Операционды туекел классификациясы
Операционды туекел – ызметкерлер тарапынан болатын ішкі процестерді жзеге асыру барысында жіберілген кемшіліктер мен ателер , апаратты жйе мен техникалы жмысты істеу, сондай – а сырты оиалар салдары нтижесінде пайда болатын шыындар атері болып табылады.
Операционды туекелді пайда болу жолдарын келесідей критерилер негізінде жіктеуге болады.
Операционды туекел
|
| Шешім абылдаудаы ателіктер | Ескі техникаларды олдану | Алдау | Баалы ааздарды баалау | Су тасыны |
| Керек мліметтерді жетіспеушілігі | Жйелерді тменгі нтижесі | Кадрларды жетіспеушілігі | Аша аудару | Жер сілкінісі |
| Ескерту сигналына назар аудармау | Жйеге деген сенімділікті жеткіліксіздігі | Персоналды біліктілік дегейіні тмендігі | Жеткізу туекелі | Соыс, терроризм, ктеріліс |
| Персоналды кфалификация дегейіні тмендігі | Жйені біркелкілігі | Контрагент туекелі | Жабдытаушылармен келіспеушілік |
Операционды туекелді пайда болу себептеріні брі адамны ызметімен байланысты. Мысалы : тікелей жне жанама зияндар банк ызметкерлеріні ішкі тртіпті жне рсімдерді сатамаудан, басару шешімдеріндегі кеткен ателіктерден, рлытан, лауазымын асыра пайдаланудан, кадрлар біліктілігіні тмендігінен болады.
Операционды туекелді негізгі масаты – банкте пайда болатын ммкін келесіздіктерді салдарыны алдын алу жне бизнес процесстерді баылауды ныайту болып табылады.
7.Операционды туекелді анытау масатында банк ызметіне талдау жргіз
Операционды туекел – ызметкерлер тарапынан болатын ішкі процестерді жзеге асыру барысында жіберілген кемшіліктер мен ателер , апаратты жйе мен техникалы жмысты істеу, сондай – а сырты оиалар салдары нтижесінде пайда болатын шыындар атері болып табылады.
Операционды туекелді негізгі масаты – банкте пайда болатын ммкін келесіздіктерді салдарыны алдын алу жне бизнес процесстерді баылауды ныайту болып табылады.
Операционды туекелді анытау масатында банк ызметіне талдау жасалып, операционды туекелді пайда болуына ыпал ететін факторлар аныталады.
Талдау бірнеше сатыда жреді :
5. Банк ызметіні тиімділігіне ыпал етуі ммкін банктегі жалпы згерістерді талдау. (Жаа технологияны енгізу, операция клеміні лаюы, ызметкерлерді саныны кбеюі)
6. Банк ызметі баытыны операционды туекелге атысын талдау
7. Жекелеген банктерді операционды ммілелерге талдау жргізуі
8. Банкті ішкі рсімдерін, оны ішінде есеп беруші жйесі мен апарат алмасу жйесін талдау
Коммерциялы банктерде операционды туекелді пайда болу себептеріні брі адам ызметіне байланысты.
Операционды туекелді баалау 2 діспен жргізіледі :
1. Санды
2. Сапалы баалау
Санды тсілмен баалау ытималды немесе болжамды сипата ие. Бл жерде баалау статистикалы дістерге сйенеді. Ал туекел шамасы абылданатын ытималды дегейіне байланысты болады.
Сапалы баалау тсілі операционды туекел дегейін анытайды, оны ерекшеліктерін зерттеу, салдарын есептеуді амтиды.
Операционды туекел дегейін анытау шін келесідей дістер олданылады :
1. Операционды туекелді кздері мен наты зияндарды статистикалы талдау
2. Балды талдау
Операционды туекелге мыналар жатады :
1. Тлемсіздік немесе тлем мерзімін бзу туекелі
2. Есеп –айырысу формаларыны , тлем жне жат айналымыны тсілдеріні есеп – айырысу операцияларыны мазмны мен ммілелерге сйкес келмеу сипаты.
3. Есеп – айырысуды йымдастыруа атысты задармен ойылатын нормативтік талаптара сай келмеу немесе оларды бзылу туекелі
4. Есеп – айырысуа атысатын банкті барлы рылымды жмысына байланысты операционды немесе техникалы туекелдер
5. Банкаралы есеп – айырысуды техникалы туекелі