Ара балы жайында не білеміз

 

асиетті ранны «Нахыл» сресіні 68-69 аяттарында Алла таала біздерге бал аралары жайында хабарлайды: «(Ей Мхаммед (с..с))Раббыыз бал араа мір етті: «Таулара, ааштара жне(адамдар) ратын індерге (яни рылыстара) я сал. Сонан со, трлі жемістерден жеп, Раббы (сен шін) олайлы етіп ойан жолдармен шып жр!». Оны арынынан адамдар шін шипа болан ртрлі реді ішімдік - бал шыады. лбетте, бл істе ойлап пікірлесетін ел шін (Алланы бар екендігіне) аят-белгі бар».

Аралар - аса пайдалы жндіктер. Олардан оректілігі мол, жымды, емдік, антты нім - бал, сондай-а фармацевтика, электротехника, авиация нерксіптерінде пайдаланылатын органикалы зат - балауыз алынады. Аралардан прополис (ара желімі), ара уы, гл тозаы, биологиялы белсенді заттары бар жне емдік сері те кшті ст алынады. Бал араларыны тіршілік рекетіні німдерінен сері жоары бірсыпыра дрілік препараттар дайындалады екен.

Араларды аса пайдалы асиеттері ана емес, сондай-а оларды тіршілік рылымы, инстинктеріні жетілгендігі, ажымайтын жмыс абілеті де алымдарды назарын аударан.

Бал - жоары каллориялы диеталы таам. Аралар оны негізінен балды сімдіктер гліні шырынынан жинайды. Гл шырыныны балы жке, арамы, беде кнбаыс, креот сімдіктерінен алынады. Балды химиялы рамы шырынды сімдіктерді тріне, сол сімдіктер сетін жерді табиат жадайына жне балды деу дістеріне байланысты. Глден жиналан бал рамында (орта есеппен): 13-20% су, 80%-дан астам кмірсу (негізінен ант трлері глюкозид пен фруктоза), 0,4% ауыз, сонымен бірге онда минералды, хош иісті жне бояыш заттар, ферменттер, друмендер (В1, В2, В3, В6,С, РР т.б.), органикалы ышылдар, йод, мырыш болады. Таы бір мліметтерге араанда, балды рамында магний, натрий, калий, кальций, хлор, ккірт, темір, фосфор сияты кптеген минералды заттар бар крінеді. Бл друмендер мен минералдардан блек, гормондарды кейбір трлері кездеседі. Балды тсі ашыл (креоттан), сарыш (аараан, эспарцет, жке, кнбаыстан), оыр кре (арамы, аршагл, т.б) болып келеді. Оны тсі мен иісі бал арасыны андай сімдіктерден жинаанына байланысты. Дм мен иіс жиынтыын бал «шоы» деп атайды.

Балды кондитер таамдарына осанда дмі жасара тседі, рі оларды кептірмей за сатайды. Бал балалара, сондай-а зат алмасуы тмендеген арт адамдара да те пайдалы. Оны іші атан, іш рылысында жарасы бар адамдарды емдеу, ауыр операциядан кейін сауытыру шін де пайдаланады.

Осы «Нахыл» сресіні арабшадан аудармасы «бал ара»деген маынаны білдіретінін байаймыз. рине 114 среден ралан ран Крімні толы бір сресіні «Бал ара» деп аталынуы тегін емес. Кнделікті таматануымызда асазанымыза абылдайтын таам трлері те кп. Дегенмен стел басына араны балын ойса, дастарханымыз ерекше снге айналандай болып крінеді. Біра та дл осы ара балыны адам азасы шін аншалыты маызды рі пайдалы рл атаратынын білеміз бе?

ран Крімде: «Бал - адамдар шін шипа» - делінген. Дл осы Алланы сздерін 1993 жылды 20-26 ыркйек кндері ткен «Ара сіру шаруашылыы» атты бкіллемдік конференцияа атысан алымдарды барлыы малдады. Наты айтатын болса, аталмыш конференцияда дниежзі алымдары ара балынан андай пайда алуа болатынын кеінен талылады. Нтижесінде американды алымдарды айтуына араанда, араны балымен кптеген ауруларды емдеуге болатыны белгілі болды. Румыния дрігерлері «катарка» деген кз ауруымен ауратын адамдарды балмен емдеген. Соны нтижесінде бірнеше жылда, бал абылдап емделген 2094 науастарды 2002-сі дерттерінен толы жазылан екен. Польшалы дрігерлер бал арылы кптеген тері ауруларын жаздыртуа болатынын млім етті. Араны балын зерттеген алымдар одан келесі артышылытарды анытаан:

- асазанда тез орытылуы. Балды рамында глюкозаа, фруктозаа айналатын кмірсу молекулаларыны трлері болады. Олар бауыр мен бйректі жасы жмыс атаруына кмектеседі.

- каллориясы тмен боланымен, кп энергия беретіндігі. Бл жерде айта кететін жайт, егер бір ыдыстаы бал мен келесі ыдыстаы антты рамын салыстырса, балды 40% млшерде тменірек нрлілік беретінін креміз. Біра мда тааларлыы, адам азасына бал уат-кш бергенімен, дене салмаын кбейтпейді екен;

- азаа тез сіірілуі; Балды абылдаан адам миыны жмыс істеу абілеті жасарады, денені ан айналымы дрыс болуы шін, керекті уатты беріп трады. Сонымен бірге, анды тазартады, ртрлі ан-тамыр ауруларынан сатайды, жрекке о сер береді;

- бактерияа арсы сипаты. Белгілі млшерде суа араластырылан кйінде абылданан бал трлері, антибактериялы сипата ие болады. алымдар жаа туылан аралара аналары таза бал бермей, оны сумен араластырып беретінін анытаан.

Ара балыны адамдара пайдалы екендігі жайлы ран Крімнен сіздер шін аят келтірдік, алымдарды зерттеу нтижелерін жариялады, олай болса, сйікті Пайамбарымызды (с..с) хадистеріне де бір назар салса.

бу Са'идтан мына хадис риуаят етіледі: Бірде Пайамбарымыза (с..с) бір кісі келіп: «Мені аамны іші аурып жатыр!» - дейді. Пайамбарымыз (с..с): «Оан бал бер!» - деп жауап айтарады. Кейін сол кісі айта келіп бйымтайын айтанда, Пайамбарымыз (с..с) оан таы да: «Оан бал бер!» - деп айтады. лгі кісі шінші рет келгенде, Пайамбарымыз (с..с) сол кісіге: «Оан бал бер!» - дейді. Кейінірек айтадан келген лгі адам Пайамбарымыза (с..с): «Мен соны істедім» - деп айтады. Сонда Пайамбарымыз (с..с) оан: «Алла ха сзді айтан, ал сені ааны іші тірік айтты» - дейді де, «Оан бал бер!» - деп айтарады. Сонан со лгі кісі аасына бал бергеннен кейін, ол жазылып кетеді.

Келесі бір хадисте Пайамбарымыз (с..с): «Емдік асиет ш нрседе болады: ара балын ішу, слік салдыру арылы ан шыару, кйдіру. Біра та мен з мбеттеріме кйдіруді тиым етемін» - деген. (сахих л-Бхари).

Ауруды жаратан Алла таала зіні пенделері шін сол ауруларды емін де оса жаратаны белгілі. Ендеше, емдік асиеті мол таам трлеріні ішінде табии балды алар орны ерекше. Халы медицинасы бал арылы ем абылдауды осыдан 4000 жыл брын білген-ді. Грек еліні лы алымы Пифагор «за мір сруді себебі - балды жиі абылдааннан» десе, лемге йгілі медицина алымы, жазушы Абу ‘Али Ибн Сина (Авиценна, 980-1037 ж.ж): «Егер жасты шаыды сатап алы келсе, балды жиі же!» - деген екен.

Олай болса, мсылман бауырлар, Алла таала бізге раымдылыпен сыйа тартан ара балына дастарханымыздан орын беруді естен шыарып алмайы!

 

Берікбол ЖАНАОВ,

Астана аласы.