Бап. Теміржол, уе, теіз немесе зен клігі жрісі немесе оларды пайдалану ауіп-сіздігі аидаларын бузу

1. Теміржол, уе, гпеіз немесе зен клігі жрісі немесе оларды пайдалану ауіпсіздігі агидаларын орындайтын жумысына немесе атаратын лауазымына байланысты сатауга міндетті адамны осы аидаларды бузуы, егер бл іс-ерекет абайсызда адамны денсаулыгына ауыр немесе ауырлыгы орташа зиян келтіруге не ірі залал келтіруге кеп соса -

2. Абайсызда адам ліміне кеп соан дал сол іс-рекет -

3. Осы бапты бірінші белігінде кзделген, абайсызда екі немесе одан да кп адамны ліміне кеп соан іс-рекет -

Теміржол, эуе, теіз немесе зен клігі жрісі немесе оларды пайдалану ауіпсіздігі аидаларын орындайтын жмысына немесе атаратын лауазымына байланысты сатауа міндетті адамны осы аидаларды бзуы, егер бл іс-эрекет абайсызда адамны денсаулыгына ауыр немесе ауырлыгы орташа зиян келтіруге не ірі залал келтіруге экеп соаны шін жауаптылы белгіленген. ылмысты ы бзушылыты тікелей объ-ектісі - наты клік ралы тріні жол ауіпсіздігі жэне пайдалану ережесі. осымша тікелей объекті — заны диспозициясында крсетілген зардапты тріне байланысты — адамны денсаулыы болады.

ылмысты кьі бзушылыты заты - клікті 4 трі: темір жол, эуе, теіз жэне су кліктері.

Теміржол клігіне - рельсті келік _ралдары (локомотив, вагондар: жартылай вагон-дар, платформалар, цистерналар) метролар, тар табанды теміржолдар жэне баса арнау- лы баыттаы теміржолдар, дыбыс беру жэне байланыс ралдары) бадаршамдар, телефон линиясы, жолдардаы рылыстар (кпірлер, бырлар, туннелдер) жатады.

ндірістік ызметтер атаратын шахталардаы рельсті клік, цех ішіндегі электрлен-дірілген кліктер (электровоз, вагонеткалар) теміржол клігіне жатпайды. Бл кліктерді пайдалану ережесін бзу ндірістік, техника ауіпсіздігі немесе басадай ебек орау ережелерін бзанды (клік ылмыстары емес) болып табылады.

уе клігіне адам немесе жк тасуа арналан азаматты авиациялар жэне азаматты эуе кемелеріні барлы ралдары (ша, тікша, планерлар, аэростаттар, дирижабиль-дер, гидрошатар т.б.) жатады.

Теіз клігіне - ірі немесе шаын теіз кемелері, пароход, теплоход жэне теіз клігі ралдарыны барлык трлері жатады.

зен клігіне - шаын лшемді зен кемелері, пароходтар, теплоходтар, катерлер, мо-торлы айытар жэне зен клігі ралдарыны барлы трлері жатады.

Бл ылмысты ы бзушылыты объективтік жаы: а) наты клік ралы тріні жол ауіпсіздігі жэне пайдалану ережесін бзатын іс-эрекеттер (эрекет немесе эрекетсіздік); б) ылмысты зардабы - адамны денсаулыына ауыр немесе орташа ауырлытаы зиян келтірілуі; в) іс-рекет пен орын алан зардапты арасындаы себепті байланыс арылы сипатталады.

ылмысты кодексті 344-бабыны диспозициясы бланкеттік, осыан орай наты жадайларда орын алан ережелерді бзушылыты аныктау шін зады кші бар норма-тивтік актілерге жгіну ажет жэне олар арылы эрбір орын алан ы бзушылы фак-тісі бойынша кінэліні нормативтік актілердегі кдйсы бапты, бапты тарматарыны талаптарын бзаны дэлме-дэл, наты аныталуы тиіс.

Жол озалысы ауіпсіздігі ережесін бзу клікті жргізуді белгіленген ереже-лерін орындамау немесе шала орындау эрекеттері арылы крініс табады (Мысалы: жылдамдыты арттыру, бадаршамны туге, озалуа тыйым салан талабын бзу, шу маршруттарын сатамау т.е.).

Клік ралдарын пайдалану ережелерін бзуа — клік ралдарын техникалы аауларымен пайдалануа шыару, оларды масатсыз пайдалану, мае кйдегі немесе клікті жргізуге ыы жо адамды клік ралын жргізуге жіберу, клікке арты жк тиеу немесе арты жолаушылар отырызу сияты эрекеттер жатады. Клікті тиісті трін пайдалану ережелері арнаулы ведомстволар арылы бекітіледі жэне оны орындаушылара дер кезінде белгілі болуы шарт.

Жауаптылы теміржол, эуе немесе су жолы клігі озалысы немесе пайдалану ере-желерін бзуа кінэлі адамны эрекеті немесе эрекетсіздігі зада крсетілген зардап абайсызда адамны денсаулыына ауыр немесе ауырлыы орташа зияна (344-бапты 1-тармаы), абайсызда екі немесе одан да кп адамны ліміне (344-бапты 3-тармаы) экеп сокан жадайда пайда болады.

Адамны денсаулыына ауыр немесе орташа ауырлытаы зиян келтіруді тсінігі К-ті 106, 107-баптарында крсетілген. Клік ралдары наты тріні озалысы мен оларды пайдалану ережелерін бзу мен орын алан зардапты арасында себепті байланыс болан ретте ана осы бап бойынша ылмысты жауаптылыкда тартылады.

Абайсызда адам ліміне экеп соан дэл сол іс-эрекет шін жауаптылы К-ті 344-бабыны 2-тармаында белгіленген.

Осы бапты бірінші блігінде кзделген, абайсызда екі немесе одан да кп адамны ліміне экеп соан іс-эрекет ылмысты аса ауырлататын трі (344-бап 3-тармаы) болып табылады. лы баыттаы теміржолдар, дыбыс беру жэне байланыс ралдары) бадаршамдар, телефон линиясы, жолдардаы рылыстар (кпірлер, бырлар, туннелдер) жатады.

Абайсызда адам ліміне экеп соан дэл сол іс-эрекет шін жауаптылы К-ті 344-бабыны 2-тармаында белгіленген.

Осы бапты бірінші блігінде кзделген, абайсызда екі немесе одан да кп адамны ліміне экеп соан іс-эрекет ылмысты аса ауырлататын трі (344-бап 3-тармаы) болып табылады.

ылмысты кодексті 345-бабыны диспозициясы бланкеттік, сондытан да ережені бзыланын анытау шін баса нормативті актілерге, атап айтанда, азастан Республикасындаы жол озалысы ережелеріне жгініп, осы нормативтік кжатты наты айсы бабы, бапты ай тармаыны талаптарыны бзыланын анытау ажет.

Жол озалысы ережесін бзуа жылдамдыты дету, бадаршамны тыйым саланына арамастан жолдан ту, рсат етілмеген жерлерде баса клікті басып озу, т.с.с. жатады.

Пайдалану ережелерін бзуа техникалы жаынан аауы бар клікпен жола шыу, арнайы жабдыталмаан клікпен жолаушыларды тасу, клік кралында ерекше белгі крсеткіштерді жо болуы т.с.с. жатады.

ылмысты кодексті 345-бабы бойынша ылмысты ы бзушылы шін жауаптылы клік _ралдарын жргізуші адамдарды жол озалысы жэне клік _ралдарын пайдалану ережелерін бзуынан абайсызда адамны денсаулыына орта ауырлытаы зиян (345-бапты 1-тармаы) абайсызда адам денсаулыына ауыр зиян (345-бапты 2-тармаы), абайсызда адам ліміне экеп соса (345-бапты 3-тармаы), абайсызда екі немесе одан да кп адамны ліміне экеп соса (345-бапты 4-блігі) туындайды. Егер адамны денсаулыына абайсызда жеіл дэрежеден аспайтын зиян келтірілсе, онда азаматты-ыкты жауаптылы орын алады. Сондай-а клік ралдарын жргізуші адамдарды эрекеті клікті жндеу, жк тиеу немесе тсіру кезін-де, рылыс, жол немесе басадай жмыстарды жргізу барысында К-ті 345-бабында крсетілген зардапты орын алуына экеп соса, онда істі наты жадайларына байла-нысты оларды рекеті ылмысты кодексті жеке адамдара, меншікке немесе баса бір белгілі жмыстарды атаруды тэртібін бзаны шін жауаптылыты белгілейтін баптары бойынша сараланады. Велосипед, ат клігін пайдалану арылы зиян келтіруде жеке адама немесе меншікке арсы ылмыс ретінде саралануы ммкін. йткені Блар клік ылмыстарыны затына жатпайды. Крсетілген ылмысты кы бзушылы материалды рама жатады. Ол занда крсетілген зардап орын алан сэттен бастап аяталан деп табылады.

Іс-эрекет пен орын алан зардапты арасындаы себепті байланыс аныталуы ажет. йткені кейбір жадайларда жргізуші ауіпті тойтаруа барынша эрекет істегенімен, объективтік себептерге байланысты оны тойтара алмайды, мндай реттерде оларды эрекетінде ылмыс рамы болмауы да ммкін.

ылмысты ы бзушылы субъективтік жаынан абайсыздыпен (менмендік немесе нем-райдылы трінде) істеледі.

Менмендікте адам клік озалысы жэне пайдалану ережесін бзудан адамны денсаулыына ауыр немесе орташа ауырлытаы зиян келтірілу ммкіндігін алдын ала біледі, біра Бл зардаптарды жеткілікті негіздерсіз жеілтектікпен болызбау ммкіндігіне сенеді.

Немрайдылыта адам крсетілген зардаптарды болу ммкіндігін болжамайды, біра ажетті ыптылы пен саты боланда ол зардаптарды болжап білуге тиіс жэне болжап біле алатын еді.

ылмысты ы бзушылыты субъектісі - жалпы 16-а толан, клік ралын жргізуші адам. Клік ралын адам зіні атаран жмысына байланысты немесе оан байланыссыз (мысалы жекеменшік клігін немесе клікті з бетімен айдап экетуде) жргізуі ммкін. За бойынша клікті жргізген адам ылмысты кьі бзушылы субъектісі деп танылады.

ылмысты кодексті 345-бабында крсетілген ылмысты оан сас клік ылмыстарынан (348, 351-баптар) жэне эскери ызметке арсы ылмысты ы бзушылыты (К-ті 463-бабы) ажырата білген жн. Алдыы екі рам ылмысты ы бзушылы рамыны субъективтік жэне объективтік жаы, ал шіншісі — объект жэне субъекті белгілері бойынша ажыратылады.

Бап. Клік уралдарын басару ыынан айырылан, алкогольдік, есірткілік жэне (немесе) уытумарлы маса кйдегі адамны клік уралын басаруы, сол сияты клік ралын осындай адамны басаруына беру немесе клік ралын осындай адамны басаруына жол беру

1.Клік уралдарын басару ыгынан айырылган, алкогольдік, есірткілікжне (немесе) уытмарлы маса кйдегі адамны клік уралын басаруы не клік уралын басаруды осындай адамга беру, сол сияты осындай адамны клік ралын басаруына лауазымды адамны немесе клік уралы меншік иесіні не иеленушісіні жол беруі -

2.Абайсызда адамны денсаулыгына ауырлыы орташа зиян келтіруге кеп соан дл сол іс-реиеттер -

3.Осы бапты бірінші блігінде изделген, абайсызда адамны денсаулыгына ауыр зиян келтіруге кеп соан іс-рекеттер -

4.Осы бапты бірінші блігінде кзделген, абайсызда адам ліміне кеп соан іс-рекеттер -

5.Осы бапты бірінші блігінде кзделген, абайсызда екі немесе одан да кп адамны ліміне акеп соан іс-рекеттер -

Клік ралын басару ыынан эртрлі себептермен айырыландара, мае кйдегі адамдара клікті басаруа беру, осындай кйдегі адамдарды колік ралын басаруа біле тра жол беру те ауіпті жэне мірде бл былыстар жиі болып трады. Осындай іс-эрекеттерді оама ауіптілігі ескеріліп жаа ылмысты кодексте мндай іс-эрекеттер жеке ылмыс рамы ретінде ылмысты кодексті 347-бабында крсетіліп отыр. ылмысты объектісі — колік кралдарын басаруды реттейтін оамды атынас-тар.

ылмыс рамы объективтік жаынан аланда - клік ралдарын басару ыынан айырылан, алкогольдік, есірткілік жэне (немесе) уытмарлы маса кйдегі адамны клік ралын басаруы не колік ралын басаруды осындай адама беру, сол сияты осындай адамны клік ралын басаруына лауазымды адамны немесе клік эалы меншік иесіні не иеленушісіні жол беруі арылы істеледі.

ылмыс рамы формальды, за диспозициясында крсетілген іс-эрекеттерді біре-уін істеу ылмысты аяталанын білдіреді.

Осы бапта 1) клік ралын басару ыынан айырылан; 2) алкогольдік, есірткілік, уытмарлы жасау кйдегі адама клік ралын басаруа беру; 3) осындай адамдара лауазымды адамны немесе клік ралы иесіні жол беруі туралы крсетіліп отыр.

ылмыс субъективтік жаынан асааналыпен - біле т_ра, яни клік ралын басару ыынан айырыландара, мае кйдегі адамдара клік ралын басаруа беру асааналыпен, ал ылмысты зардабына абайсыздыпен жол беріледі.

Зада—абайсызда адамны денсаулыына ауырлыы орташа зиян (346-бап 2-тармаы), ауыр зиян (346-бап 3-тармаы), абайсызда адам лімі (346-бап 4-тармаы), абайсызда екі немесе одан да кп адам ліміне (346-бап 5-тармаы) экеп соан эрекеттер шін жауаптылы белгіленген.

ылмыс субъектісі - осы іс-эрекетке жол берген лауазымды адам немесе клік ралы меншік иесі немесе иеленушісі.