СТАТИСТИКАЛЫ БОЛЖАМДАР ЖНЕ ОЛАРДЫ ТЕКСЕРУ

Салыстырылатын топтарды артышылытарын оларды блшектері, орташа блшектері немесе баса крсеткіштері арасындаы айырмашылытары арылы креді. Бл орытынды крсеткішті статистикалы жне кездейсо баасы болып келеді. Айырмашылытарды айындылыы белгілі статистикалы болжамдарды тексеру арылы аныталады.

Клиникалы зертеулерде нолдік болжам Но кеінен олданылады. Бл болжам салыстырылатын топтарды шешуші крсеткіштері нлге те жне оларды арасындаы айырмашылы кездейсо сипата ие болуына негізделген.

Статистикалы болжам тарамдалу функциялары белгілі жне табулирленген шамаларды немесе, баса сзбен айтанда, статистикаларды кмегімен тексеріледі (мысалы, Стьюдентті t-тарамдалуы, ² тарамдалу жне т.б.). Бл шамалар рбір наты жадайда тадама крсеткіштерді айтылан болжамды анааттыратынын анытауа ммкіндік береді. Болжамды тексеру процедурасы тадама клеміне (немесе сйкес f бостанды дрежелеріні санына) жне мнділік дегейіне байланысты.

Мнділік дегейі немесе абылданан болжамды баалау кезінде ммкін болатын І типті ате ытималдыы баса болуы ммкін (5, 1, 0,1%), біра медициналы-биологиялы осымшаларда егер арнайы баса мн арастырылмаса, ол детте 5%-ке те деп алынады. Егер нтижелер 1-5% дегейде мнді болса, онда детте статистикалы болжам бары туралы айтады, 1% -тен кем дегейде – жоары статистикалы мнділік туралы айтады.

Мнділік дегейімен нлдік болжама сенімсіздік дрежесі деп аталатын шама байланысты. Ол мнділік дегейді бірге дейін толытыратын (1 -) шама болып табылады. Нлге жаын мнділік дегейі, яни бірге жаын сенімсіздік дрежесі нлдік болжама арсы кшті аргумент ретінде абылданады. Бірге жаын мнділік дегейі сенімсіздік дрежесіні нлге жаындыын крсетеді, яни Н₀ –ге арсы аргументтер лсіз, бл бар мліметтерді нлдік болжаммен келісімді екенін крсетеді.

1. Статистикалы жорамалдарды тексеру

Статистикалы жорамал– бл таралуды трі жнінде немесе бас жиынтыты белгісіз параметрлеріні шамасы жніндегі, тадама крсеткіштеріні негізінде тексеруге болатын йарым.

Тексерілуге жататын жорамалды нлдік жорамалдеп атайды жне арылы белгілейді.

Балама жорамал деп, нлдік жорамалмен бсекелес, яни оан арама-айшы келетін жорамалды атайды.

Статистикалы жорамалды жоа шыару немесе абылдау шешімі тадаманы берілгендері бойынша абылданады. Сондытан ате шешімді абылдау ммкіндігімен де санасу ажет. І жне ІІ трдегі ателіктер арастырылады.

І трдегі ателікдегеніміз, дрыс жорамалды жоа шыару (яни, нлдік жорамал дрыс болса да, оны абылдамау).

ІІ трдегі ателікдегеніміз, дрыс емес жорамалды абылдау (яни, нлдік жорамал дрыс болмаса да, оны абылдау).

І трдегі ателікті ытималдыын арылы белгілейміз. ытималдыы мнділік дегейідеп аталады. мнділік дегейі –бл І трдегі ателікті жасау. ІІ трдегі ателікті ытималдыын арылы белгілейді, ал шамасын критерий уаттылыыдеп атайды.

ді жоа шыару /Н₀ дрыс)

- ді абылдау /Н₀ дрыс емес)

Егер І трдегі ателік барлы жадайларды кем пайда болса, онда тексеріліп отыран жорамал абылданбайды (яни ).

Егер І трдегі ателік барлы жадайларды нен арты пайда болса, онда тексеріліп отыран жорамал абылданады (яни ).

Мнділік дегейін бергенне кейін, берілген жорамал абылданатын немесе абылданбайтын ереже табылады. Мндай ережені статистикалы критерийдеп атайды.

Критерийді статистикасы– таралу функциясы белгілі арнайы жасалынан кездейсо шама. Оны арылы белгілейді.

Белгілі критерийді тадап аланнан кейін, барлы ммкін мндер жиынын екі зара иылыспайтын ішкі жиындара бледі: критикалы аймажне жорамалды абылдауаймаы.

Критикалы айма –нлдік жорамалды теріске шыаратын критерийді мндер жиынтыы.

Жорамалды абылдау аймаы –нлдік жорамалды абылдайтын критерийді мндер жиынтыы.

Критериийді критикалы нктелері –критикалы айматы жорамалды абылдау аймаынан бліп тратын нктелер. К_кр арылы белгілейді.

Критикалы айматар біржаты(К>К_кр жне К<K_кр) жне екіжаты( ) болуы ммкін.