Бап. Теіз ортасын ластау
1. Экологиялы талаптарды бзу салдарынан теіз ортасын ластау, егер бл іс-рекет оршаган ортага ірі залал келтіруге кеп соса немесе адамны денсаулыына зиян келтірсе -
2.оршаган ортага аса ірі запал келтіруге не адам ліміне не адамдарды жаппай сыраттануына кеп соан дл сол іс-рекет -
ылмысты ы бзушылыты объектісі - теіз аясыны экологиялы ауіпсіздігі.
ылмысты ы бзушылыты істелу орны - ішкі теіз сулары, азастан Республикасыны ауматы теізі жэне ашы теіз сулары болып табылады.
ылмыс объективтік жаынан экологиялы талаптарды бзу салдарынан атмосфералы ауаны ластау немесе оны табии асиеттерін згерту, егер б_л іс-эрекет оршаан ортаа ірі залал келтіруге экеп соа не адамны денсаулыына зиян келтіру арылы крініс табады.
Теіз суларына араласан жадайда адамны денсаулыына, теізді жанды ресур-старына, теіз суларын масатты пайдалануа ауіп келтіретін, халыаралы шарттар бойынша баылауа алынан заттар зиянды заттар деп танылады.
Ластау кздері болып зиянды заттарды теіз аясына тастайтын объектілер жатады. Зада олар ратаы кздер, клік ралдары немесе теізде орнатылан жасанды рылылар деп крсетілген.
ылмысты объективтік жаыны таы бір белгісі адамны денсаулыы мен теізді жанды ресурстары шін зиянды, не теіз аясын занды пайдалануа кедергі келтіретін заттар мен материалдарды кму немесе оларды клік ралдарынан немесе теізде орналасан рылылардан тастау ережелерін бзу болып табылады.
Кму — зиянды заттар мен материалдарды теізге тастау немесе оларды теіз суы ая-сында алдыру болып табылады. ылмысты ккы бзушылы крсетілген заттар мен материалдарды тастаан уаыттан бастап аяталан деп табылады.
Тастаута - зиянды заттар мен материалдарды белгіленген ережелерге айшы трде теіз суы аясына дейілеп латыру жатады.
Теізде орнатылан жасанды рылылара - теіз аясында белгілі бір жмыстарды атаруа арналан техникалы _рылымдар, брылау ондырылары, теіздегі рылыстар жэне т.б. жатады.
Адамны денсаулыы мен теізді жанды ресурстары шін зиянды заттара — тірі организмді уландыруа, жоюа немесе олара ауру жтыруа абілетті улар, му_най жэне млай німдері, спирт, сульфид, хлорлы заттар, тз жэне баса заттар, нэрселер жатады.
Занда крсетілген «теіз аясын занды пайдалануа кедергі келтіретін» деген ыма теіз жануарларын, балытарды стауа, суды пайдалану шін тщыландыруды жзеге асыруа ммкіндік бермейтін жадайлар жатады.
ылмысты кодексті 330-бабыны 1-тармаында крсетілген ылмысты ы бзушылы крамы материалды, ьшмыс жоарыда крсетілген іс-эрекеттерді біреуін істеген уаыттан бастап аяталан деп табылады.
ылмысты ы бзушылы субъективтік жаынан тікелей асааналыпен істе-леді.
ылмысты ы бзушылыкты субъектісі - 16-а толан адам.
ылмысты кодексті ЗЗО-бабыны 2-тармаында адамны денсаулыына, жануар-лар немесе сімдіктер дниесіне, балы орына, оршаан ортаа, демалыс айматарына не баска да замен оралатын мдделерге аса ірі залал келтірген дэл сол эрекеттер шін жауаптылы белгіленген.
Аса ірі залала адамны денсаулыына жеіл, орта, ауыр жарааттар келтірілуі, жпалы ауруа душар болуы, жануарлар немесе сімдіктер дниесін жоятын, Блдіретін эрекеттерді орын алуы, балык орыны азаюы, т_ым шашпауы, оршаан ортаны улануы, Блінуі, теіз жаасында зиянды заттарды кебеюінен демалыс айматарын масатты пайдалануды ммкіндік-теріні болмай алуы, оны алпына келтіру шін ора-сан материалды жэне аржы аражатыны ажет болуы жатады. Келтірілген залалды млшерін наты жадайлара арап сот анытайды.
ылмысты кодексті 330-бабыны 2-тармаында осы ылмысты ауырлататын таы бір трі — адам ліміне не адамдарды жаппай сыраттануына экеп соан эрекеттер шін жауаптылы кзделген.
ылмысты кодексті 330-бабыны 1, 2-тарматарындаы ылмыс - материалды крама жатады.
§4. Жерді, рлыты шельф, жер ойнауын орау жне тиімді пайдалануа ол сатын ылмысты ы б^зушылытар
Бап. азастан Республикасыны континенттік айраы жне азастан Республика-сыны айрыша экономикалы аймаы туралы занаманы бузу
1.азастан Республикасыны континенттік айраында засыз рылыстар турызу, оларды айналасына немесе азастан Республикасыны айрыша экономикалы аймаында ауіпсіздік айматарын ру, сол сияты урылыстарды жне теіздегі кеме жрісіні ауіпсіздігін амтамасыз ету ралдарын салу, пайдалану, кзету жне салынгандарын жою агидаларын бзу -
2.азастан Республикасыны континенттік айраыны немесе азастан Респуб-ликасыны айрыша экономикалы аймагыны табии байлыгына тиісті рсатсыз жргізілетін зерттеу, барлау, оны игеру -
Бл ылмысты кы бзушылык рамы 1958 жылы Халыаралы рлыты шельф туралы конвенцияа сэйкес абылданан.
ылмысты ы бзушылыты объектісі азастан Республикасыны рылыты шельфінде, айрыша экономикалы аймаында табиат ресурстарын орау атынастары болып табылады.
рлыты шельфті тсінігі жэне режимі азастан Республикасыны рлыты шельфі туралы арнаулы Заында берілген.
Заа сэйкес -рлыты шельфке азастан Республикасы ауматы теізінен белгілі бір ашытыа дейінгі жердегі теізді сті жэне су асты аумаындаы кен байлытары жатады.
Айрыша экономикалы аймаа ауматы теізден тыс орналасан, олара тйісетін теіз аудандары жатады.
ылмысты ы бзушылы объективтік жаынан: азастан Республикасыны рлыты шельфінде засыз рылыстар т_рызу, оларды айналасына немесе азастан Республикасыны айрыша экономикалы аймаына ауіпсіздік айматарын засыз ру, сол сияты салынан крылыстарды жэне теіздегі кеме жрісіні ауіпсіздігін амтамасыз ету _ралдарын салу, пайдалану, кзету мен жою ережелерін бзу арылы сипатталады.
азастан Республикасыны рылыты шельфінде немесе айрыша экономикалы аймаында засыз рылыстар трызу деп кез келген рылыс имараттарын олданылып жрген нормативтік-к-ыкты актілерге айшы, рсатсыз немесе рсатта крсетілген талаптарды шарттарын бзып іске асыруды айтамыз.
азастан Республикасыны айрыша экономикалы аймаында ауіпсіздік айматарын ру, теіздегі кеме жрісіні ауіпсіздігін амтамасыз ету ралдарын салу, пайдалану кзеті немесе жою ережелері арнаулы зандармен немесе ыты-нормативтік актілермен реттеледі. Осы крсетілген зандармен нормативтік актілерді талабын бзу ылмысты іс-эрекетке рындырады.
ылмысты ды бзушылыты объективтік жаыны ажетті белгілеріні бірі ылмыс жасалу орны: азастан Республикасыны рлыты шельфі немесе айрыша экономикалы аймаы болып табылады.
рылысы жаынан б_л ылмысты ы бзушылы формальды рама жатады. ылмысты ы бзушылы ылмысты кодексті 331-бабында тізбектелген іс-эрекеттерді біреуін істеген уаыттан бастап аяталан деп танылады.
Субъективтік жаынан ылмысты ы бзушылы асааналыпен (тікелей немесе жанама) істеледі.
ылмысты укы бзушылыты субъектісі - 16-а толан адам. Кейбір жадайларда жауаптылыа лауазым адамдары тартылуы ммкін.
азастан Республикасыны рлыты шельфіні немесе азастан Республикасы айрыша экономикалы аймаыны табии байлытарына тиісті рксатсыз жргізілген зерттеу, барлау, игеру шін жауаптылы ылмысты кодексті 331-бабыны 2-тармаында крсетілген.
Бап. Жерді Блдіру
1. Жерді нерксіптік, турмысты немесе зге де шыгарындылармен немесе алдытармен оыстау, сол сияты улы химикаттарды, тыайтыштарды, сімдіктерді суін ынталандыргыштарды немесе зге де ауіпті химиялы, радио-активті немесе биологиялы заттарды сатау, пайдалану, тасымалдау немесе кму кезінде олармен жмыс істеу агидаларын бузу салдарынан жерді улау, ластау немесе шаруашыпы немесе зге де ызметті зиянды німдерімен згеше Блдіру, егер бл іс-рекеттер оршаган ортага ірі запал келтіруге кеп соса немесе кеп согуы ммкін болса немесе адамны денсаулыгына зиян келтірсе-
2. оршаган ортага аса ірі залал келтіруге не адам ліміне не адамдарды жаппай сыраттануына кеп соан, сол сияты ттенше экологиялы ахуал аумагында жасалган дл сол іс-рекеттер -
ылмысты ы бзушылыты тікелей объектісі - жерді орауа байланысты оамды атынастар.
ылмысты ы бзушылыты заты - неркэсіп, ауыл шаруашылы, жеке пайдаланушыларды жерлері, жер учаскелері.
ылмысты ы бзушылы объективті жаынан: жерді неркэсіптік, трмысты немесе зге де шыарындылармен немесе алдытармен оыстау, сол сияты улы хи-микаттарды, тыайтыштарды, сімдіктерді суін ынталандырыштарды немесе зге де ауіпті химиялы, радиоактивті немесе биологиялы заттарды сатау, пайдалану, та-сымалдау немесе кму кезінде олармен жмыс істеу агидаларын бзу салдарынан жерді улау, ластау немесе шаруашылы немесе зге де ызметті зиянды німдерімен згеше Блдіру, егер бл іс-эрекеттер оршаан ортаа ірі залал келтіруге кеп соса немесе экеп соуы ммкін болса немесе адамны денсаулыгына зиян келтіруге экеп соан іс-рекеттер арылы сипатталады.
Сонымен Бл ылмысты объективтік жаы негізінен мынадай 3 трлі белгіден ралады: а) ылмысты кодексті 332-бабыны диспозициясында крсетілген ереже-лерді бзу; б) адамны денсаулыгына немесе оршаан ортаа зиян келтірілу; в) іс-эрекет пен келтірілген ылмысты зардабыны арасындаы себепті байланыс.
Жерді уландыру: ластауды немесе басадай Блдіруді кздері болып: тыайтыштар, (азот, фосфат, калий микротыайтыштары), сімдіктерді суін ынталандырыштар (ауксиндер: гиббореминдер, цитокининдер жне т.б.), улы химикаттар (пестицидтер, гербицидтер, инсектицидтер, акарицидтер, зооцитер, фунгуцидтер, бактерицидтер), тазартылмаан ндірістік-трмысты алдытар жатады.
Крсетілген заттарды олдануды, сатауды, пайдалануды, тасымалдауды жэне кмуді тэртібін белгілейтін кптеген кыты-нормативтік актілер бар. Олара жер атынастары туралы зандар, табиат орау зандары, ауіпті химиялы, биологиялы, радиоактивті заттарды тіркеу туралы арнаулы ережелер т.б. жатады.
Крсетілген за немесе басадай нормативтік-ыты актілерді талабын бзу адамны денсаулыгына немесе оршаан ортаа ірі залал келтіреді.
Адамны денсаулыгына жеіл, орта, ауыр дэрежелі жараат келтірілуі ммкін.
оршаан ортага зиян жануарлар дниесіні немесе ауыл шаруашылы емес сімдіктерді, орман ааштарыны опат болуы, су объектілеріні ластануы жэне су биоресурстарыны руы, атмосфералы ауаны ластануы арылы келтіріледі.
Заны диспозициясында крсетілген ережелерді бзу мен орын алан зардапты арасында себепті байланысты болуы шарт.
ылмысты ы бзушылы материалды рама жатады жне ол занда крсетілген зардаптарды біріні орын алан сэтінен бастап аяталан деп табылады.
ылмысты ы бзушылы субъективтік жаынан асааналыпен немесе абайсыздыпен істеледі.
ылмысты кы бзушылыты субъектісі 16-а толан жай немесе лауазымды адам.
ылмысты кодексті 332-бабыны 2-тармаында оршаан ортаа аса ірі залал кел-тіруге не адам ліміне не адамдарды жаппай сыраттануына кеп соан, сол сияты ттенше экологиялы ахуал аумаында жасалан дл сол іс-рекеттер - шін жауаптылы белгіленген.