Баылау сратары
1 Сапалы жне сапасыз жзім мен арлыан партияларын санитарлы баалау.
2 Сапалы жне сапасыз тйір жаа партияларын санитарлы баалау.
Таырып 1.13 Саыраулатарды сапасы мен жеуге жарамдылыын анытау
Масаты: Балын жне кептірілген саыраулатара ойылатын талаптармен нормаларды зерделеу.
Жмыс мазмны:
Базарларда жеуге жарамды саыраулатарды шикі, яни балын жне кептірілген кйде сатуа рсат етіледі. Таамды ндылыы бойынша саыраулатарды аса ке таралан трі санаты бойынша топтастырылан. Бірінші саната аса сіімді жне жоары дмдік сапасы бар саыраулатар, ал тртінші саната е азнды саыраулатар жатады.
Органолептикалы зерттеу
Сырты крінісін, ттастыын, оспалармен заымдаландыын кзбен шолу арылы, сонымен атар иісі жне дмін жалпы абылданан дістермен анытайды. Сонымен атар саыраулатарды трін анытайды, йткені кейбір саыраулатар улы асиеттерге ие болып табылады. Мндай саыраулатарды пайдалану оларды айнату барысында жмсаында алып оятын аминотоксиндер жне аманитогемолизиндерді салдарынан адамдарды улануына кеп соады. Сондытан да оларды жеуге жарамды саыраулатардан ажырата білу керек.
Ке таралан жне аса ауіпті улы саыраулатар мыналар:
- боз ссыр - тоай шеттерінде, жалыз аяты жолдарда кездеседі, шілде, ыркйек айларында седі.
Сырты крінісі бойынша озыйрыа сайды. Оларды морфологиялы белгілеріне арап, ажыратады, а ссырды алпашасы бдырсыз немесе ойысы ортасында, шеттері айтарылмаан, жоарысында сарыш-жасыл-сарыш тсті рекі бар, жмсаы сынан кезде озыйрытаыдай а, ортасы дес, шеттері айтарылан, жас саыраулатарды абаты ызылт, оыр болып келеді.
- улы жалан саыраулаты рекі ара сары, жеуге жарамды саыраулатардан алпашасыны ызыл-оыр тсімен, ал абаты жасыл тсті болып, ащы дмімен ажыратылады.
- сары (жан тршігерлік саыраула) саыраула аяшасындаы а-ара торлы суреттерімен, алпашасындаы ызылт тсті ттік трізді абатымен жне сынандаы айын бзылу белгілерімен ажыратылады.
Кптеген жадайларда саыраулатарды улы асиеттері циклопептидтер деп аталатын бірнеше аминышылдарынан шынжыр секілді жаласып тйы саинаны райды. Оларды байау шін Миколор Мейклер келесі тсілді сынады: газет аазына балын саыраулаты шырынын тамызады. Аздап жылытып, шамалы ратып осы жерге ойылтылан тз ышылын тамызу керек. 1-20 минут арасында шырын рамында циклопептид болса, ккшіл тс пайда болады. Уы аз саыраула болса ызыл тс береді жне ол 30 минуттан кейін кк тске айнала бастайды. сер беруші газет рамындаы лигник болып табылады.ышылды кмегімен ол умен шаылысып, боялан тске айналады.
Санитарлы баа
Балын саыраулатар біркелкі, трі бойынша сортталан, топыратан, мнан, зиянкестерден, кілегейлерден жне зге оспалардан тазаланан болуы керек. Балын абатты саыраулатар ттас (алпашасы аяшасымен табии байланысан) жне тбі тазаланан болуы керек.
Сынан, езілген, босаан, сіп кеткен, кілегейленген, кгерген, бзылан жне рттаан саыраулатарды, сонымен атар аяшасы толыымен немесе жартылай кесілген абатты саыраулатарды, р трлі саыраулатарды нтаы мен оспаларына, сондай-а стандартты немесе жергілікті аты аныталмаан саыраулатар сатылауына рсат етілмейді.
Саыраулатарды сату орындарында мынадай мтінде хабарландыру жазылуы тиіс. «Саыраулатармен улануды болдырмау шін оларды алдын ала зиянсыз ету, яни екі рет 15 минуттан айнатып, рамында улы заттар бар суын тгу керек. айнатып болан со, саыраулатарды жуып, сыып, саыраулатан жасалан таамдарды зірлеу шін пайдалануа болады».
Кептірілген саыраулатарды оларды кептіргеннен кейінгі 2-3 ай мерзімінде сатуа рсат етіледі.
Кептірілген а саыраулатар ттас немесе жартылай 12-14 пайыз ылалдылыта, біркелкі, жоарысы ара, тмені а, жеіл, стаан уаытта ра (оай иіліп, тез сынатын), кймеген болуы керек. Иісі мен дмі а саыраулатарды асиетіне тн болып келеді. Кептірілген ара саыраулатар жарты, ртрлі пішінді, тсі сары оырдан ара болатын, 12-14 пайыз (сынан кезде сыырлаан дауыс естіледі) ылалдыымен, сипатына тн иісі жне дмі бар, кймеген болуы керек.
Ластанан, кйген, кгерген, шіріген жне сімдік зиянкестеорімен заымдалан саыраулатарды, сонымен атар кептірілген абатты саыраулатарды барлы тріне сатылуа рсат етілмейді.
Базарда саыраулатарды сату шін арнайы орын берілуі керек. Саыраулатарды ртрлі орындарда, сондай а оны наты атын білмейтін тлалара сатуа тыйым салынады. Саыраула сатуа блінген орындарда жеуге жарамды саыраулатардытрлі тсті суреттерін жне рбір трді морфологиялы сипаттау арылы плакаттар ыстырылуы ажет.