Бюджетке тленетін баса да міндетті тлемдер: алымдар, тлемдер мен баждар

1. «Алым» ымы, трлері жне оларды тлеу ерекшеліктері

2. Тлемаыларды экономикалы мазмны, трлері мен оларды есептеу ерекшеліктері

3. Баждарды экономикалы табиаты, мазмны жне рылу негіздері

1с.Алым дегеніміз - белгілі бір ызмет трін бастар алдында немесе осы ызмет тріне ы берер кезде тленетін міндетті тлем.

Алым да тлем болып табылады. Ал, енді алымдарды салытардан бірнеше айырмашылытары бар, атап айтанда:

1. алым мемлекеттік аппаратты шыындарын жабады, яни мемлекет зады іс–рекет трінде тлалара ызмет сына отырып, сол ызметіне тлем абылдайды. Ал салытар мемлекетті толыымен аржыландыруа жмсалады;

2. салыты теусіз жне баламасыз белгілері болады. Ал, алым баламалы тлем болып саналады, яни алымды тлеу арылы мемлекеттен белгілі бір ы, мртебе немесе рсат алынады. Мысалы, зады тлаларды мемлекеттік тіркегені шін алымды алса, салы тлеуші осы алымды тлеу арылы зіне белгілі бір ызмет трін ашуа рсат алады немесе лицензиялы алым белгілі бір ызметпен айналысу шін рсат ааз, яни салы тлеушіге белгілі бір ызмет трімен айналысуа ы береді. Сонымен салы жай ана тлем ретінде тленеді, содан салы тлеуші тлеуіне, айырбаса ешнрсе ала алмайды, ал алымда салы тлеуші мемлекеттік органмен байланысты жетілдіре отырып, зіне баса да зады іс–рекеттер жасайды;

3. алым біржолы тлем болып табылады, яни бір рет ана тленеді. Ал, салы за мерзімді жне траты трде тленіп отырады, ашан салы міндеттемесі тотаана дейін жаласа береді;

4. салыты тлеуде кштеу дісі олданылады, яни салы тлеуші салы міндеттемесін орындамаан жадайда, мжбрлі трде ндіріп алу іс–шаралары олданылады. Салы тлеуші алымды ерікті трде тлеп отырады. Мысалы: бір тла мемлекеттік органа келіп, ксіпкерлік ызметпен айналысуа тініш береді. Берілген рсат негізінде кез–келген ызмет трімен айналысуа ылы. Бл жерде тла алымды з еркімен тлейді.

азастан Республикасындаы алымдар:

тіркеу алымдары;

автоклік ралыны азастан Республикасы аумаымен жргені шін алым;

аукционнан алынатын алым;

жекелеген ызмет трлерімен айналысу ыы шін лицензиялы алым;

телевизия жне радио тарату йымдарына радиожиілік спектрін пайдалануа рсат беру шін алым;

азаматты авиация саласындаы сертификаттау шін алым.

Тіркеу алымдары (бдан рі – алымдар) – укілетті мемлекеттік органдар Салы Кодексіні 455-бабында белгіленген тіркеу іс-рекеттерін жасаан кезде, сондай-а осындай тіркеу іс-рекеттеріні жасаланын куландыратын жатты телнсасын берген кезде здері алатын бір жолы міндетті тлемдер.

Тіркеу іс-рекеттерін азастан Республикасыны занамасында белгіленген тртіппен жне жадайларда укілетті мемлекеттік органдар (бдан рі – тіркеуші органдар) жзеге асырады.

Тіркеуші органдар азастан Республикасыны занамасына сйкес тіркеу іс-рекеттерін соларды мдделерінде жргізетін жеке жне зады тлалар алым тлеушілер болып табылады.

Алымдар мынадай тіркеу іс-рекеттері:

1) мыналарды:

зады тлаларды мемлекеттік тіркегені (есепке ойаны) жне филиалдар мен кілдіктерді есептік тіркегені, сондай-а айта тіркегені;

дара ксіпкерлерді;

жылжымайтын млікке жне олармен жасалатын ммілелерге ытарды;

жылжымалы млік кепілін жне кемені немесе салынып жатан кемені ипотекасын;

радиоэлектронды ралдар мен жоары жиіліктегі рылыларды;

клік ралдарын, сондай-а оларды айта тіркегені;

дрілік ралдарды, сондай-а оларды айта тіркегені;

туындылар мен сабатас ытар объектілеріне ытарды, туындылар мен сабатас ытар объектілерін пайдалануа арналан лицензиялы шарттарды, сондай-а оларды айта тіркегені;

мерзімді баспа басылымын жне апарат агенттігін мемлекеттік тіркегені (есепке ойаны);

2) жоарыда аталан тіркеу іс-рекеттеріні жасаланын куландыратын жатты телнсасын бергені шін алынады.

Алым ставкалары тиісті аржы жылына арналан республикалы бюджет туралы зада белгіленген айлы есептік крсеткіш млшеріне негізделе отырып есептеледі.

Алымдарды тлеуден мыналар:

1) дара ксіпкерлерді мемлекеттік тіркеу кезінде:

шаруа немесе фермер ожалытары;

І, ІІ жне ІІІ топтаы мгедектер;

азастан Республикасыны азаматтыын алана дейін зады тла рмастан ксіпкерлік ызметпен шылданатын репатрианттар (оралмандар);

2) жылжымайтын млікке жне онымен жасалатын ммілелерге ытарды мемлекеттік тіркеу кезінде:

лы Отан соысына атысушылар жне олара теестірілген адамдар, лы Отан соысы жылдарында тылдаы жаниярлы ебегі мен мінсіз скери ызметі шін брыны КСР Одаыны ордендерімен жне медальдарымен наградталан адамдар, 1941 жылы 22 маусым - 1945 жылы 9 мамыр аралыында кемінде алты ай жмыс істеген (ызмет ткерген) жне лы Отан соысы жылдарында тылдаы жаниярлы ебегі мен мінсіз скери ызметі шін брыны КСР Одаыны ордендерімен жне медальдарымен наградталмаан адамдар, мгедектер, сондай-а бала жасынан мгедекті ата-аналарыны бірі;

блек тратын зейнеткерлер;

азастан Республикасыны азаматтыын алана дейін репатрианттар (оралмандар);

кадрларды даярлаумен жне оытумен шылданатын шаын ксiпкерлiк субъектiлерi мемлекеттiк тiркелген кезден бастап ш жыл iшiнде;

3) жылжымалы млік кепілін, кемені немесе жасалып жатан кемені ипотекасын мемлекеттік тіркеу кезінде:

лы Отан соысына атысушылар жне олара теестірілген адамдар, лы Отан соысы жылдарында тылдаы жаниярлы ебегі мен мінсіз скери ызметі шін брыны КСР Одаыны ордендерімен жне медальдарымен наградталан адамдар, 1941 жылы 22 маусым -1945 жылы 9 мамыр аралыында кемінде алты ай жмыс істеген (ызмет ткерген) жне лы Отан соысы жылдарында тылдаы жан иярлы ебегі мен мінсіз скери ызметі шін брыны КСР Одаыны ордендерімен жне медальдарымен наградталмаан адамдар, мгедектер, сондай-а бала жасынан мгедекті ата-аналарыны бірі;

азастан Республикасыны азаматтыын алана дейін репатрианттар (оралмандар);

4) радиоэлектронды ралдарды жне жоары жиіліктегі рылыларды мемлекеттік тіркеу кезінде – мемлекеттік мекемелер;

5) туындылар мен сабатас ытар объектілеріне ытарды, туындылар мен сабатас ытар объектілерін пайдалануа арналан лицензиялы шарттарды мемлекеттік тіркеу кезінде:

азастан Республикасыны азаматтыын алана дейін репатрианттар (оралмандар);

кмелетке толмаандар босатылады.

Алымдарды сомалары белгiленген ставкалар бойынша есептеледi жне салы салу объектісіні тіркелген жері бойынша тiркеушi органа тиiстi жаттарды бергенге дейiн тленедi.

азастан Республикасыны аумаымен автоклiк ралдарыны жргенi шiн алым (бдан рi – алым):

1) халыаралы атынастарда жолаушылар мен жктердi тасымалдауды жзеге асыратын отанды автоклiк ралдарыны азастан Республикасыны аумаынан кетуi;

2) халыаралы атынастарда жолаушылар мен жктердi тасымалдауды жзеге асыратын шетелдік автоклiк ралдарыны азастан Республикасыны аумаына келуi (кетуi), азастан Республикасыны аумаы бойынша транзитi;

3) iрi клемді жне (немесе) салмаы ауыр отанды жне шетелдiк автоклiк ралдарыны азастан Республикасыны аумаымен жруi шiн ндiрiп алынады.

азастан Республикасыны аумаымен автомобиль ралдарыны жруi, егер аылы мемлекеттiк автомобиль жолдарымен жру шiн азастан Республикасыны занамасында згеше белгіленбесе, клік саласындаы укiлеттi мемлекеттік орган беретін рсат жаттары негiзiнде жзеге асырылады.

азастан Республикасыны аумаымен автоклiк ралдарыны жру жне рсат жаттарын беру тртiбiн азастан Республикасыны кiметi белгiлейдi.

Клік саласындаы укілетті мемлекеттік органдар ай сайын есепті айдан кейінгі айды 20-сынан кешіктірмей зіні орналасан жері бойынша салы органдарына укілетті орган белгілеген нысан бойынша алым тлеушілер мен салы салу объектілері туралы апарат береді.

Салы Кодексінi 459-бабында белгiленген жадайларда, азастан Республикасыны аумаымен автоклiк ралдарыны жруiн жзеге асыратын жеке жне зады тлалар алым тлеушiлер болып табылады.

Алым ставкалары тиісті аржы жылына арналан республикалы бюджет туралы зада белгіленген айлы есептік крсеткіш (бдан рі – АЕК) млшері негізге алына отырып, мынадай млшерлерде белгіленеді:

1) халыаралы атынаста жолаушылар мен жктердi тасымалдауды жзеге асыратын отанды автоклiк ралдарыны азастан Республикасыны аумаынан кетуi шін - АЕК-ті 3 еселенген млшері;

2) азастан Республикасыны халыаралы шарттарына сйкес кнтізбелік бір жыла шетелдік рсат ала отырып, траты негізде халыаралы атынаста жолаушылар мен жктердi тасымалдауды жзеге асыратын отанды автоклiк ралдарыны азастан Республикасыны аумаынан кетуi шін - АЕК-ті 10 еселенген млшері;

3) халыаралы атынаста жолаушылар мен жктердi тасымалдауды жзеге асыратын шетелдік автоклiк ралдарыны азастан Республикасыны аумаына (аумаынан) келуi (кетуi), азастан Республикасыны аумаы бойынша транзитi шін - АЕК-ті 20 еселенген млшері;

4) iрi клемді жне (немесе) салмаы ауыр отанды жне шетелдiк автоклiк ралдарыны азастан Республикасыны аумаымен жруi шін алым ставкасы мынаны амтиды:

автоклік ралыны (жгі бар немесе жгі жо) жалпы наты салмаыны жол берілетін жалпы салматан асып тскені шін есеп-исап, бл 0,005 еселенген АЕК млшеріндегі тлемаы ставкасын асып тскен рбір (толы емесін оса аланда) тоннаа жне баыт бойынша тасымалдау араашытыына (километрмен) кбейту арылы жргізіледі;

Отанды жне шетелдік автоклік ралдарыны аылы мемлекеттік автомобиль жолдарымен жруі шін алым ставкаларын азастан Республикасыны кіметі белгілейді.

Алым сомасы белгiленген ставкалар бойынша есептеледi жне рсат жаттарын алана дейiн тленедi.

Алым сомасы рсат жаттары алынан жер бойынша жне (немесе) аылы мемлекеттiк автомобиль жолдарын пайдалану орны бойынша бюджетке тленеді.

Аукциондардан алынатын алым (бдан рi – алым) аукциондарда млiктi (оны iшiнде млiктiк ытарды) сату кезiнде алынады.

Аукциондарда млiктi (оны iшiнде млiктiк ытарды) сатуа шыаратын жеке жне зады тлалар алым тлеушiлер болып табылады.

Млiктi (млiктiк ытарды) сатуды аукцион ткiзу нтижелерi бойынша белгiленген ны алым алу объектiсi болып табылады.

Алым ставкасы аукцион ткiзу нтижелерi бойынша айындалан млiктi (млiктiк ытарды) ткі-зу ныны 3 проценті млшерiнде белгiленедi.

Тлеушiлер алым сомасын салы салу объектiсiне ставка олдану арылы дербес есептейдi.

Атарушы iс жргiзу органдары соттарды атарушы жаттары бойынша ткiзетiн аукциондар бойынша алым сомасын есептеу кезiнде салы салу объектiсін бюджетке есептелетiн атару санкциясыны сомасына тзету жргiзiледi.

Алым тлеу алым тлеушілерді орналасан жері бойынша аукциондар (аукцион) ткiзiлген есептi айдан кейiнгi айды 20-сынан кешiктiрілмей жзеге асырылады.

Жекелеген ызмет трлерiмен айналысу ыы шiн лицензиялы алым (бдан рi – алым) азастан Республикасыны занамасына сйкес лицензиялануа тиiстi белгiлi бiр ызмет трiмен айналысуа лицензиялар (лицензияларды телнсасын) беру (айта ресiмдеу) кезінде жне осы тарауда кзделген зге де жадайларда алынады.

Лицензиялар берудi азастан Республикасыны занамасында белгіленген тртiппен жне жадайларда укiлетті мемлекеттік орган (бдан рi – лицензиар) жзеге асырады.

Лицензиарлар тосан сайын есепті айдан кейінгі айды 15-інен кешіктірмей зіні орналасан жері бойынша салы органдарына укiлеттi орган белгiлеген нысан бойынша алым тлеушiлер мен салы салу объектілері туралы апаратты табыс етеді.

Лицензия алатын жеке жне зады тлалар алым тлеушiлер болып табылады.

Алым ставкалары тиісті аржы жылына арналан республикалы бюджет туралы зада белгіленген айлы есептік крсеткіш млшерін негізге ала отырып белгіленеді.

Телевизия жне радио хабарларын тарату йымдарына радиожиiлiк спектрiн пайдалануа рсат бергенi шiн алым (бдан рi – алым) байланыс саласындаы укiлеттi мемлекеттік орган азастан Республикасыны телевизия жне радио хабарларын тарату йымдарына радиожиiлiк спектрiн пайдалануа рсат берген кезде алынады.

Баралы апарат ралдары саласындаы укiлеттi мемлекеттік орган берген лицензияны негiзiнде жмыс iстейтiн азастан Республикасыны телевизия жне радио хабарларын тарату йымдарына олданылады.

Рсат беру тртiбiн азастан Республикасыны кiметi белгiлейдi.

Байланыс саласындаы укiлеттi мемлекеттік органдар телевизия жне радио хабарларын тарату йымдарыны орналасан жері бойынша салы органдарына укiлеттi орган белгiлеген нысан бойынша алым тлеушiлер мен салы салу объектілері туралы апаратты тосан сайын, есептi тосаннан кейiнгi айды 15-інен кешiктiрмей табыс етедi.

Алым ставкалары тиісті аржы жылына арналан республикалы бюджет туралы зада белгіленген айлы есептік крсеткіш млшерін негізге ала отырып, аумаында телевизия жне радио хабарларын тарату ызметтері крсетілетін елді мекенде тратын халы санына, хабар таратыш ралды уаты мен телевизия жне (немесе) радио хабарларын тарату арналарыны санына байланысты белгіленеді.

Азаматты авиация саласындаы сертификаттау шін алым Р-да уе кеістігін пайдалану жне авиация ызметі туралы Р занамасында белгіленген талаптара сйкестігін растауа азаматты уе кемелеріні пайдаланушысыны, авиациялы жмыстарды орындайтын пайдаланушыны, азаматты уе кемесіні жарамдылыын, азмататты уе кемесіні типін, азаматты уе кемесіні данасын, авиациялы техникасына техникалы ызмет крсету жне жндеу жніндегі йымды, уеайлаты, тікша айлаын, авиациялы оу орталыын, ауіпсіздік ызметін тексеріп арауды йымдастыру бойынша авиация саласындаы укілетті мемлекеттік органны сертификаттауы шін алынады.

Алым млшерлемелері республикалы бюджет туралы зада белгіленген айлы есептік крсеткіш млшері негізге алына отырып, штат санына, сертификаттау тріне жне ызмет саласына, уе кемесіні салмаына жне оны озалтыштарыны санына, азаматты авиация саласындаы сертификатталатын объектілерді класына байланысты белгіленеді.

2 с. Тлемаы дегеніміз — белгілі бір ызмет трін пайдаланан кезде тленетін міндетті тлем.

Салы пен тлемаыны бірнеше айырмашылытары бар:

– біріншіден, тлемаы теулі жне баламалы тлем, яни тлемаыны белгілі бір объектілерді пайдаланан кезде тлейді;

– екіншіден, тлемаы мемлекетті азаматты ыа сйкес азаматты–ыты атынастар кезінде туындайды.

азастан Республикасында азір мынадай:

жер учаскесін пайдалананы шін;

стігі кздерден су ресурсын пайдалананы шін;

оршаан ортаа эмиссия шін;

жануарлар лемін пайдалананы шін;

орманды пайдалананы шін;

ерекше оралатын табии ауматы пайдалананы шін;

радиожиілік спектрін пайдалананы шін;

алааралы жне (немесе) халыаралы телефон байланысын, сондай-а ялы байланысты бергені шін;

кеме жзетін су жолдарын пайдалананы шін;

сырты (крінетін) жарнаманы орналастыраны шін тлемаылар олданылады.

Жер учаскелерiн пайдалананы шін тлемаы (бдан рi – тлемаы) мемлекеттi жер учаскелерiн темiн тлеп уаытша жер пайдалануа (жала) бергенi шiн алынады.

Жер учаскелерiн темiн тлеп уаытша жер пайдалануа (жала) беру тртiбi азастан Республикасыны Жер кодексінде белгiленедi.

Жер атынастары жнiндегi укiлеттi мемлекеттік органдар, ал арнайы экономикалы айматарды ауматарында жергілікті атарушы органдар немесе арнайы экономикалы айматарды кімшіліктері тосан сайын, есептi тосаннан кейiнгi айды 15-інен кешiктiрмей зiнi орналасан жерi бойынша салы органдарына укiлеттi орган белгiлеген нысан бойынша тлемаы тлеушілер мен салы салу объектілері туралы млiметтерді табыс етедi.

Жер учаскесiн темiн тлеп уаытша жер пайдалануа (жала) алан жеке жне зады тлалар тлемаы тлеушiлер болып табылады.

Мыналар:

шаруа немесе фермер ожалытары шін арнаулы салы режимі олданылатын ызметте пайдаланылатын жер учаскелері бойынша бірыай жер салыын тлеушілер;

концессия шартында крсетілген, біра темін тлеп уаытша жер пайдалану ыын беру туралы шешім абылданан кннен бастап бес жылдан аспайтын мерзімге азастан Республикасыны занамасына сйкес жасалан концессия шартын іске асыру масатында берілген жер учаскелері бойынша концессионер тлемаы тлеушілер болып табылмайды.

Мемлекет темiн тлеп уаытша жер пайдалануа беретін жер учаскесі салы салу объектісі болып табылады.

Жер стi кздерiнi су ресурстарын пайдалананы шiн тлемаы (бдан рi – тлемаы) жер стi кздерiнен суды ала отырып немесе оны алмай, арнаулы су пайдалануды барлы трлерi шiн алынады.

Арнаулы су пайдалану су орын пайдалану жне орау саласындаы укiлеттi мемлекеттік орган беретiн рсат беру жатыны негiзiнде жзеге асырылады.

Рсімделген рсат жатсыз арнаулы су пайдалану суды алуды наты клемі белгіленген лимиттерден асып тсетін су пайдалану ретінде арастырылады.

Су пайдалануды арнаулы трлерi азастан Республикасыны су занамасында белгiленедi.

Cу орын пайдалану жне орау саласындаы укілетті мемлекеттік органдарды iрлiк органдары зіні орналасан жері бойынша салы органдарына укiлеттi орган белгiлеген нысан бойынша тлемаы тлеушілер мен салы салу объектілері туралы млiметтерді тосан сайын есептi тосаннан кейiнгi екiншi айды 15-інен кешiктiрмей табыс етедi.

Мынадай:

1) жер стi кздерiнен жне теіз суларынан механикалы жне зі аып жатан суды алу жніндегі стационарлы, жылжымалы жне жзбелі рылыларды пайдалана отырып;

2) гидравликалы электр станцияларын пайдалана отырып;

3) балы шаруашылыын жргізу шін су шаруашылыы рылыларын пайдалана отырып;

4) балы ресурстарын ндіру шін;

5) су клігі мтаждары шін жер стi кздерiнi су ресурстарын пайдалануды жзеге асыратын жеке жне зады тлалар (бдан рі – бастапы су пайдаланушылар) тлемаы тлеушілер болып табылады.

Тлемаы ставкаларын облысты (республикалы маызы бар аланы, астананы) жергiлiктi кiлдi органдары су орын пайдалану жне орау саласындаы укiлеттi мемлекеттік орган бекіткен тлемаы есеп-исабыны дістемесі негізінде белгiлейдi.

оршаан ортаа эмиссия шiн тлемаы (бдан рi – тлемаы) оршаан ортаа эмиссия шiн арнайы табиат пайдалану тртiбiмен алынады.

Арнайы табиат пайдалану оршаан ортаны орау саласындаы укiлеттi мемлекеттік орган немесе облыстарды, республикалы маызы бар аланы, астананы жергілікті атарушы органдары (бдан рі – рсат жатын беретін орган) беретiн экологиялы рсат (бдан рі – рсат жаты) негiзiнде жзеге асырылады.

Белгiленген тртiппен ресiмделмеген рсат жатынсыз оршаан ортаа эмиссиялар, озалмалы кздерден шыатын ластаыш заттар шыарындыларын оспаанда, оршаан ортаа белгiленген эмиссиялар нормативтерiнен арты оршаан ортаа эмиссиялар ретiнде арастырылады.

оршаан ортаны орау саласындаы укiлеттi мемлекеттік органны ауматы органдары жне облыстарды, республикалы маызы бар аланы, астананы жергілікті атарушы органдары зiнi орналасан жерi бойынша салы органдарына укiлеттi орган белгiлеген нысан бойынша тлемаы тлеушілер мен салы салу объектілері туралы млiметтерді тосан сайын, есептi тосаннан кейiнгi екiншi айды 15-інен кешiктiрмей табыс етеді.

азастан Республикасыны аумаында ызметiн арнайы табиат пайдалану тртiбiмен жзеге асыратын жеке жне зады тлалар тлемаы тлеушiлер болып табылады.

оршаан ортаа эмиссияларды:

1) ластаыш заттар шыарындыларыны;

2) ластаыш заттар тгінділеріні;

3) ндіріс пен ттынуды орналастырылан алдытарыны белгiленген нормативтерi шегiндегi жне (немесе) одан арты оршаан ортаа эмиссияларды наты клемi салы салу объектiсi болып табылады.

Тлемаы ставкалары тиісті аржы жылына арналан республикалы бюджет туралы зада белгіленген айлы есептік крсеткіш (бдан рі – АЕК) млшерін негізге ала отырып айындалады.

Жануарлар дниесiн пайдалананы шiн тлемаы (бдан рi – тлемаы) жануарлар дниесiн арнайы пайдалану тртібімен жануарлар дниесiн пайдалананы шiн алынады.

Жануарлар дниесiн арнайы пайдалану жануарлар дниесiн орау, сімін молайту жне пайдалану саласындаы укiлеттi мемлекеттік орган беретiн жануарлар дниесiн пайдалануа рсатты (бдан рi – рсат) негiзiнде жзеге асырылады.

Жануарлар дниесiн пайдалану трлері азастан Республикасыны занамалы актісінде белгіленеді.

Сирек кездесетiн жне жойылып кету аупi тнген жануарлар трлерiн пайдалану шiн тлемаыны рбiр жекелеген жадайда осы жануарларды табии ортадан аулауа рсат беру кезiнде азастан Республикасыны кiметi белгiлейдi.

Жануарлар дниесiн орау, сімін молайту жне пайдалану саласындаы укiлеттi мемлекеттік органны ауматы блiмшелерi зіні орналасан жері бойынша салы органдарына укiлеттi орган белгiлеген нысан бойынша тлемаы тлеушілер мен салы салу объектілері туралы млiметтерді тосан сайын, есептi тосаннан кейiнгi айды 15-інен кешiктiрмей табыс етедi.

азастан Республикасыны занамалы актісінде белгіленген тртіппен жануарлар дниесiн арнайы пайдалану ыын алан жеке жне зады тлалар тлемаы тлеушiлер болып табылады.

Тлемаы ставкалары тиісті аржы жылына арналан республикалы бюджет туралы зада белгiленген айлы есептік крсеткіш млшері негізге алына отырып айындалады.

Орманды пайдалананы шiн тлемаы (бдан рi – тлемаы) мемлекеттік орман орыны учаскелерінде орманды пайдалануды мынадай трлерi шін алынады:

1) ааш дайындау;

2) шайыр жне ааш шырындарын дайындау;

3) осалы ааш ресурстарын (ааштар мен бталарды абытарын, бтатарын, томарларын, тамырларын, жапыратарын, бршiктерiн) дайындау;

4) орманды жанама пайдалану (шп шабу, мал жаю, марал шаруашылыы, а шаруашылыы, ара ялары мен омарта орналастыру, ккніс шаруашылыы, баша шаруашылыы жне зге де ауыл шаруашылыы даылдарын сiру, дрілік сiмдiктер мен техникалы шикiзаттар, жабайы сетiн жемiстер, жаатар, саыраулатар, жидектер жне баса да таамды нiмдер, мк, орман тсемдерi мен тскен жапыратар, амыс дайындау жне жинау);

5) мемлекеттiк орман оры учаскелерiн:

мдени-сауытыру, рекреациялы, туристiк жне спорт масаттары;

ашылы шаруашылыы ажеттерi;

ылыми-зерттеу масаттары шін пайдалану.

Мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде орман ресурстарын пайдалану тртібі азастан Республикасыны орман занамасында белгiленеді.

Мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде орман пайдалану ыы азастан Республикасыны орман занамасында белгiленген тртiппен жне мерзімдерде берiлетін ааш кесу билетi мен орман пайдалану билетiнi (бдан рі - рсат жаты) негiзiнде берiледi.

Мемлекеттiк орман иеленушiлер тосан сайын, есептi тосаннан кейiнгi екiншi айды 15-iнен кешiктiрмей зiнi орналасан жерi бойынша салы органдарына укiлеттi орган белгiлеген нысан бойынша тлемаы тлеушілер мен салы салу объектілері туралы млiметтер бередi.

Мемлекеттiк орман иеленушiлер, азастан Республикасыны занамалы актiсiнде белгiленген тртiппен орман пайдалану ыын алан жеке жне зады тлалар тлемаы тлеушiлер болып табылады.

азастан Республикасыны Жер кодексіне сйкес орман сіру шін нысаналы масатта з меншігіндегі немесе за мерзімді жер пайдалану ыындаы жеке орман орыны учаскелерінде орман пайдалануды жзеге асыратын жеке орман иеленушiлер тлемаы тлеушiлер болып табылмайды.

Тлемаы ставкаларын орман шаруашылыы саласындаы укiлеттi мемлекеттік орган айындаан тртіпке сйкес жергiлiктi атарушы органдар жасаан есеп-исаптар негiзiнде облысты (республикалы маызы бар аланы, астананы) жергiлiктi кiлдi органдары белгiлейдi.

Ерекше оралатын табии ауматарды пайдалананы шiн тлемаы (бдан рi – тлемаы) мемлекеттік табии ескерткіштерді, мемлекеттік табии аумалдарды, мемлекеттік орыты айматарды ауматарын оспаанда, азастан Республикасыны ерекше оралатын табии ауматарын «Ерекше оралатын табии ауматар туралы» азастан Республикасыны Заында айындалан ылыми, экологиялы-аарту, мдени-аарту, оыту, туристiк, рекреациялы жне шектеулi шаруашылы масаттарда пайдалананы шiн алынады.

Табиат орау йымдары тосан сайын, есептi тосаннан кейiнгi айды 15-інен кешiктiрмей зiнi орналасан жерi бойынша салы органдарына укiлеттi орган белгілеген нысан бойынша тлемаы тлеушілер мен салы салынатын объектілер туралы млiметтер бередi.

азастан Республикасыны ерекше оралатын табии ауматарын пайдаланатын жеке жне зады тлалар тлемаы тлеушiлер болып табылады.

Республикалы маызы бар ерекше оралатын табии ауматы пайдалананы шін тлемаы ставкасы тиісті аржы жылына арналан республикалы бюджет туралы зада белгіленген 0,1 айлы есептік крсеткіш есебінен ерекше оралатын табии аумата болан рбір кн шін айындалады.

Жергілікті маызы бар ерекше оралатын табии ауматы пайдалананы шін тлемаы ставкаларын облыстарды (республикалы маызы бар аланы, астананы) жергілікті атарушы органдарыны сынысы бойынша облыстарды (республикалы маызы бар аланы, астананы) жергілікті кілді органдары белгілейді.

Радиожиiлiк спектрiн пайдалананы шiн тлемаы (бдан рi – тлемаы) байланыс саласындаы укілетті мемлекеттік орган блген радиожиiлiк спектрiнi номиналдары (белдеулерi, диапазондары) (бдан рi – радиожиiлiк спектрiнi номиналдары) шiн алынады.

Радиожиiлiк спектрiн пайдалану ыы байланыс саласындаы укілетті мемлекеттік орган азастан Республикасыны занамасында белгiленген тртiппен берген рсат жаттарымен куландырылады.

Байланыс саласындаы ауматы укілетті мемлекеттік органдар тосан сайын, есепті тосаннан кейінгі айды 15-інен кешіктірмей зіні орналасан жері бойынша салы органдарына укілетті орган белгілеген нысан бойынша тлемаы тлеушілер мен салы салу объектілері туралы мліметтер береді.

азастан Республикасыны занамалы актiсiнде белгiленген тртiппен радиожиiлiк спектрiн пайдалану ыын алан жеке жне зады тлалар тлемаы тлеушiлер болып табылады.

Мыналар:

1) здерiне жктелген негiзгi функционалды мiндеттерiн орындау кезiнде радиожиiлiк спектрiн пайдаланатын мемлекеттiк мекемелер;

2) Салы Кодексіні 474-бабында аталан тлемаы тлеушілер;

3) радиоуесой жеке тлалар;

4) бір станция шін пайдаланылатын жиіліктер шін ОТ-диапазонды (27 МГц) радиостанцияларды иелері тлемаы тлеушiлер болып табылмайды.

Жылды тлемаы ставкалары тиісті аржы жылына арналан республикалы бюджет туралы зада белгіленген айлы есептік крсеткіш млшеріне негізделе отырып радио байланысыны тріне, пайдаланылатын жиіліктерді номиналдарына (диапазон жолдарына), радиозартыштар жинатамасына, пайдалану аумаына, сондай-а байланыс ызметі крсетілетін елді мекенні аумаында тратын халыты санына байланысты айындалады.

алааралы жне (немесе) халыаралы телефон байланысын, сондай-а ялы байланысты бергені шін тлемаы (бдан рі – тлемаы):

1) алааралы жне (немесе) халыаралы телефон байланысын;

2) ялы байланысты беру ыы шін алынады.

алааралы жне (немесе) халыаралы телефон байланысын, сондай-а ялы байланысты беру ыы (бдан рі – ы) азастан Республикасыны занамасында белгіленген тртіппен байланыс саласындаы укілетті мемлекеттік орган берген рсат жаттарымен куландырылады.

Байланыс саласындаы ауматы укілетті мемлекеттік органдар тосан сайын, есепті тосаннан кейінгі айды 15-інен кешіктірмей зіні орналасан жері бойынша салы органдарына укілетті орган белгілеген нысан бойынша тлемаы тлеушілер мен салы салу объектілері туралы мліметтер береді.

«Байланыс туралы» азастан Республикасыны Заында белгіленген тртіппен ы алан, алааралы жне (немесе) халыаралы телефон байланысы, сондай-а ялы байланыс операторлары болып табылатын жеке жне зады тлалар тлемаы тлеушілер болып табылады.

Тлемаыны жылды ставкаларын азастан Республикасыны кіметі белгілейді.

Кеме жзетiн су жолдарын пайдалананы шiн тлемаы (бдан рi – тлемаы) азастан Республикасыны кеме жзетiн су жолдарын пайдалананы шiн алынады.

азастан Республикасыны кеме жзетiн су жолдарын пайдалану ыы клiктiк баылау мселелерi жнiндегi укілетті мемлекеттік орган беретiн рсат жатымен рбiр кнтiзбелiк жыла берiледi.

Тиiстi рсат жаты болмаан жадайда, азастан Республикасыны кеме жзетiн су жолдарын наты пайдалану тлемаы сомасын ндiрiп алу жне бюджетке енгiзу шiн негiз болып табылады.

Клiктiк баылау мселелерi жнiндегi укілетті мемлекеттік орган ай сайын, келесi айды 15-інен кешiктiрмей зіні орналасан жеріндегі салы органдарына укiлеттi орган белгілеген нысан бойынша тлемаы тлеушілер мен салы салынатын объектілер туралы млiметтер береді.

азастан Республикасыны кеме жзетiн су жолдарын пайдаланатын жеке жне зады тлалар тлемаы тлеушiлер болып табылады.

Мемлекеттiк мекемелер тлемаы тлеушiлер болып табылмайды.

Тлемаы ставкасы 1 валды регистрлік тонна шін тиісті аржы жылына арналан республикалы бюджет туралы зада белгіленген 0,26 айлы есептік крсеткіш есебінен айындалады.

Сырты (крнекі) жарнаманы орналастыраны шін тлемаы (бдан рі – тлемаы) плакаттар, стенділер, жары беруші табло, билбордтар, транспаранттар, афишалар трінде азастан Республикасыны аумаындаы жалпыа орта пайдаланылатын автомобиль жолдарыны блінген белдеуіндегі жне елді мекендердегі й-жайларды шегінен тыс ашы кеістіктегі жарнаманы траты орналастыру объектілерінде жне клік ралдарына орналастырылатын сырты (крнекі) жарнама объектілерінде сырты (крнекі) жарнаманы орналастыраны шін алынады.

Сырты (крнекi) жарнама объектiсiн (бдан рi – жарнама объектiсi) орналастыру:

1) автомобиль жолдары мселелерi жнiндегi укілетті мемлекеттік орган (бдан рi – жол органы) азастан Республикасыны занамасында белгіленген тртіппен белгілі бір мерзімге беретiн жат негiзiнде жалпыа орта пайдаланылатын автомобиль жолдарыны блiнген белдеуiнде жарнама объектiлерiн орналастыру кезiнде;

2) жергілікті атарушы органдар азастан Республикасыны занамасында белгіленген тртіппен беретiн рсат негізінде елді мекендерде, сондай-а клік ралдарында жарнама объектілерін орналастыру кезінде жргізіледі.

Жарнама объектiлерiн орналастырушы жеке тлалар (оны iшiнде дара ксiпкерлер) жне зады тлалар тлемаы тлеушiлер болып табылады.

здеріне жктелген функцияларды iске асырумен байланысты орналастырылатын сырты (крнекi) жарнама объектiлерi бойынша азастан Республикасыны мемлекеттiк органдары тлемаы тлеушiлер болып табылмайды.

Тлемаы ставкалары тиісті аржы жылына арналан республикалы бюджет туралы зада белгіленген айлы есептік крсеткіш млшеріне негізделе отырып айындалады.

3с.Мемлекеттік баж –укілдік берілген мемлекеттік органдарды немесе лауазымды адамдарды зады мні бар іс–имылдар жасааны шін жне жаттарын бергені шін алынатын міндетті тлем.

Мемлекеттік бажды салытардан айырмашылыы мынада:

– мемлекет тарапынан ызметке байланысты болады, сондытан бл баламалы тлем болып саналады;

– мемлекеттік бажды мемлекет ызметіне тлем ретінде емес, мемлекетті ызметіне байланысты тлем ретінде арау керек. Айта кету керек, бажды тлеген кезде тауар–аша атынастары жзеге асады.

Бажды алымнан айырмашылытарына тоталар болса:

– баж бюджетті табысы, ал алым мемлекеттік мекемелерді крсеткен ызметтеріне орай табысы болып саналады;

- бажды млшері тлеушілерге сынылан ызметтеріні нына байланысты болмайды, ал алым крсетілген ызметтерді нынан орай аныталады, яни тініш берушіні мемлекеттік органдара келтіретін шыындары есепке алынады. Сондытан алымны млшері тауар баасы сияты наты болуы тиіс.

Занды мэні бар іс-имылдар жасау жэне жаттар беру жнінде мемлекет уэкілдік берген органдара немесе лауазымды адамдара тініш жасайтын жеке жэне зады тлалар мемлекеттік баж тлеушілер болып табылады.