Бап. Ереуілге атысуа немесе ереуілге атысудан бас тартуа мжбрлеу

1. Ереуілге атысуга немесе зады ереуілге атысудан бас тартуга мжбрлеу -

2. Адам зіні ызмет бабын пайдалана отырып жасаган не кш олдану немесе кш олдану атерін тндіру арылы жасалан дл сол іс-рекет -

ылмысты ы бзушылыты кодекстегі Бл бап млдем жаа норма болып табылады. ылмысты ды бзушылыты тікелей объектісі замен белгіленген азаматтарды ереуілге атысу немесе атысудан бас тарту _ыы.

ылмысты ы бзушылыты осымша тікелей объектісі азаматтарды мірі, денсаулыы, адамгершілігі.

ылмысты ы бзушылыты жбірленушісі - ереуілге мэжбрлеу арылы атысан немесе соан атысудан бас тартан адам.

ылмысты кы бзушылы объективтік жаынан адамны баса біреуді ереуілге атысуа немесе ереуілге атысудан бас тартуа мэжбрлеу немесе з ызмет бабын пай-даланып не кш крсету немесе оны олданамын деп орыту арылы ереуілге атысуа немесе зады ереуілге атысудан бас тартуа мжбрлеуі арылы жзеге асырылады (К-ті 157-бабы 2-блігіне).

ылмысты ы бзушылыты істелу тэсілі - кш крсету немесе оны олданамын деп орыту арылы ереуілге атысуа немесе зады ереуілге атысудан бас тартызуа мэжбрлеу болып табылады. Мжбрлеуді тсінігі ылмысты кодексті 155-бабында толы беріледі. Млдай мэжбрлеу лауазым адамы немесе жай адамдарды тарапынан орын алуы ммкін. Ереуіл ткізу арнаулы нормативтік-ыты актімен реттеледі. Яни ылмысты кодексті 157-бабы бланкеттік диспозицияа негізделген. ылмысты ы бзушылы формальды рама жатады жне ол заны диспозициясында крсетілген эрекеттерді біреуін істеген уаыттан бастап аяталан деп танылады. ылмысты ды бзушылы субъективтік жаынан тікелей асааналыпен істеледі. ылмысты ды бзушылыты масаты - засыз ереуілге атысуа немесе зады ереуілге атысудан бас тартуа мэжбрлеу.

ылмысты ы бзушылыты субъектісі - 16-а толан жай немесе арнаулы субъект (лауазымды адам).

Бап. Жумыскерлер кілдеріні зады ызметіне кедергі жасау

Жмыскерлер кілдеріні зады ызметіне лауазымды адамны зіні ызмет бабын пайдалана отырып кедергі жасауы, сол сияты оларды зады ызметіне лауазымды адамны зіні ызмет бабын пайдалана отырып жасаган, оларды уытары мен зады мдделерін елеулі трде бзуга кеп соан араласуы -

ылмысты кодекске б_л бап алаш рет 2007 жылы 15 мамырда енгізілді. ылмысты ы бзушылыты тікелей объектісі замен белгіленген ызметкерлер кілдіктерін реттейтін оамды атынастар, осымша тікелей объект — ызметкерлерді ар-намысы, адамгершілігі.

ылмысты кы бзушылы объективтік жаыны ызметкерлер кілдеріні зады ызметіне лауазымды адамнан ызмет бабын пайдаланып, кедергі келтіруі, сол сияты оларды ытары мен зацы мдделерін елеулі трде бзуа экеп соан лауазымды адамны зіні ызмет бабын пайдалана отырып зады ызметіне араласуы арылы жзеге асырылады.

Жмыскерлер кілдігі замен, нормативтік-ыты занамалармен белгіленеді, оларды жзеге асыруа лауазымды тланы ызмет бабын пайдаланып кедергі келтіруі немесе оларды занды кызметіне негізсіз араласуы, нэтижесінде лауазым адамыны осындай теріс іс-рекетінен жмыскер мддесіне елеулі зиян келтірілсе іс-эрекет К-ті 154-бабында крсетілген ылмысты кы бзушылы рамына жатады.

ылмыстык кды бзушылы субъективтік жаынан тікелей асааналыпен жзеге асырылады. ылмысты ккы бзушылык ниет ртрлі (пайдакнемдік, жек крушілік, кншілдік т.б.) болады.

ылмысты ы бзушылы субъектісі - арнаулы ызмет бабын пайдаланан лау-азымды тла. Лауазымды тланы тсінігі К-ті 3-бабыны 26-тармаында берілген.

3. Адамны жне азаматты леуметтік-экономикалы кыктары мен бостандытарына арсы ылмыстар

Бап. азастан Республикасыны ебек занамасын бузу

Жмыскермен ебек шартын засыз тотату не сотты жмыса айта орна-ластыру туралы шешімін орындамау, сол сияты азастан Республикасыны ебек занамасын азаматты ытары мен зады мдделеріне елеулі зиян келтіруге кеп соан зге де бзу

2. йелмен оны жктілігі себебі бойынша ебек шартын жасасудан негізсіз бас тар-ту немесе онымен ебек шартын негізсіз тотату немесе ш жаса дейінгі балалары бар йелмен осы себептер бойынша ебек шартын жасасудан негізсіз бас тарту немесе онымен ебек шартын негізсіз тотату, сол сияты мгедекпен оны мгедектігі себебі бойынша не кмелетке толмаан адаммен оны кмелетке толмагандыгы себебі бойын-ша ебек шартын жасасудан негізсіз бас тарту немесе ебек шартын негізсіз тотату -

3.Басару функцияларын орындайтын адамны ашаны зге масаттара пайдала-нуына байланысты жалаыны толы клемде жне белгіленген мерзімде тленуін бір-неше рет кідіртуі-

азастан Республикасы Конституциясыны 24-бабына сэйкес Республика азаматыны ебек ету бостандыына, ызмет пен кэсіп трін еркін тадауына ыы бар, сол эрбір адамны дербес ндіруші ретінде немесе ебек шарты бойынша з алауына, абілетіне жэне арнаулы даярлыына сэйкес еркін ебек етуге ммкіндік алу ыын амтиды. Ебек шартыны еркіндігіне кепілдік беріледі. Сондай-а осы бапта крсетілгеніндей Республика азаматыны ауіпсіздік жэне тазалы талаптарына сай ке-летін ебек жадайына, сондай-а жмыссыздытан элеуметтік оралуа ы бар. Кон-ституцияда бекітілген осы кепілдіктерді жзеге асыруа ылмыстык заны атаратын маызы бар. ылмысты за азакстан Республикасындаы «Ебек туралы» 1999 жылы 10 желтосанда абылданан зады жэне ебек орау ережелерін бзанды шін арнау-лы баптар бойынша жауаптылы белгілеген. азастан Республикасыны ылмысты кодексінде ж-мыскерді жеке пиылмен жмыстан заыз босату, сотты ж_мысты айта алпына келтіру туралы шешімін орындамау, сондай-а азаматтарды ытары мен зады мдделеріне елеулі зиян келуіне экеп соан ебек туралы задарды зге де бзу шін жауаптылы кзделген (152-бапты 1-тармаы).

ылмысты ы бзушылыкты объектісі болып азаматтарды ебек ыын бзу болып табылады. Объективтік жаынан аланда ебек жніндегі зады бзу эрекет немесе эрекетсіздік арылы жасалады. ылмысты _ы бзушылыты кодексті осы 152-бабында ебек туралы зандарды елеулі бзуды мынадай лгі тізбегін крсетіп отыр:

1. Ж-мыскермен ебек шартын засыз тотату. Зада крсетілген негіздерден тысары жадайда ызметкерді ж_мыстан шыару засыз болып табылады. Егер лауазымды адам засыз, жмыстан шыаруа негіз болмаса да з жеке басыны мддесін кздеу ниеті-мен зін сынааны шін кекшілдікпен, зара рыс-керісті салдарынан, босаан жмыс орнына з танысын немесе туысын орналастыру масатын кздеп, адамды жмыстан шыарса ылмысты жауаптылыа тартылады.

2. Жмысты айта алпына келтіру туралы сотты шешімін орындамауы. Яни кінэлі адам ылмысты трде эрекетсіздік жасап, соггы айтадан жмыса алу туралы занды кшіне енген шешімін орындамайды. Бл жерде ылмысты ы бзушылы екі бір-дей объектіге: ебек ына жне эділсоттылы мддесіне ол сады.

3. азастан Республикасыны ебек туралы занамасын зге де бзу деп ебекке дрыс аы тлемеуді, жмыс уаытыны затыын дрыс сатамау, демалыс беруден бас тарту, жмыса алудан негізсіз бас тарту, жекелеген ызметкерге зады белгіленген жеілдіктерді олданудан бас тарту, таы осы сияты эрекеттер жатады.

Жоарыда крсетілген ебек туралы зандарды бзу - ызметкерді жеке пиылмен жмыстан засыз босату; жмысты алпына келтіру туралы сотты шешімін орындамау; ебек туралы зады зге де бзу эрекеттері мен рекетсіздігінен азаматтарды ытары мен завды мдделеріне елеулі зиян келтірілуі ажет. Елеулі зиян боланда ана іс-эрекет ылмысты ы бзушылык атарына жатады. Елеулі зиянны млшерін сот-тергеу органдары наты жадайлара карап отырып анытайды. детте елеулі зияна - адамны елеулі млшерде материалды, моральды зардап шегуі, за уаыт, негізсіз жмыссыз алуы, денсаулыына зиян келтірілуі т.с.с. жатады.

ылмысты ы бзушылы рамы материалды. Ебек туралы задарды бзу нэтижесінен зада белгіленген зардап орын аланда ана ылмыс аяталан деп табы-лады. Субъективтік жаынан Бл ылмыс асааналыпен жасалады. Кінэлі адам зіні рекетімен ебек жніндегі зады рескел бзанын сезеді жэне осыны тілеп істейді. Бл жерде ылмысты ниет эр трлі (мысалы, сынааны шін кектену, осы орына зіне ажетті адамды орналастыру т.б.) болуы ммкін. ылмысты ы бзушылы субъек-тісі болып тек ана мемлекеттік немесе мемлекеттік емес аппарата жмыса алу немесе жмыстан шыару _кы бар лауазымды адамдар танылады.

йелмен оны жктілігі себебі бойынша ебек шартын жасаудан негізсіз бас тарту немесе онымен ебек шартын негізсіз тотату немесе ш жаса дейінгі баласы бар эйелді на сол себеппен жмыса кабылдаудан негізсіз бас тарту немесе жмыстан босату, сондай-а мгедек адамды оны мгедектігі шін кэмелетке толмаанды оны кэмелетке толмаандыы себепті жмыса абылдаудан негізсіз бас тарту немесе негізсіз жу_мыстан босату - осы ылмысты ауырлататын тріне жатады (152-бапты 2-тармаы). Бл жерде ылмысты жэбірленушісі - жкті эйел немесе ш жаса дейінгі баласы бар эйел немесе мгедектермен кэмелетке толмаандар болады.

Объективтік жаынан кылмыстык кы бзушылы занда крсетілген адамдарды: 1) жріыса абылдаудан негізсіз бас тарту; 2) немесе негізсіз жмыстан босату арылы крініс табады. ылмысты ы бзушылы осы эрекеттерді біреуін жасаан сэттен бастап аяталан деп танылады. ылмыс крамы формальды. Субъективтік жаынан ылмысты ы бзушылы тікелей асааналыпен істеледі. Кінэлі адам екіабат немесе ш жаса дейінгі баласы бар эйелді, мгедек адамды кэмелетке толмаандарды негізсіз жмыса алудан бас тартады немесе осы адамдарды негізсіз жмыстан босата-тынын сезеді жэне соны жзеге асыруды тілейді.

ылмысты ы бзушылы ниет - мндай адамдара зада белгіленген жеілдіктер мен артышылытарды бергісі келмеу т.б. жатады.

ылмысты ы бзушылыты субъектісі арнаулы — жмыса алу немесе одан босатуа кыы бар лауазымды адамдар (меншік нысанына арамастан).

ылмысты ы бзушылыты кодексті 152-бабыны 3-тармаында басару ызметін атарушы адамны аша аражатын зге масаттара пайдаланумен байланы-сты жалаыны толы клемінде жэне белгіленген мерзімде тленуін бірнеше рет кідір-туі шін жауаптылы белгіленген. Аша аражатын з масатына пайдалануына байла-нысты зада белгіленген мерзімнен екі немесе одан кп рет жалаыны беруді себепсіз кідіртуді бірнеше кідірту деп айтамыз. ылмысты ык бзушылыты субъектісі басару ызметін атаратын лауазымды адамдар (меншік нысанына арамастан).