Бап. Теіз арашылыы
1.Теіз немесе зен кемесіне бтенні млкін иеленіп алу масатында кш олданып не оны олдану атерін тндіріп шабуыл жасау -
2.Бірнеше рет не аруды немесе ару ретінде пайдаланылатын заттарды олданып жасалган дл сол іс-рекет -
3.Осы бапты бірінші немесе екінші бліктерінде кзделген іс-рекеттер, егер оларды ылмысты топ жасаса не олар абайсызда адам ліміне немесе зге д ауыр зардаптарга кеп соса -
Теіз царацшылыгы - ертеден белгілі жэне ауіпті ылмысты ы бзушылытарды бірі. ылмысты ы бзушылыты бл трі шін халыаралы кы норма-сы да жауаптылы белгілеген. Женева конвенциясы (1953 жэне 1958 жылдары) теіз арашылыымен халыаралы крес шараларын белгілеген. Теіз арашылыы ту-ралы ылмысты ыты норма азастан Республикасы ылмысты кодексінде халыаралы ы нормасына сйкес орын алып отыр (К-ті 271-бабы).
Теіз карашылыы (271-бап) крамыны диспозициясы эуе немесе су клігі не жылжымалы темір жол составын айдап экету оны немесе сондай масатта басып алу (270-бап) рамына сырттай _сас.
ылмысты ы бзушылыты тікелей объектісі - теізде жзуді халыаралы ауіпсіздігі жэне бтенні меншігі. осымша тікелей объект - адамдарды мірі. ылмысты ы б_зушылыты заты — бтенні меншігі (жк, кеме, жанар май, отын,т.б.).
Объективтік жаыны ылмысты ы бзушылы теіз немесе зен кемесіне бтенні млкін басып алу масатында кш олданып немесе кш олданамын деп оркытып, шабуыл жасау эрекетімен сипатталады.
ылмысты -ы бзушылы крамы формальды. Ол шабуыл жасаан уаыттан бастап аяталан деп танылады. Осы ылмысты ы б-зушылыты объективтік жаыны таы бір белгісі ылмысты к_ы бзушылыты жасалу орны болып табы-лады. Теіз аракдіылыы ашы теізде немесе клде, не зенде, я болмаса зен, кл жаалауында жасалуы ммкін.
Субъективтік жаынан ылмысты ы бзушылы тікелей асааналыпен жзеге асырылады. Кінлі кш олданып немесе кш олданамын деп орытып шабуыл жасап, теіз немесе зен кемесіне бтенні млкін басып алу масатында арашылы жасай-тынын сезеді жэне осы эрекеттерді істеуді тілейді.
ылмысты ы бзушылыты субъективтік жаыны міндетті белгісі — бтенні млкін басып алу (кеме, катер, жктерді, жабдытарды аша, баса заттарды) болып та-былады.
ылмысты _ы бзушылыкты субъектісі - 16-а толан кез келген адам.
ылмысты кодексті 271-бабыны 2-тармаында осы ылмысты ауырлататын трлері крсетілген. Олар бірнеше рет (К-ті 12-бабын араыз) ару немесе ару ретінде пайдаланылатын заттарды олданумен жасалан эрекет.
ылмысты кодексті 271-бабыны 3-тармаында осы ылмысты аса ауырлататын трі шін жауаптылы белгіленген. Олар егер теіз аракшылыы ылмысты топпен жасалса (К-ті 31-бабыны 3-тармаын араыз), не абайсызда кісі ліміне не зге ауыр зардаптара (мысалы ауыр дене жараатына, кемені кйреуіне, ірі материалды залала) экеліп соса. Егер теіз арашылыы эрекетінен кісі лімі орын алса, онда іс-эрекет ылмыстарды жиынтыы (99 жэне 271-баптар) бойынша сараланады.
273-бап. Терроризм актісі туралы крінеу жалан хабарлау дайындалып жатан терроризм актісі туралы крінеу жалан хабарлау - алты жыла дейінгі мерзімге бас бостандыынан айыруа жазаланады.
Терроризм актісі туралы крінеу жалан хабар беру кп жадайларда адамдар арасын-да абыржу, тэртіпсіздік туызады, мемлекеттік баса да мекемелерді, кэсіпорындарды, клікті біралыпты жмыс істеу ырын бзады. Млдай хабарлауа сенген мемлекеттік органдар, жекелеген адамдар эбігерге тсіп, дайындалып жатан террорлы актіні той-тару шін йымдастырушылы техникалы шаралар ткізуге мэжбр болады. Осыан байланысты Бл ылмысты тікелей объектісі — оамды ауіпсіздік болып табылады.
Объективтік жаынан ылмысты ы бзушылы адамдарды аза болуы, елеулі мліктік зиян келтіру не оама зге де ауіпті зардаптарды болуы аупін тудыратын жарылыс, рт ою немесе зге іс-эрекеттерді дайындалып жатаны туралы крінеу жалан хабарлау эрекеттері арылы жзеге асырылады (К-ті 273-бабы).
Бл жерде хабарлау деп жоарыда крсетілген жалан мэліметтерді тиісті органдара, лауазым адамдарына жеткізу туралы сз болып отыр. Блара _ы органы немесе баса мемлекеттік органдар, сондай-а осы органдарды лауазымды адамдары жатады. Хабарламада трын-жай, крймалара, клікке немесе басадай объектілерді жаратын немесе жандыратын кондырылар ойыланы туралы айтылады.
Мндай хабарлама кайсыбір реттерде жекелеген адамдара да жеткізілуі ммкін. Мысалы, зі тран мекен-жайа немесе мінетін клігіне жарылыш заттар ойыланы туралы хабар алан адамдар.
Хабарлама жасауды тэсілі сан илы (ауызша, жазбаша, телефон арылы) жэне т. б. болады.
ылмысты ы б_зушылы шін жауаптылыты басты шарты - жеткізілген хабарламаларды шындыа сай емес, крінеу ойдан шыарыландыы, жаландыы болып табылады.
ылмыстык ы бзушылы рамы формальды, сондытан ол зада крсетілген органдарды немесе адамдарды крінеу жалан хабарлама алан уаытынан бастап аяталан деп саналады.
Субъективтік жаынан ылмысты ы бзушылы тікелей асааналыкпен істе-леді. Адам терроризм актісі туралы крінеу жалан хабарлауды оама ауіптілігін, заа айшылыын сезеді, біра соны тілеп эрекет жасайды. ылмысты ниет сан трлі болуы ммкін. Кп жадайларда мндай рекет бзаылы ниетпен істеледі, ал кейбір реттерде кек алу, жмысты немесе окуды болызбау ниетімен жзеге асырылады.
ылмысты ы бзушылы субъектісі - жалпы, жасы 14-ке толан кез келген азамат.