Блшы етті жиырылуы.

Кальций иондары F- белсенді актинді орталытарынан блокаданы бзаннан со миозинді бастар олармен рекеттеседі – олар саркомер орталыына арай жылжиды. Миозин актинді жіпшеге бекітіліп, з талшыыны бойына иіледі (сур 4), актинді жіпше бойында миозинді жіпше бір адама ыысады (шамамен 10н.м-ге). Актин з кезегінде АТФаза ретінде миозинні АТФ гидролиздеу ызметін белсендіреді. Демек , миозин молекуласыны бастары жуан жіпшелер мен жіішке жіпшелерді байланыстырып оймай, АТФ гидролизіне атысады. Актин жіпшесіні бойындаы миозин бастарыны соында миозин молекуласына жаа АТФ молекуласы осылады. Келесі АТФ гидролизінде миозин молекуласыны алашы конформациясына айтуы байалады, бл оны актин жіпшесіне айта осылуына ммкіндік береді, біра алашы рекеттесуге араанда саркомер орталыа жаын орналасады.

рбір жуан филаментте 500 миозин бастарына жуы филамент ралады.

Блшы ет жиырылуы кезінде 1 секунд ішінде 5 циклдік секіріс жасайды (клдене кпірлерді байлануы жне босауы). Кпірлер бірдей бір мезетте жмыс істемейді: біреулері актин жіпшелерінде байланады, басалары бл мезгілде олардан блектенеді. М. В. Волькенштейн айтуы бойынша миозинді кпір 5*10-12 шартты алыптастыруы керек. Мысалы: адам бицепсіне келетін бір аудан клеміндегі барлы миозинді кпірлерлер 2*105 Па кернеуге сйкес келеді, бл блшы етті (1,8*105 Па) кернеуіне жаын келеді.

Сур. 5. Актин жіпшесіні миозин жіпшелерімен оршалуына байланысты жылжуы : а- босасу; 6 – жиырылу.

Бір ретті миозин басыны актин филаментіне байлануы саркомерді алашы зындыын 1 ысартады жне шамамен 20 ПЭК-ті 3-5 пиконьютон кш жетілдіреді. Табии алыпта блшы ет жиырылуы кезінде болатын кп ретті актин-миозин серлесулер рбір саркомер барлы блшыты ысаруына пропорционалді ысарады. Блшы етті жиырылуы жуан жне жіішке жіпшелерді здік зындытарыны згерісіне келмейді. Олар тек з лшемдері мен оларды райтын суббірліктерді сипаттамасын сатап, бір-біріне атысты баыттарда жылжиды.

1950-жылды басында Эндрю жне Хью Хаксли, Р.Нидергерк пен Ж.Хэнсон, блшы етті рентгенрылымды талдау, оптикалы жне электронды микроскоппен зерттеулер жргізіп, бір-бірінен туелсіз «Жылжыан жіптер моделін сынды».

Жарты асыр ішінде блшы ет жиырылуыны механизмдері туралы тсінік згеріске шыраан жо: блшы етті максимальді жиырылу кші жуан жне жіішке жіпшелерді зара жабу дрежесіне пропорционалды болып келеді. Саркомер зындыы ысаранда тек I-дисктер ана ысарады, ал А-дисктері болса з лшемдерін згертпейді.

Саркомерді максимальді жиырылуы шін миозин кпірлері шамамен 50 аыс жасауы тиіс. Жылжу процессіні дискреттілігі жиырылу дрежесіні млшерлігін амтамасыз етеді. Жылжу процессіні дискреттілігі бір мезетте жмылдырылан клдене кпірлерге байланысты, ал жылдамдыы жмылдандырылу жиілігіне те. аа блшы етіні миоциттері шін ысару жылдамдыы 10-20 мкм*С-1-ге те, ал кардиомиоциттер мні бір реттілікке тмен. Айтылып кеткендей саркомер 3,6-3,8 мкм-ге дейін созылуы ммкін. Сондытан блшы етте ешандай кернеу туындамайды. Блшы етті алыпты жиырылуы кезінде саркомер зындыы 2,5 мкм жуы шамаа те болады. Саркомер 2,0-2,2 мкм-ге ысаранда блшы ет максимальді кш жетілдіреді. Алайда оны зындыы 1,5-1,6 мкм дейін тмендеуі ммкін. Бл жадайда блшы ет кернеуі бседейді, себебі миозинді филаменттер штары Z-жолаа тіреледі (актин-десминді тор), сондытан, миозин кпірлеріні алпы актин филаменттеріне атысты згеріп, кшті лсіреуіне келеді.

«Хилл тедеуі. Блшы ет жиырылуын модельдеу. Электромеханикалы абаттасу.»