Бап. Монополистік ызмет

1.Нары субъектілеріні монополиялы жогары (тмен) немесе келісілаен бааларды белгілеуі жне (немесе) стап туруы, стем немесе монополиялы жадайа ие нары субъектісінен сатып алынган тауарларды (жумыстарды, крсетілетін ызметтерді) айта сатуга ауматы белгісі, сатып алушылар тобы, сатып any шарттары, саны не багасы бойынша шектеулер белгілеуі, тауар нарытарын ауматы белгісі, тауарларды (жмыстарды, крсетілетін ызметтерді) ассортименті, оларды ткізілу немесе са-тып алыну клемі, сатушылар немесе сатып алушылар тобы бойынша блуі, сондай-а бсекелестікті шектеуге багытталган зге де іс-рекеттер, егер олар азамата, йымга немесе мемлекетке ірі залал келтірсе не нары субъектісіні ірі млшерде табыс алуымен штасса -

2. Бірнеше рет жасалган не алдын ала сз байласу арылы адамдар тобы не адам зіні ызмет бабын пайдаланып жасаган дл сол іс-рекеттер -

3. Осы бапты бірінші жне екінші бліктерінде кзделген:

1) ылмысты топ жасаган;

2) кш олданып немесе оны олдану атерін тндіріп, сол сияты бтенні млкін жойып немесе Блдіріп не оны жою немесе Блдіру атерін тндіріп жасалан іс-арекеттер, орытып any белгілері болмаган кезде –

ылмысты кодексті 221-бабында «Нары субъектілеріні монополиялы жоары (тмен немесе келісілген бааларды белгілеуі жэне (немесе) хтап труы, стем немесе монополиялы жадайа ие нары субъектісінен сатып алынан тауарларды (жмыстарды, крсетілетін ызметтерді) айта сатуа ауматы белгісі, сатып алушылар тобы, са-тып алу шартары, саны не баасы бойынша шектеулер белгілеу, тауар нарытарыны ауматы белгісі, тауарларды (жмыстарды, крсетілетін ызметтерді) ассортименті, оларды ткізілу немесе сатып алыну клемі, сатушылар немесе сатып алушылар тобы бойынша блу, сондай-а бсекелестікті шектеуге баытталан зге де эрекеттер, егер олар азамата, _йыма немесе мемлекетке ірі залал келтірсе не нары субъектілеріні ірі млшерге табыс табуымен штасан эрекеттер шін» ылмысты ы бзушылы шін жауаптылы белгілеген.

Нарыты экономиканы басты белгілеріні бірі нарыты зандарды зін-зі, яни сранысты сынысты ретке келтіруі болып табылады. Осы жадайа байланысты нарыты біралыпты ызмет етуіні жэне дамуыны басты шарттарыны бірі болып бэсекеге негізделген зандарды жзеге асырылуы болып табылады. Біра нарыты зін-зі ретке келтіру процесінде сан илы бэсекені дейі шектейтін нысандарды туында-тады. Мддай ретте мемлекет ы нормаларын ретке келтіру жэне орау масатымен экономикалы ызмет субъектілеріні ызметіне араласуа міндетті. Экономика сала-сында шаруашылы жргізуші субъектілерді нарытаы засыз стемдікке жол бермеу, эр трлі иянаттарын тойтару масатымен мемлекет антимонополиялы реттеу арылы экономикаа мемлекеттік ыпал етеді. Мемлекетті монополиялы (мемлекеттік жэне табии) реттеуіні дыты базасы азастан Республикасыны 1998 жылы 9 шілде-де абылданан «Табии монополиялар туралы» Заы болып табылады. Осы трыдаы оама ауіпті іс-эрекет ылмысты _ы бзушылы ретінде арастырьшып, оны жауаптылыы К-ті 221-бабында крсетілген.

ылмысты ы бзушылыты тікелей объектісі - адал бэсекеге негізделіп, нарыта стемдік жадайа ие болан шаруашылы субъектілеріні ызметін реттейтін оамды атынастар.

ылмысты к-ы бзушылы объективтік жаынан мынадай эрекеттерді істеу арылы крініс табады:

1) монополиялы жоары немесе тмен бааны белгілеу мен хтап т_ру; 2) стем немесе монополиялы жадайа ие нары субъектілерінен сатып алынан тауарларды (жмыстарды, крсетілген ызметтерді) айта сатуа, блуге шектеулер ою; 3) бэсекені шектеу монополиялы іс-эрекеттер жэне бэсекені анытау зандарына сэйкес монопо-листік іс-эрекеттер бэсекені шектеуге, тежеуге немесе жоюа жол бермеуі ажет. Осыан байланысты монополиялы жоары немесе тмен бааны белгілеу мен стап т_ру заа айшы эрекет болып табылады. Монополиялы жоары баа белгілеу деп тауар нарыында стемдік жадайа ие болан шаруашылы субъектісіні, сапасы тмен тауа-рына ктерікі, жоары баа ойып оан жмсалан шыынын ндіріп алумен бірге одан пайда табуын айтамыз.

Монополиялы тмен бааны белгілеуге нарыта стемдік жадайа ие болан шаруашылы субъектілеріні зара келісіп бэсекені шектеу масатымен, бэсекелесін нарытан ыыстыру шін сатылатын тауара крінеу тмен баа белгілеп сатып алу,

сйтіп тауар ндірушіге зиян келтіру, тауар сатушыларды есебінен осымша пайда табу сияты эрекеттер жатады.

стем немесе монополиялы жадайа ие нары субъектілерінен сатып алынан та-уарларды (ж_мыстарды, крсетілген ызметтерді) айта сатуа ауматык белгісі, сатып алушылар тобы, сатып алу шарттары, саны не баасы бойынша шектеулер белгілеу не-месе тауарларды (жмыстарды, крсетілетін ызметтерді) ассортименті, оларды ткізілу немесе сатып алу клемі, сатушылар мен сатып алушылар тобына сэйкес осу эрекеттері арылы крініс табады.

Бэсекені шектеу - рынокты бліп алу, рынока кіруді шектеу, одан экономикалы ызметті баса субъектілерін ыыстыру, бірыай баа белгілеу немесе хтап тру рекеттері арылы крініс табады.

Рынокты бліп алу дегеніміз тауар ндірушілерді зара келісіп сауда алаын зара бліске салып, баса тауар ндірушілерді сол жерге кіргізбеу амалын жасауы болып та-былады. Немесе аржысы кп ксіпкер сауда орнындаы барлы оймаларды, тауар сата-тын, сатайтын орындарды жала алып, оны масатты пайдаланбай, баса субъектілерді рынока кіруіне олдан шектеу жасайды. Кэсіпкерлер зара келісіп баса субъектілерді ыыстыру масатымен тауарлара бірыай жоары немесе тмен баа белгілеп белгілі бір уаыта стап т_руы ммкін, сйтіп олар рынокта здеріні стемдігін орнату арылы баса кэсіп-керлерді сол орыннан ыыстырып шыарады. Осы крсетілген эрекеттер азамата, йыма немесе мемлекетке ірі зиян келтірсе немесе нары субъектілеріні ірі млшерде табыс алуымен лггасса, ылмыс _рамы аяталан деп таньшады. Осы ылмысты ы бзушылы _рамы материалды рама жататындытан оама ауіпті іс-эрекет пен оны зардабыны арасындаы себепті байланысты анытау ажет. Ірі залал тсінігі ылмысты кодексті 3-бабыны 38-тармаында берілген.

Ірі млшердегі табыс тсінігі 3-бапты 38-тармаында крсетілген.

Субъективтік жаынан ылмыстык ы бзушылы тікелей асааналыпен істе-леді. ылмысты _ы бзушылыты субъектісі - кэсіпкерлер немесе коммерциялы _йым жетекшілері.

ылмысты кодексті 221-бабыны 2-тармаында осы ылмысты ауырлататын бел-гілері крсетілген: 1) бірнеше рет; 2) адамдар тобыны алдын ала сз байласуы бойын-ша; 4) адамны ызмет бабын пайдалануымен жасалан эрекеттер.

ылмысты кодексті 221-бабыны 3-тармаында 1) ылмысты топ; 2) жалан крсетілген ылмысты ерекше тэсілмен істеу арылы монополиялы баа белгілеуге не-месе бэсекені шектеуге ол жеткені шін жауаптылы белгіленген. Б_л кш олданып немесе кш олданамын деп орытып, сол сияты бтенні млкін жойып не Блдіріп, не оны млкін жоямын немесе Блдіремін деп орытып жасалан (орытып алу бел-гісі жо) эрекеттер болып табылады.

Бл жерде орыту ылмысты ы бзушылыты тэсілі ретінде арастырылады. Осындай орыту эрекеттері арі^ылы субъект монополиялы баа белгілеп бэсекені шек-теуге рекет етеді немесе масатына жетеді. М-ндаы кш олдана, кш олданамын деп орыту, млікті жою, Блдіру, немесе млікті Блдіремін, жоямын деп орытуды тсінігі К-ті 194-бабындаы осындай тсініктермен бірдей. Егер кінэліні іс-рекеті жоарьвда крсетілген эрекеттерді істеу арылы млікті немесе млікке ыты беруді талап етумен штасса, онда оны рекеті ылмыстык кодексті 194-бабымен саралана-ДЫ.