Тыныс ауасыны рамы
3-кесте
| Газдарды млшері, % | ||
| Газдар | Сырты ауада | Дем шыаран ауада |
| Азот Оттегі Кмір ышылы | 20,92 0,033 | 78,8 16-17 3-4,5 |
2-ші кестеде крсетілген газдардан баса дем аланда ішке кіретін ауаны рамында суды буы, аргон, криптон, ксенон, неон, гелий жне сутегі болады. Дем шыаран ауаны температурасы сырты ауадан жоары болады, сондытан сырта айдалатын ауадаы азотты пайызды млшері сл кбірек, бл жылытыланнан кейін азот молекулаларыны кееюіне байланысты. Ауадаы азот пен баса газдарды организм шін маызы лі толы аныталан жо. Олар пайдаланылмай сырта айта айдалады. Брын бл газдар адам организмі шін маызы жо дейтін еді. Ал азір ша, тік ша, зымырандарды пайдаланып арыш кеістігіні жоары абаттарына шыандар шін ажет екендігі аныталды. Сондытан шыш пен арышкерлерді, суа сгушілерді дем алатын ауасыны рамында азот, гелий бар. 3-ші кестедегі крсеткіштерден дем алатын ауаны рамындаы оттегіні азайып, керісінше, кмір ышыл газыны кбейетіні аны крінеді.
Ересек адам 1 минтте кпесінсн 6-7 л ауаны ткізеді. Алмасатын ауаны млшері адамны салмаына жне бойына байланысты. Адамны бойы нерлым биік жне салматы болса, сорлым оны кпесі арылы ауа кп теді. Мысалы, зын бойлы адамда бл млшер 1 минутте 8 л болса, аласа бойлы кісіде 4,5 л.
Біра бл задылыты балаа аударуа болмайды, ауа балаа ересек адамнан кбірек ажет. Тіпті 2-3 жастаы баланы кпесі арылы 5-6 л, кейде 7 л ауа теді. Мндай за мерзімді гипервентиляция (лат. гипер+вентиляция -желдету) баланы дем алуыны ерекшелігіне жатады. Осыан байланысты балаларды организмінен бу ретінде суды кптеп шыуы, бйрек, тері арылы кмір ышылыпыц сырта айдалуы байалады.
Ереск кісіде тынышты кезінде 3-4 % кмір ышыл газы айдалатын болса, балаларда пайызды млшері сорлым аз, мысалы, 5 жастаы балада - 1,7%. Денені крсеткіштері кеміген сайын сырта айдалатын кмір ышыл газыны млшері тмендейді. Бл балалардаы гипервентиляцияа байланысты. Ал денеден айдалатын кмір ышыл газыны жалпы млшері, денені 1 кг салмаына шаанда, балаларда ересек адама араанда кп болады.
3.Тыныс алуды нервтік жне гуморальды реттелуі. Тыныс алу мшелеріні ызметіні реттелуі р дрежедегі реттеу жолдарымен іске асады.
Тменгі дрежелі тыныс орталыы сопаша мида орналасан. Ол бір-бірімен тыыз байланыстаы дем алу мендем шыаруа жауапты екі блімнен трады.
Тыныс орталыыны нейрондарыны озыштыы кмір ышыл газыны концентрациясына байланысты, яни гуморальды реттеу жолы. Оны андаы концентрациясы артанда тыныс орталыыны нейрондарыны озыштыы кшейеді де, тыныс мшелеріні ызметіне озау салады. Кмір ышыл газны тыныс орталыына сері екі трлі жолмен іске асады: а) нейрондарды оректендіретін анны рамыны тікелей сері; б) рефлекторлы жолмен кмірышыл газыны арнайы хеморецепторлара сері.
Блардан баса да рефлекторлы трде болатын тыныс алу мшелеріні ызметіні реттелуіні де маызы лкен. Айталы, дем аланда кпе керіледі де, оны абырасындаы жне абыра аралы еттер мен диафрагмада орналасан арнайы барорецепторлар тітіркенеді. Оларда пайда болан импульстер орталыа тепкіш жол арылы сопаша миа барып, оны нейрондарыны ызметін тежейді де, дем алу тотап, дем шыару басталады. кпені керіліп созылуы тотасымен тыныс алу орталыына баратын импульстер тоталады, нейрондарды озыштыы артады да, айтадан дем алу басталады. Тыныс орталыы бзылса, дем алу тоталып, тіршлік те жойылады.
Дем алу мен дем шыаруды реттеуге ми жарты шарларыны ыртыстары да атысады. Адам жатыу арылы з еркімен дем алуды тотата алады. Біра бл организмні жаттыу дрежесіне байланысты. Мысалы, дейі жаттыан индиялы иогтар за уаыт тынысын тотата алады.
Апарат кзі:(«Педиатрия с детскими инфекциями»А.М.Запруднов,К.И.Григорьев;
http://kazmedic.kz
http://dov.kz
http://zhastar.info)
Тыныс алу жйесіні аурулары:
Бронхит
Пневмония
Бронхиальды астма
ХОБЛ
Бронхоэктатикалы ауруы
Кпе артерияларыны тромбоэмбалиясы
Плеврит
· Асфиксия
· Ателектаз
· Бронхоспазм
Апарат кзі:(http://narmed.ru)
Осы аурулар арасында балалар арасында е жиі кездесетіні-бронхиальды астма.
Бронх демікпесі – тыныс алу жолдарыны созылмалы абынуымен жне затыы мен интенсивтілігі ртрлі ысырыты тынысты респираторлы белгілерімен, ентігумен, кеудеде ысып тру сезімімен немесе жтелмен крінетін, тыныс алу жолдарыны обструкциясымен штасатын гетерогенді ауру. Балалардаы бронх демікпесі ерте жастан басталанына арамастан ересек жаса дейін жаласатын аллергиялы ауру.Балаларда немі немесе жйелі трде пайда болатын жтел мен кбінесі тнгі жне таертегілік уаыттаы ысыры демді иындаан тыныс алумен сипатталады.
Жіктемесі:
1. Ауырлыы бойынша: интермитирлейтін, жеіл персистирлейтін, орта ауырлыты персистирлейтін, ауыр персистирлейтін;
2. Аым фазасы бойынша: ршу, бседеген ршу, оалу.
1 саты: Интермиттирлеуші БД симптомдары:
аптасына 1 реттен сирек пайда болады ршуі ыса тнгі симптомдар айына 2 реттен жиі емес
2 саты: Жеіл перситирлеуші БД симптомдары:
аптасына 1 рет пайда болады, біра сирек кніне 1 реттен ршу физикалы белсенділікпен йыа сер етеді. тнгі симптомдар жиі айына 2 реттен
3 саты: Персистирлеуші БД орта дрежелі ауырлыта симптомдары: кнделікті пайда болады ршу физикалы белсенділікпен йыа сер етеді. тнгі симптомдар аптасынан 1 реттен кп ыса уаытты ингаляциялы бета 2-адреностимуляторларды кнделікті олдану
4 сатысы: ауыр персистирлеуші БД симптомдары:
кнделікті пайда болады ,ршуі жиі жиі тнгі симптомдар ,физикалы белсенділікті шектелуі .
Этиологиясы:
А) Бейімдеуші факторлар:
1.Тымуалаушылы;
2.Атопия;
3. Бронхтардыгиперактивтілігі;
Тымуалаушылы-бл туралы ір трлі трі бар,біра наты аныталмаан.азіргі кезде негізгі трі полигендік тымуалаушылы болып есептеледі.
Атопия-бл аллергендерге азаны IgE-ні(иммуноглобулин Е)кп млшерде блу асиеті.Жне бл науас балаларды 70-80 %-ында диагностикаланады.
Бронхтарды жоары реактивтілігі -бронх демікпесі бар науастарда бронхтарды кшейтілген жауабы.
Б)Астма дамуына келетін факторлар:
-трмысты аллергендер
-паразиттік аллерген,
- саыраулаты аллерген,
- таамды аллерген,
- дрі-дрмектер,
- химиялы заттар.
Трмысты аллергендер- Трмысты аллергендерді ішінде е басты рлді ша кенелері алады.Кенедегі аллергендер терісінде саталады.Кенелер кілемде,маталарда,тсек жаймаларда,й ая-киімінде,плинтус астында,жмса ойыншытарда болады.Олар 22-26°C температурада сіп неді.Аллергиялы тексерулер барысында бронхиалды астмамен ауыратын балаларды 73,5-91,0%ы осы кенелер трлерінен болатындыы аныталан.Кенелер серінен болан астма кз-кктем айларында ,сіресе тнде жадайды нашарлауымен сипатталады.Себебі:осы уаытта йдегі ша кенелер млшері де кп болады.
Паразиттік аллерген- негізгі кздері жн, ауырсындар, айыза, лы дретті, сілекей трлі жануарлар (мысытар, иттер, шоша, атжалмандар жне баса да кеміргіштерді, стар, оян, жылы, ой, т.б.) жне жндіктер (болуы ммкін тараандар). Балалардаы астманы оздыратын жиі фактор аквариумдаы балыа(дафнииге) арналан ра азы болып табылады.
Саыраулаты аллерген- зе жне ашыты саыраулатарынан балаларды 2/3бронх демікпесі шалдыады. Бронхиалды астма осы трден пайда болан балаларды ауасы дрыс желдетілмеген блмеде немесе ылалды жерде стаса жадайыны нашарлауы байалады.
Дрі-дрмектер:
Астмамен ауыратын балаларда аллергия туызатын дрілік препараттарды серінен тншыу стамалары болуы ммкін.Оларды ішіне:пенициллин тобыны антибиотиктері, сульфаниламидтер, витаминдер, аспирин жне баса да абынуа арсы препараттар жатады.
Химиялы заттар:
Аллергия туызатын химиялы заттар:хром, никель, марганец, формальдегид болып табылады.Атмосфераны техногенді серінен ша-тозаты рылымы згеріп отырады.
Астманы клиникалы белгілері:
1ра жтел-жтел кбіне тнгі уаытта болады.
2.Тыныс жетіспеушілік
3. Ысырыты сырылдар,
4.Тыныс шыаруды иындауы,
5. аыры тастау
Жтел– тнгі уаытта басталып; кейін стамалыа айналады.
аыры тастау: тертенгі мезгілде, млдір шыны трізді, аз млшерде, иын блінеді.
Ентігуса бронхтарды обструкциясы дамыанда пайда болады.
Балалардаы ерекшелігі:
· Ерте жастаы балаларда стама крінісі тнде жне таы уаыттарда жтелді
болуымен сипатталады.Бала осы жтелден оянып кетеді.
· Бронхолитиктер айталана беретін бронхообструкция кезінде тиімді нтиже береді.
· Аллергиялы ринит жне атопиялы дерматитпен атар жруі ммкін.
· Баланы араанда аускультативті белгілер болмауы да ммкін.
· стама болмаан жадайда сырылдар естілмейді.