Тапсырма. Сз тіркестерімен танысыыз. Дауыстап оыыз, орыс тіліне аударып, мазмнын баяндаыз.
Мамандыы: Жалпы медицина, 4 курс
Аза тілі кафедрасы
Ксіби аза тілі пні бойынша
Практикалы сабатара арналан
Дістемелік нсаулар
Сйлеу интенциясыны таырыбы: Тым уалайтын аурулар
Курс: 4
Пні: Ксіби аза тілі
Алматы 2016
I.Таырыбы: Тым уалайтын аурулар
· II. Масаты:тіл йренуші ылыми-ндірістік, медицина саласындаы жадаяттара атысты лексикалы, грамматикалы тілдік бірліктерді сатай отырып,сауатты пайдалану.
· Тіл байлыын арттыру.
· III. Міндеті:
· Практикалы маызы:
· -студент схбаттасушымен тілдік арым-атынаса тседі;
· -апарат алмасу, коммуникацияа тсу барысында сйлеу дебі формаларын кез-келген жадаята сйкес олданады;
· -пікірін, эмоциясын білдіруге жне осы масатта олданылатын сздерді лингво-мдени мазмнын тсіну дадыларын мегереді;
·
· IV. Таырыпты негізгі сратары:
· 1. Маманды бойынша семинар ткізу
· 2. Схбат, ксіби сала бойынша диалог ру
· 3. Сйлеу интенциясыны таырыбына сйкес глоссарий
·
· V. Оыту дістері жне тсілдері:
· Кешенді: проблемалы, топты жмыс, миа шабуыл; коммуникативтік-бадарлы оыту; оылым жне жазылым арылы сыни ойлау абілетін дамыту; даралап-саралап оыту, техникалы ралдарды пайдалану.
·
·
· VI. Таырып бойынша тапсырмалар.
тапсырма. Сз тіркестерімен танысыыз. Дауыстап оыыз, орыс тіліне аударып, мазмнын баяндаыз.
Тым уалаушылы, ген, дрі-дрмектер, нруыз, ауруды салдары, тым уалайтын аурулар, сезімталды.
2 тапсырма.Мтінмен танысыыз. Мтінді шаын абзацтара бліп, оан сра ойыыз.
Тірі азаларды барлы жасушаларындаы тым уалау материалын тасымалдаушы нуклеин ышылдары (Н) болып табылады. Блар молекулалы массасы те лкен крделі биополимерлер. Н монмерлері нуклеотидтер болып табылатындытан да Н полинуклеотидтік тізбек тзеді. рбір нуклеотидті рамына: бес кміртекті моносахарид (пентоза), фосфор ышылыны алдыы жне азотты негіздер аденин (А), тимин (Т), гуанин (Г), цитозин (Ц), урацил (У) кіреді. Екі азотты негіздер пуриндер (А жне Г), ал шеуі (Т,У, жне Ц) пиримидиндер класына жатады.
Фосфор ышылыны алдыы пентозаны 3-кміртегімен, ал азотты негіздер кміртегіні 1 атомымен байланысады. Нуклеотидтер бір-бірімен тізбектеліп бір нуклеотидті фосфорлы тобы екінші бір нуклеотидті дезоксирибозасымен ковалентті байланысады. Нуклеин ышылдарыны рылысы мен ызметі жаынан ажыратылатын екі трі бар: ДН жне РН.
Молекулалы-биологиялы кзарас бойынша, ген реттеуші жне кодтаушы блімдерден тратын ауыз німі - полипептид синтезін баылайтын рылысы крделі ДНК блігі болып табылады. Генні бойында бір полипептидтік тізбекті синтезін баылайтын жне кптеген мутация жне рекомбинация (мутон жне рекон) сайттарынан тратын бірнеше функционалды бірлік – цистрон болады.
Генні кодталатын блігіні функционалды белсенділігіне сер ететін реттеуші гендер атары, эукариоттарда кодталмайтын (интрондар) жне маыналы атарлар (экзондар) болады.
Гендер рылымды жне реттеуші деп ажыратады. рылымды гендер рылымды ауыздар мен ферменттерді синтезін баылайды. Реттеуші гендер рылымды гендерді белсенділігіне сер ететін ауыздарды синтезін баылайды.
Тым уалаушылы -жан-жануарлар мен организм жасушалары здеріні белгілерін, асиеттерін (анатомиялы – физиологиялы ерекшеліктерін) рпатарына беруі. Ол биологиялы трді салыстырмалы тратылыын амтамасыз етеді. Табии жне жасанды іріктелу, сарапталу эволюциялы барысында дамуын згерістік (згерушілік) жадайын амтамасыз етеді. згерістік (згеріске шырау) былысы– организмні жне оны жасушасыны жаа белгілеріні пайда болу асиетіні крінісі. Тым уалаушылыты материалды негізін тасымалдаушылар - гендер. Ген – ДН молекуласыны учаскесі.
Генетика– тым уалаушылы пен згерістік былыс туралы ылым. Адамдардаы тым уалаушылы пен згерушіліктерді патологиялы трыдан зерттеумен айналысатын генетиканы саласын медициналы генетика деп атайды.
Медициналы генетиканы негізгі міндеттері мына тмендегідей.
Ø Патологияларды тым уалаушылы трлерін зерттеу оларды этиологиясын, патогенезін, диагностикасын жетілдіру жне профилактикасы мен емдеу тсілдерін деу болып табылады. Тектік ауруларды себебі мен даму механизмдері наты аныталмайынша оларды ешандай шараа кнбейтін сипаты саталады. Кптеген тектік ауруларды даму задылытарын анытау оларды емдеу ана емес, ауыр аымда тетін тым уалаушы патологиялы трлерін белгілі дрежеде алдын алуа ммкіндік береді.
Ø ртрлі аурулара тым уалаушылыа байланысты бейімділік пен тзімділікті себептері мен механизмдерін зерттеу ( соны ішінде, табиаты жпалы ауруларды да ).
Ø Адаптациялы, компенсациялы жне компенсациялы былыстар реакциясыны дамуында тектік (гендік) аппаратты ролі мен маызын зерттеу.
Ø Мутагенез бен антимутагенезді ауруларды дамуындаы ролін жанжаты, егжей – текжей зерттеу.
Ø Биологиялы біратар мселелерді (проблемаларды) зерттеу: канцерогенезді молекулярлы-генетикалы механизмдерін, тіндік йлесімсіздік былысын, организмні аутоиммунды реакцияларындаы тектік аппаратты ролі жне т.б.