Бап. Лауазымды адамны кілеттіктерін иемденіп алу
Лауазымды адам болып табылмайтын мемлекеттік ызметшіні лауазымды адамны кілеттіктерін иемденіп алуы жне оны соан байланысты азаматтарды немесе уйымдарды уытары мен зады мдделеріне не огамны немесе мемлекетті замен оргалатын мдделеріне елеулі зиян келтіруге кеп соан рекеттер жасауы -
Мемлекет мемлекеттік аппаратты здеріні ызметтік кілетін теріс пайдалана-тын лауазымды тлаларымен алай крессе, лауазымды тланы атаын з бетінше иемденуге тырысатын зге ызметкерлермен де солай креседі. Шындыында осын-дай эрекеттер мемлекеттік апаратты алыпты д_рыс ж_мысын бзады жэне сонымен азаматтарды, оамны жэне мемлекетті мддесіне елеулі трде зиян келтіреді. Осы жадайды ескере отырып, азастан Республикасыны жаа ьшмысты кодексіні 363-бабы лауазымды тла болып табылмайтын мемлекеттік ызметшіге лауазымды тланы кілетін иемденгені шін жауапкершілік белгілейді.
Мемлекеттік аппаратты жекелеген буындарыны алыпты дрыс ызметі тсіндіріліп отыран рамны объектісі болып табьшады.
Аталан рамны объективтік жаы лауазымды тла болып табылмайтын мемле-кеттік ызметші здігінен, алдау жолымен лауазымды тланы кілетін иемденеді жэне оны азаматтарды немесе _йымдарды ытары мен занды мдделерін елеулі трде бзатын оама ауіпті эрекеттер жасау шін пайдаланады.
ылмысты _ы бзушылы белсенді эрекеттер жолымен жасалады. ылмысты ы бзушылы жасаушы кінэлі адам мемлекеттік ызметші - зін белгілі бір лауазымды тла ретінде крсетеді жэне іс жзінде элгі тланы кілетін засыз орындайды. Лауазымды тланы иемдену нысандары занда крсетілмеген, біра олар барынша эр трлі болуы ммкін. Мысалы: атардаы ызметкер - ауданды кімні референті ке-лушілерді абылдайды да соларды арыздары бойынша шешім абылдайды; андай да болмасын кжаттара з бастыыны атынан ол ояды немесе атардаы полиция зін ауданды ішкі істер басармасыны (АІІБ) жедел ызметіні ызметкері ретінде таны-стырады жэне азаматтарды тгына алу каупін тндіріп, зіне керекті заттарды алады жэне т.б.
Кінэлі адам лауазымды тланы кілетін засыз эрекеттер жасау масатымен иемде-неді, соны нэтижесінде азаматтар мен йымдарды ыгары мен зады мдделеріне елеулі трде нсан келтіріледі, яни осы кылмыс рамыны кінэліні оама ауіпті эрекеттерінен баса объективті жаыны міндетті белгілері - азаматтарды немесе йымдарды замен оралатын мдделерін елеулі трде бзу тріндегі оама ауіпті зардаптарыны орын алуы болып табылады. Осындай за бзушылыты мазмны мен нысаны ызметтік кілетті теріс пайдалану рамына талдау жасаан кезде ашылды (КК-ті 361-бабына зерттеуді араыз).
Талданып отыран кздэам зіні рылымы бойынша материалды рама жатызылатындытан, осы рамны объективтік жаыны таы бір міндетті белгісі -кінэліні засыз эрекеттері мен орын алан зардаптар арасындаы себептік байланысты болуы болып табылады. Азаматтарды немесе йымдарды ытары мен зады мдделері елеулі трде бзылан сэттен бастап ылмыс аяталан деп есептеледі.
Лауазымды тланы кілетін иемденуді субъективтік жаы тікелей асааналыпен жзеге асырылады.
аралып отыран ылмысты ы бзушылы субъектісі лауазымды тла болып табылмайтын мемлекеттік ызметші болады. Егер осындай эрекеттерді мемлекет-тік ызметші болып табылмайтын баса жат тлалар жасаан болса, онда олар бл бап бойынша жауапкершілік атармайды, біра оларды эрекеті істі наты жадайына бай-ланысты К-ті баса баптары бойынша саралануы ммкін, мысалы: трын-жайды ол сылмаушылыын бзу, денеге жараат салу, пара беруге мэжбр ету, орытып та-лап етушілік немесе алаяты жэне т.б.
Осы ылмысты кьік бзушылы ызметтік кілетті теріс пайдалану рамынан мынадай адамдар бойынша ажыратылады.
ылмысты кодексті 361-бабында кзделген ылмысты кы бзушылыты жасау кезінде — кінэлі адам іс жзіндегі занды кілетті ызмет мддесіне нсан келтіре отырып, оны теріс пайдаланады. К-ті 363-бабында айтылып отыран ылмысты мэні кінэліні зінде жо бола тра лауазымды адамны кілетін иемденуінде болып отыр.
ылмысты субъектісі (К-ті 363-бабы) - занда белгіленген тэртіппен лауазымды тла болып табылмайтын мемлекеттік ызметші.
371-бап. Салыртты
1.Салыртты, ягни мемлекеттік функцияларды орындауга укілеттік берілген адамны не оган теестірілген адамны не лауазымды адамны не жауапты мемлекеттік лауазымды атаратын адамны з міндеттерін ызметіне адал арамауы немесе уыпсыз арауы салдарынан орындамауы немесе тиісінше орындамауы, егер бул азаматтарды немесе уйымдарды уытары мен зады мдделеріне не огамны немесе мемлекетті замен оргалатын мдделеріне елеулі зиян келтіруге кеп соса -
2. Абайсызда ауыр зардаптара кеп соан дл сол іс-рекет -
1.Салыртты, яни мемлекеттік функцияларды орындауа укілеттік берілген адамны не оан теестірілген адамны не лауазымды адамны не жауапты мемлекеттік лауазымды атаратын адамны з міндеттерін кызметіне адал арамауы немесе кыпсыз арауы салдарынан орындамауы немесе тиісінше орындамауы, егер Бл азаматтарды немесе йымдарды ккытары мен зады мдделеріне не оамны немесе мемлекетті замен оралатын мдделеріне елеулі зиян келтіруге экеп сокса, —
бір мы айлы есептік крсеткішке дейінгі млшерде айыппл салуа не сол млшерде тзеу жмыстарына не бір жыла дейінгі мерзімге бас бостандыын шектеуге не сол мер-зімге бас бостандыынан айыруа жазаланады.
2. Абайсызда ауыр зардаптара экеп соан дэл сол іс-эрекет -
белгілі бір лауазымдарды атару немесе белгілі бір ызметпен айналысу ыынан ш жыла дейінгі мерзімге айыра отырып, бес жыла дейінгі мерзімге бас бостандыынан айыруа жазаланады.
Тадданып отыран ылмысты ы бзушылы лауазымды немесе зады крсетілген баса тланы кызметке адалдык трысынан карамауы немесе алай бол-са солай арауыны нтижесінде зіні ызметтік міндеттерін атармауы немесе тиісті дэрежеде атармауынан болады.
ызметтік міндеттерді дрыс атармау деп лауазымды тланы зіні ызметтік мін-детін ызмет талаптарына сэйкес емес, тиісінше толы клемде орындамауы, нысаны мен мэнін сатамай орындау эрекеттері тсініледі.
ызметтік міндеттерін тиісті дэрежеде аткармау деген - лауазымды тланы тиісті, ызметтік талаптара сэйкес кызметтік міндеттерді кешіктіріп, белгіленген мерзімдерді бзып орындау эрекеті. ызмет борышы талаптарынан туындайтын белгілі бір функцияларды уаытынан кешіктіріп, дрыс емес натыланбаан трде нашар орындау лауазымды тланы з ызметін дрыс атармауы немесе тиісті дэрежеде атармауы деп танылады.
ызметтік салаты _рамындаы эрекетті лауазымды тланы з міндеттерін уатылы емес жэне тиісті дэрежеде орындамауы - ызметтік кілетті теріс пайдалану рамындаы эрекеттерден (К-ті 361-бабы) тек субъективтік жаы бойынша (зада тікелей белгіленген) ана емес, объективті белгілермен де айтарлытай дэрежеде ажыра-тылады. ызмет жадайын теріс пайдалану рамындаы эрекеттер лауазымды тланы зіні ызмет жадайын заа арсы пайдаланумен тсіндіріледі. Олар мдделерге арсы жасалады, лауазымды тланы ызметтік міндеттерін рескел бзады. ызметтік салакты рамындаы эрекеттер - Блар нерлым белсенді, нерлым арынды трде жасалуа тиісті эрекеттер еді, оларды солай жзеге асыранда ана лауазымды тланы ызметі бойынша ойылатын талаптара сэйкес келер еді. Егер алдыы эрекет зіні материалды мазмнына арай засыз болып есептелсе, екіншісі - лауазымды тланы осы эрекеттерді орындау кезінде тиісті дэрежеде арындылы крсетпеуіні, белсен-ділігі жеткіліксіз боланыны салдары болып табылады.
Заны нсап отыраны: лауазымды тланы зіні міндеттерін орындамауы немесе тиісті дэрежеде орындалмауы оларды ызметіне «адал карамауы немесе ыпсыз арауы салдарынан» болады деп тжырымдауында болып отыр.
Лауазымды тла салаты жіберу кезінде оан берілген кілеттік, зырет, зіне тиесілі функциялара тікелей атысты эрекеттер жасайды, яни ол эрекеттер оны ызметтік міндеттері аясында жзеге асырылады. Лауазымды тланы зіні міндет-терін атармааны, сол сияты трліше эрекетсіздік шін кінэлі деп тану шін ол жасауы тиісті болатын наты ызметтік рекеттерді дэл айындалуы талап етіледі. Сондытан бэрінен брын лауазымды тланы зандар мен зады актілерге сай тиісті зыретін анытап алан жн, яни салатыа айыптау шін лауазымды тла жол берген наты кемшіліктерді айындап алу ажет. Лауазымды тлаа оны міндетіне кірмейтін шара-ны абылдамааны шін кінэ таылуы тиіс емес.
Лауазымды тланы зыретіне кіретін эрекетті жасамаанын тану кезінде, оны эрекетгі наты жадайдаы жасау ммкіндігін анытау керек. Мндай ммкіндікті бол-мауы жауапкершілікті жоа шыарады.
Заа сэйкес салаты ылмысты материалдык рамы болып табылады. ылмысты ы бзушылы шін жауапкершілік шін ылмысты зардаптарды - азаматтарды немесе йымдарды ытары мен зады мдделеріне не оамны немесе мемлекетті засыз оралатын мдделеріне елеулі трде н_сан келтірілуін елеулі трде (нсан кел-тіру тсінігін К-ті 361-бабыны тсіндірмесінен араыз) айындауды талап етеді.
ызметтік салатыты салдары кбінесе материалды зиян келтіру трінде крінеді, біра салаты нтижесінде зге де елеулі зияндар келтірілуі ммкін.
ызметтік салатыты субъективтік жаы менмендік немесе немрайдылы тріндегі абайсыздыкпен сипатталады.
Талданып отыран бапты 2-тармаы осы ылмысты ауырлататын жадайы ретінде зге де ауыр зардаптарды болуын крсеткен. зге де ауыр зардаптар - факті мэселесі. Оларды анытау наты іс жадайына байланысты. Бл аса ірі материалды зиян, бірне-ше адамны денсаулыына ауыр зиян келтіру, андай да болмасын дэрі-дрмек немесе німді сату нтижесінде азаматтарды елеулі саныны улануы, ндірісті толы тотап алуы жэне т.б. болуы ммкін.
Талданып отыран бапты К-ті 114, 317-баптарында крсетілген жэбірленушіні денсаулыына абайсызда ауыр немесе орташа ауырлытаы зиян немесе аза келтіруден ажырату рамдарыны объективтік жаы жэне субъектісі бойынша жзеге асырылады.
ылмысты кодексті 371-бабы бойынша млдай зардаптар лауазымды адамдарды кэсіптік міндетіне жатпайтын салатыына байланысты болады. Сондытан да дэрігерді, баса да медицина ызметкерлеріні кэсіптік міндеттеріне _ю>шсыздыы немесе оан адал арамауы орын алса, онда олар лауазым адамы деп танылмауына байланысты іс-эрекеттерінен зада крсетілген зардап орын алан жадайда, олар жеке адама арсы ылмыстар шін ылмыстык кодексті 114, 317-баптары бойынша жауапа тартылады.