Халиддн алгач. Журналдагыча тзтлде.

БРЕ НЕНД

 

(Повесть)

 

Татарстанны беренче чекистларына багышлана.

 

Урамнар буш. Шр стен кптн инде тн карагылыгы каплап алган. Йортлар, чирк, мчет манаралары, озын таш диварлар, бер-берлрен тылагандай сагаеп, сер тынлыкка чумган. Авыр хезмттн бушаган галинап эшче халык изрп тнге йокыга талган. Кайсыдыр урам чатында, март салкыныннан брешкн ялгыз каравылчы гына, тукмагын ара-тир шакылдатып ала да муенын иске тун якасына яшер. Тагын тынлык урнаша. Март аены хикмте: кндез бераз йомшартса, тннрен коры суыкта куыра. Суыктан брнлр, такта-коймалар шартлап куя. Кай ара нрсдндер куркып качкан сыман тузган болыт ертыклары арасыннан, шеп калтырангандай, тонык йолдызлар йзеп уза. Шр читендге куаклы чокырлар ягыннан, анны шетеп, ач брелр улавы ишетелеп кит: «У-у-у...»

Егерме берне коточкыч ачлыгы, башлыча, егерме икенче ел стен тште. йдге мчелр ген тгел, тора-бара урам этлре д, ниндидер аерата куркыныч лтк юлыккандай, кз алдында кими, юкка чыга бардылар. Чат буйларында сялеп, утырып каткан метлрне саны артканнан-арта торды.

«У-у-у...» Каравылчыны кинт чч тплре кымырыды, аркасы чымырдап куйды. Ул, шегн кулларын тун инрен тыккан килеш, як-ягына карангалап, олы урамгарак тартылды. Мыштым гына барып, озын, тар урам чатына борылды. Кзлре ерактагы ике катлы таш йне якты трзсен тште. Ул аа кптн иялшкн иде инде. Салкын, шыксыз, карагы тннрд утлы трзне креп, аны тне ылынгандай була, келенд ниндидер яктылык туа. Шуа кр леге утны ышанычлы маяк м якын дус кебек з ит иде. Ялгызы сыек яктылыкка карап: «Уты тонык, димк, тага кадр вакыты бар ле», – дип уйлады ул...

...Татчеканы блек башлыгы Хй Габдуллин кабинет трзсе янына килде. Кызыша башлаган авыр башын салкынча пыялага куйды. Келе тыныч тгел, эче поша иде аны. Ак пар булып сулыш беленеп торган блмдге суыктан бтен эче белн калтыранып, ишекле-трле йренеп алды. аман борчулы уйларына бирелгн хленд, иендге шинелен тзтеп, ян стле янына килеп утырды. Тн буе янып корымланган лампа куыгына релгн ген иде, баш тбсенд ялт итеп электр лампасы кабынды, ян снде, тагын кабынды. Ягулык итмгнлектн шр станциялре график белн эшлилр иде. Корым исе сегн тонык блм белн беррттн Хй Климулловичны да йончуы, арык йзе яктырып китте. мма келдге авыр уйлары таралмады.

Кич Малтабардан чека башлыгы Якуб Бураев шалтыраткан иде. Узган тнне Яшьбиби авыл советы рисен м укытучы кызны тереп, совет /идар/ бинасын яндырганнар. Тнге урамда атышлар ишетелгн. инаятьчелр атларга атланган булган...

Габдуллин авыр йодрыкларын стлг куйды: «Кайчан туктар бу фаига?» Революциядн со Казанда гына да нилр булып бетмде? Кемнр ген таптамады аны таш урамнарын? Ак чехлар, акгвардиячелр дисеме, Колчак, Комучлыларны кораллы кчлре дисеме. Миллтчелр, тагын лл нинди фетнчелр, легионерлар, трле разбойниклар м контрлар, тагын лл кемнр, лл кемнр... мма сынатмады чал Казан. Газиз баласы стен иелгн изге ана кебек, революцияг гадел, тугры булып калды ул.

Шунысы да хак: Ул чакта крш нинди ген кан койгыч хтр булмасын, кп очракта дошманы белн якыннан торып, кара-каршы килеп чйнш иде. бгенге дошман кача-поса тнл йри, аулактан, карагыдан торып м ит. Кай очракларда сарык тиресе ябынып, яныда ук влнеп йре бар аны. Малтабар тбгенд кинттн югалган тынычлык та фкать шулар эше! ткн атнада гына андагы кооперативка м ясалган иде. Ярый ле корбаннар юк, фаигасе зур булмаган. мма кооператив бинасы тирсенд д шундый ук дагалы ат эзлре ярылып-ярылып калган.

Бген инде, н, Яшьбибид...

Габдуллин, авыр крсенеп, кзлеген киде. Ул як стенада гына эленеп торган республика картасына таба рел тште. Кызыл, згр ук, боралар белн чуарланган оператив картага теклде. йе, янш к диярлек. Аралары егерме-егерме биш чакрымнан да артык булмас. Икесе д олы урман култыгында, чокыр-чакыр, таш-тау арасы... Ихтимал, бу тбкт тагын берр шайка – «урман братиясе» барлыкка килгндер. Бураевка ян тыныч йокы бетте, димк. бит унсигезенче елдан бгенге кнг кадр безне якларда гына да баштанаяк коралланган ничм-нич банда отрядлары юк ителде инде. Спасс, Чистай, Бгелм, Бозаулык, Зй, Чаллы, Минзл, Бондюг язлре урманнары аша кораллы отрядсыз узып йрешле тгел иде бит. Бандитлар китергн кайгы-хсрт, талау, тер, кчл, яндыруларны саный китс... Кемнр ген юк иде араларында. Отряд хуалары башлыча р ирд кулаклардан, рецидевистлардан, элеккеге армияне тбн чинлы куштаннарыннан тора иде.

н, унтер Артемьев Зй, Чаллы, Минзл урманнарында яшеренеп, котырган бре кебек исннеп, кан коеп, кчлп-талап,байтак йрде, – халык ченнн барыбер котыла алмады. «Ала козгын» отрядыны канлы сукмагы хурлыклы тст киселде. нинди ген ала-кола исемнр тагып йрмде алар? «Азатлык карлыгачы», «Снкчелр», «Кара козгыннар», «Кк кгрченнр»... Исемнре трле булса да, ммсе диярлек бер ниятне – эшче халыкка, советка, большевикларга каршы кршне байрак иттелр.

Согы инаятьлрд д банда кулы уйнаган булса... Бездн ычкынган, без эзли торганнарны беррсе тгелме? Тукта, лл монда бтн сбпме, башка бер кул уйныймы? Яшьбиби авыл советы тир-юньг кара фанатиклыгы белн даны таралган Имаметдин ишан енд урнашкан булган бит. Икенче енд хзер мктп, ди.

Кем ул Имаметдин? Карт кеше икнлеге мгълм. Атларга менеп, ак сакалын илфердтеп, атышып йри алмас. мма атасыннан бер ире белн д калышмаслык кара йркле улы Раббани бар, ди. гр урманнар аша шул йрс?

йе, Малтабар якларында хллр иелдн тгел... х-х, картлач, крзлек итеп утырудан башка чара калмады, дип з-зен битрлде Габдуллин. Хер, бер ни белн санлашмыйча киткн д булыр иде, мма тагын да мимрк икенче эш чыкты /бик мим икенче бер эш килеп чыкты/. Нишлмк кирк. Ярый, Зиннт Янчурин – ышанычлы, тпле егет, кулыннан килгнне башкармый торып, кире борылмаячак...

* * *

Якуб Бураев тнге урманны карамалы знен кадр озата килде Зиннтне. Тирг батып бслнгн атын туктаткач:

– Й, подпоручик Влияров фнде. Миа борылырга вакыт, сиа уыш телим. Байталы, ай м йолдызлар сиа юлдаш, - диде. – Кием-салымы, кыяфте шик уятырлык тгел, барысы да з урынында. Хй Климулловичтан со тпченеп тору йомыркадан й эзлгндй тоелыр, рхмт, тырышкансыз. Беренче адымнарыа урманчы амалетдин белн кишеп керешсе. Сиа ярдм итсе егетлр иртг иртн юлга кузгалыр.

– Рхмт, Якуб Бураевич. Чекада шикле бер хезмткр бар дигн идегез. Аны сатлык анмы-тгелме икнлеген ачыклау да сйлшкнч каламы?

– йе, Мин хзер кайтып, барысына да иртн тада банданы юк итрг чыгачагыбызны хбр итм. Атларга солы бирерг, составны коралландырырга кушам. гр чынлап та арада сатлык ан бар икн, урманчы амалетдин кордонына бармый калмас ул. дошманнар амалетдинны злренеке саныйлар. Яшертен йомыш белн аа элек т ниндидер шадра, симез мужик килглгн. Шуны исенн чыгарма, берк, – дип икенче сзг кчте Бураев, – акгвардияче Влияровны язмшы – сине бгенге реаль тормышы, узган гомере – легенда. Хтерл, тнл уятып сорасалар да ялгышырлык булмасын.

Чокыр-чакырлы калын урман эченд, киеклр д кораллы качкыннар гына ирекле йргн тнге сукмакта, курку белмс лачын йркле ике батыр саубуллаша. Мен алар кулларын нык кысышкан хлд бер-берсене кзлрен карашып алдылар. ткен, твккл бу карашларда алдагы бурычны никадр катлаулы м хтр булуы да, аны уышлы тлчген нык ышану да, телдн йтелмгн, мма икесе чен д ачык алаешлы башка мгън ярылып ята иде. «Хуш, иптш, кем бел, блки бу безне согы мртб крешебез, кул кысышуыбыздыр».

Янчурин тар юлдан Байталын итклп берр сгать чамасы я узды. Хрби тормышка йрнгн кндм малкай хуасыннан бер адым да калышмый барды. Хуасы ешласа, ул да тизлде, йгерс, ул да юыртты. Тир-юньд ак кар катыш чиксез урман. Сыек кына тшлгн чана юлы боргалана-сыргалана бер рг менде, бер знлекк тште. Тгрк ай, ялгыз калмаска телгндй, куак-агачлар арасыннан ашыгып йгер-йгер, ле юлчыларны каршыларына тште, ле яннарына чыкты, ле арткарак калып, кмешсу тар юлны яктыртып барды.

Озын знлекк тшеп бара торгач, Янчурин Байталына менде. Тун излрен каптырды. Фуражкасын басыбрак киеп, портупеясын тзтте, елтыр хром итеклрендге шпораларын кыскалап, иел ген элдертеп китте. «Сяр Влияров... купец /сдгр/ малае». Зиннт залдына елмаеп куйды. Бураевны коменданты аны з кабинетына чакыртып киендерде д, ибашларына тртклп, з-зе белн сйлш-сйлш аны тирли йлнеп чыккан иде:

– Кяз хром итеклр. Бераз таушалган габардин френч, галифе. Брн якалы, излре каймалы, башлыклы кыска тун, кокардалы фуражка, наган... Мен бусы – алтын. Разбойник поручик кн янчыксыз йрмс, – дип, тун кессен бераз алтын тыкты. - мен бусы инициаллары язылган кмеш портсигар, и кирклесе.

Шулай сйлн-сйлн ул битараф тст сорап куйды:

– Блки кылыч та алырсыз?

– Рхмт, анысын зе тагып йр инде, – дип клде д Янчурин чыга башлады.

– й-й, - дип кычкырды комендант кзлрен тысрайтып. – Алтын чен башта кулыны куй, аннан дрт ягы кыйбла.

Янчурин, уйларыннан арынып, Байталыны янтыгына шпорларын кыскалады, тизлекне арттырырга тырышты. Лкин Байталы кинт бтен тне белн калтыранып колакларын уйната, фырылдап артка чиген башлады.

– Нрс, туганкай, шул кадр буш килеп арды да млл? – дип сйлн-сйлн Зиннт ияреннн тште, – атыны муеныннан сыйпап-сеп алды. Тик малкаен итклп ун-унбиш адым узды микн, кзлре юлга тште. Берара алда, юлны нкъ уртасында, утлы кмердй ике трткеле соры бкн утыра иде. «Нрс бу?» Келенд шул сорауга авап туып лгермс борын, кайдадыр якында гына шыксыз аваз ягырады: «У-у-у». Бре! Янчуринны аркасы чемердп, шеп китте. Байтал башын артка каерып, авызлыгын чйни-чйни, койрыгын бот арасына кыстырган килеш дер-дер калтырана, артка чиген башлады. Аты белн тарткалашып торган арада леге шыксыз аваз ян бтен урманны ягыратты. Зиннт артында да ут кзле бкннр шйлп алды. Брелр. Нич? Бер, ик, ч... Курыкканга – куш, койрыгы белн биш... Шайтан, камалган бит ул. Аты ычкынып кит калсамы? Бетте. Хзер куып тотып э дигнче ботарлыйлар аны. зр утлар борасы кысылганнан-кысыла бара. Мартта бре ере ичнрсдн курыкмый, сукыр кигвендй телс нрсг ташлана, дип, тисене сйлгнен ишеткне бар иде. Янчуринны тнен эссе брде.«Коралы бар бит», – дип боерды ул з-зен. Икенче мизгелд зен кыска вакытка урап алган каушавы узды. Колаклары зыгылдаганчы бар гайрте белн атына кычкырды: «Стоять!» Тынычлан, туган... Ул згесен басып иярг сикерде. Байтал, шпорларны киск теп алуларына тз алмыйча, авызлыгын чйни-чйни арт аякларына ктрелде. Урманны ярып кешнп ибрде м бар кутен сикереп алга ташланды. Мондый кискенлекне ктмгн алдагы брелр, кчк юлдан тайпылырга лгереп, кз ачып-йомганчы артка тартылып калдылар. Байтал колакларын яткырып, слектй сузыла-сузыла алга очты. Лкин бре ере д ызгышсыз гына калырга телмде. Тиз анарына килеп, алар да айдак артыннан куа чыктылар. Моны Байтал да сизде. Йомыла-йомыла чабуын тагын да тизлтте.

Тик бер-ике чакрым ярышып чапканнан со, айдак белн ерткычлар ере арасы кренлп кыскара барды. Ян берара шулай узгач, ерне итклп чабучы ана брене нфрт белн янган кзлре, ыржайган тешлрен кадр шйлн башлады. амалетдинга барып итмич, урман халкына ишетелерлек тавыш чыгарасы килмгн иде. Нишлрг? Хл мшкел. Тагын берр чакрым шулай чапканнан со, атыны да кызулыгы срел башлады. Хзер к корал кулланмаса, бераздан со булуы ммкин. Ак-караны шйлдн узган бре ере очып килгн уайга атны бугазына ябышачак. Ерткычларны аман якынлаша баруыннан борчуга тшкн Байтал тигез ритмын югалтты, як-ягына чайкалып чаба башлады. Бу тзп атарга комачаулый иде. «Тынычлан, туганкай, без ик бит», – диде Янчурин атыны муеныннан кочып м, куакларга элгеп калмас чен тагын да аскарак иелеп, бар гдсе белн артына борылды. Ана брене ки магае наган кпшсе белн тигезлн башлагач, иплп кен ттег басты. Кчле шартлау урман тынлыгын члпрм китерерг лгергнче, ана ерткыч кинт очлы казыктай ск челде м йзтбн хлд юлга кадалып тште. Артыннан чабучылары, шуны гына ктеп килгн сыман, аа ташландылар, ыргыла-чйнш аны зглрг керештелр.

* * *

амалетдин уяу иде. Ул да ату тавышын ишеткн. Бер кулына корулы мылтыгын тоткан, икенчесе белн бозау кадрле койрыксыз этен итклгн килеш чыгып капкасын ачты.

– Бура сатасы икн, карарга буламы? – диде Янчурин.

– Ошаса, карый бирегез, тик, юк бура.

амалетдин, як-ягына карана-карана, ычкынып бугазга ябышырга торган этен оясына биклде. Янчуринны е артындагы ылы абзарга чакырды. Абзарда шахтер фонаре яна. Трдрк сарык, к брннре йри, почмакка аскан юк яфрагын кыштырдатып яшь бозау тора иде. Ишек катына элгн камыт, ыгырчак, дилбег, йгн кебек нрслр крен. Янчуринга яшьтн таныш ис – ат тире, парлы ст, яшь мал, коры печн м корымлы лампа исе берьюлы сизелде. Ул хуа крсткн калын эскмияг утырды. Талган аркасын стенага терп, рхтлнеп аякларын сузды. Иярд кптн йрмгнг, озак чглп торган сыман тез буыннары тмам оеган иде.

– Баярак сез аттыгызмы? – диде амалетдин.

– Мин. – Янчурин кыскача сббен алатты. Аннары тп мсьлг кчте. – Согы кннрд урман егетлре тирсенд безне кызыксындырган кеше кренмдеме?

амалетдинны арпа башагыдай сары йнтс кашлары ыерылып, сусыл кзлре бераз кысылыбрак торды.

– Алай, ниг аны бик ентеклисез? Бураев тфсиллп торды, инде син... -, тукта ле. ч-дрт кн ген элек Раббани ике колы белн минд коштай итез чана кйлп йрделр, бтен ире д ак каеннан. Дл-Длдй гайртле акбз юртакка игеп киттелр. Кызык, бтен дирбиялрне, хтта эшлия дилбегсен д акка буядылар. Дл-Дле, ак кар стендге ак кош кебек оча – крерлек т тгел!

«Ялгышмаганбыз, Раббани тки монда булып чыкты», – дип уйланды Янчурин.

– Шайканы тп базасы еракмы ле моннан?

– е, шайтан белсен, кайсысы аны тптер бит. Бген мгард, иртг Лаф чокырында.

– Монда кайчаннан крен башладылар?

– Беренче кат мин аларны февраль уртасында крдем. Егерме-утызга якын кеше бардыр, барысы да тук чырайлылар. Азып-тузып йргн чакларын крмдем. Нык кул астында эш итлре сизел. Атаманнары Леонид исемле. Раббани Леонидны ярдмчесе булырга охшый. Узган ел да кыш салкынында Лаф чокырында торып киткннр иде... Леонидны зен нибары бер тапкыр крдем. Урта буй-сын, гади кыяфт, культурный крен. Сыны тз, хрктлре итез, аз сзле. Кырыс чырайлы, кырыклар тирсенд.

– Ни ген булса да, амалетдин дус, без аларны йгнлрг тиешбез. Якуб Бураевич сезне рхмтеннн калдырмас. Ул да, Казандагы иптшлр д шул изге телкт калдылар. Хате чыкса, сезне ярдмг таяна аламмы мин?

– Кулдан килгнне кызганмам. мма сез д артыгын талп итмгез. Минем бит гаил бар. Яшь балалар. Урманнарны ул ерткычлардан тулысы белн чистартып бетерерг ерак ле. аларны р ирд з кешелре. Моннан берсен алса, тегенд икесе калка.

– Борчылма, дус. Аларны сгатьлре кннн-кн кими бара. Чнки халык каны, кз яше брабрен яшилр алар.

– е, дип куйды амалетдин икелнеп. – Сйл бер д, эшл башка. ничек?

– Ничек икнен хзер сйлшербез, мин тикмг ген...

Шул вакыт йдге сгатьне «до-до» килеп ч тапкыр сукканы ишетелде.

– Тыла, амалетдин дус, – дип Зиннт йорт хуасыны кзлрен теклде, – р эшне чарасын алдан креп бетереп булмый булуын, мма тырышырга кирк. Мин исн-сау барып урнаша алсам, мгардн килерлр, исннерлр, сорашырлар. Хтерл, туганкай, сз бер булсын. Мин – Сызрань сдгре малае подпоручик Сяр Влияров. Кптн тгел ген Самара урманнарында бик нык кыйналганнан со, калган кешелрем белн кача-поса бу якларга килеп чыктым. Синд икене кундык инде. Иртг Бураевтан бер чана, ч ат белн биш кеше килер. Алар барысы да минем бркетлр. Авырлыклары сиа тшмс. Тамаклары тук, слре бтен. Атларына бераз печн бирс, шул иткн. Урнаштырып тор мунчаа. Без сине белн влге крешебез. Безне кайдан килеп чыкканны да белми калды. ченче кн тнл шакыдык капканы. Безне монда тоту сиа бик куркынычлы. Озын юлда интегеп килгч, без бер тлек йокладык. Бген миа слам хатыны тоттырып, тизрк Лаф чокырына озатты. Безне арада бернинди алыш-биреш, сйлш-килешен булмады. Син мине тизрк кзенн олактыру ягын гына карады. Мен шул лег. хзер, йд, озат херле юлга.

– Тукта, берр кнди шулпа эчеп ал тнге юлга, – дип, хуа, тиз-тиз ген олы ен кереп китте.

Абзар эче тынып калды. Кайдадыр еракта бер-бер артлы ике тапкыр мылтыктан аттылар кебек. Йомры-йомшак бректй брннр бер-берсен сыенып мич алдынарак тезелеп ятканнар да, татлы йокыга талганнар.

Таушалып, чйнлеп беткн иске кап артында, мич арасында, чи-чи килеп ксе халкы ызгышып алды. Мич як почмакка бйлнгн бозау, кемер-кемер яфрак кыштырдатуын белде.

Зиннтне алдагы авыр сынау, чарасыз билгесезлектн аны кыйналды. Раббанины ишан улы икнлеге мгълм. Леонид дигне кайдан, кем? лл Сембердге иптшлр эзли торган подполковник Изотовмы? Ул кайчаннан бирле, кзе чыккан кигвен кебек, анда брел, монда сугыла. лактеннн качып злексез йлн: ле Идел буе урманнарында, ле башкорт далаларында, ле Жигули тауларында. Мкерле зат. Урта буйлы, кыяфте тньяк халыкларына тартым. Ат кылыдай каты кара ччле, кысыграк, ткен кзлр, еланныкыдай салкын караш. Хйлкр м коточкыч кансыз. Шайкасын учында нык йомарлап тота.

Зиннт хуаны хатын алып кессен тыкты, шулпасын капкалап лгер д алмады, йортта ду килеп ян эт р башлады. амалетдин тын алырга да базмыйча ишек ягына колак салды:

– Тс-с, капкада кемдер бар. Нишлибез, нишлрг?

– Тыныч бул, – диде Янчурин тегене кабалануын креп, – сабыр гына. Фонарены моннан алып чык, ишегене тыштан бикл. Урман кешелре булса, е алып кер лег, ничек т юындыра тор, аннан кз крер. Икенче трле мосафир икн, монда керт. Мин н, мич арасында, чыпта артында булырмын.

«Якуб Бураевичтагы теге сатлык бнд тгелме?» – дигн уй чагылып тте аны башыннан м ялгышмады. Бер-ике минуттан, амалетдин кулындагы фонарь яктысына тблеп ишек тбенд... (!) башына тлке брек, бре толыбы кигн енке, шадра битле Шакиран басып тора иде.

– Тиз, бген к Раббанига иткерерг кирк, иртг калса со булачак, – дип сйлн-сйлн, амалетдинга пакет сузды ул. – Мин хзер к кире китм. Юлда бре ере очраган иде, атарга туры килде, – дип, ул чыга да башлады. амалетдин аа иярде. Ат аяклары дпелдве, чана шыгырдавы тынгач, эт т ярсынып-ярсынып реннн туктады. Хуа кереп Шакиран китергн пакетны сузды:

– Элек т шул килгн иде бугай. Капка аша гына хбрлшкч, мин аны кр алмадым, тавышы таныш. Инде нишлрбез, лл ик китбезме? – диде ул борчылып.

– Мин ген ала барырмын. Аннан со Леонид белн гп бйлр чен д бер сбп булыр.

– Ярар, - диде амалетдин йнтс кашларын сикертеп.

– Хуа чыккан арада, Янчурин конвертны ертып, тиз-тиз кз йртеп чыкты. Хат бик кыска иде:

«Леонид! Подпоручик Влияровны тиешенч каршы ал. Ул Татчекадан Бураевка килгн Зиннт Янчурин булыр. Ш.»

Шакиран, ичшиксез, Якуб Бураевич ташлаган имне тулысы белн йоткан. Ниаять, хаин леге хбре белн зен тулысынча фаш итте дигн сз. итр. Шул сатлык ан элемтче аркасында Якуб Бураевич оештырган операциялр берсе артыннан берсе уышсызлыкка очрый бардылар. Кыска гына вакыт эченд ч кеше, дрт ат уелды. Чнки чекистлар оештырачак р операцияне алдан белеп торган банда, аларны злрен тозак куеп, ктеп ала м искрмстн м ит иде.

Мондагы ачышларын кичектерми хбр ит максатыннан, Янчурин зе д кечкен ген язу кисге мллде.

«Якуб Бураевич, юлда очраган бре ерен иск алмаганда, сламт кен килеп иттем. амалетдин иптшк рхмт, ылы каршылады. Беренче йтсе килгн сзем шул: без кптн эзли килгн эт токымын монда очраттым...»

Янчурин, «Поши чокыры» дип аталган зн буйлап ике сгать барганнан со, урман чишмсе янында тукталып атын эчерде. Портсигарыннан алып тмке кабызды. Кмеш портсигарга матурлап язган хрефлрг карап торды. «С. Х. В.» – Сяр Ходаярович Влияров. Шуларына кадр туры китергн, иренмгн бит осталар. Чишм яныда яткан калын усакка утырып беразга кзлрен йомды. Тмке ттененннме, лл иртдн башланып аман стл килгн зур киеренкелектнме, кзлрен йомуга бтен тне йомшап, каядыр тпсез упкынга тшеп киткндй хис итте зен.

Янбызлары тирг манчылып бслнгн крн кашка, авызлыгын челтерт-челтерт, яншдге куак-чыбыкны кемердтерг кереште. Агач-куаклар арасыннан игн йолдыз м ай нурларында р тарафта йрп яткан ак кар юрганыннан кмештй згрсу сафлык бркел. Урман йокымсырап утыра. Тир-юньд тынлык. Аяклары шдн Зиннтне иске ярасы сызлый башлады. Ул аякларын ышкып-каккалап урыныннан торды, ян кузгалдылар. Аяк асларында шыгырт-шыгырт килеп каты кар шыгырдады. Бормалы сукмак буенда, ай нурларында коенып утырган мосу ялгыз каен яныннан узганда Янчурин зе д сизмстн Наияне исен тшереп, залдына елмаеп куйды.

...Кунак кызлары кайткан кнне, кичк таба ул энесе Слимгрй белн ян болынга печн чабарга барырга ыенган иде д, тик тисе: «Бген барып йрмгез инде, хмтвли хзрт мунча ягарга кушты», – дип башка йомыш боерды: Мунчагызны идннрен юып чыгарыгыз, ишек тбен яа чыпта егез, утыныгызны каен рднсеннн алыгыз, диде. Аксак хмт чен ген булса, бик пошынмаслар иде д, мунчада бген кемнр чабынасы, кемнрне тне юылачагын кз алдына ачык китергнг, Зиннт егет ике йттереп тормады. Канатлангандай йгереп-йгереп эшлде. Каен яркалары тмам янып беткч кен мичне томалады. Шомырт, мтршк сабаклары кушып бйлнгн хуш исле каен себеркесен кайнар суда парлады. Ббк кебек йомшак, кпереп киткн минлекне татлы исе мунчага гына тгел, бтен тир-юньг таралды кебек. Себерке белн кырып-кырып юган сап-сары иднг ап-ак йомшак яа чыпта йде. Тирлп-пешеп, эшен тмамлап, чалбар балакларын тшерерг ген тора иде, ишек катында ягымлы тавыш ишетелде:

– Иснмесез, саумысез...

Дистлрч кмеш кыгыраулар чылап алдымыни! Кунак кызын хзер к крермен дип уена да китермгн иде. Бер крдн ничектер йрген, келен кояштай ямьле нур бркеп, алдында гаиз ан иясе зе елмаеп тора лабаса.

– Рхим итегез...

хмтвли хзрт кызы белн берг калада укып кайткан кыз шушы микнни!? Бигрк сылу крен... Кыз ле ген ягырда юылган згр ччктй кзлрен сирпеп бер елмайды да, кечкен, мма нык кулын сузды:

– Таныш булыйк, Наия, сез Зиннтулла, шулаймы?

«Исемемне к кайдан белгн со ле?» Егет дулкынлануын белгертмск тырышып:

– Шр туташлары бездй ачык авыз булмыйлар шул, – дип сйлнде, ике ягында ике гер кебек асылынып торган зур кулларын кая куярга белмде.

Туташ аны тел тбен алап:

– Без булачак мгаллимлр, кайда булса да и вл бала-чагага игътибар итбез, – диде, ике арадагы койма янында боларга карап хйлкр елмаеп торган Сетгрйг таба ымлады. Малай аа игътибар итлрен сизеп, кыр кседй кузгалып, кара табаннарын гына ялтыратты.

– Тагын бер елдан мин аларны яача укытырга керешчкмен. Бик зирк малайга охшаган, абыйсыннан да уздырыр ле, – диде кыз клеп.

Наияне зен шулай иркен, кыю тотуы егетне бераз серсендерде д, сокландырды да.

берзаман авыл халкыны тмам исен китргн бер вакыйга да булды. билре Фтиха карчыкта яшгн ике ятим – Кбир белн иде яшьлек Кадыйрны крше авылны чирк бакчасын басканда, ике букча алма белн тоталар. Шулар аркасында кенче кнне авылда мхшр купты. Сгать уннарда бтен авылны урам уртасына ыйдылар. Ике д урыс итклвенд Кбир белн Кадыйрны мйдан уртасында торган баганага китереп аяк-кулларын бйлделр. Алар, бичаралар, тнне д шулай бйлнгн килеш чирк подвалында уздырганнар. Клмк-ыштаннары тплнеп, аяк-куллары сыдырылып-тырналып беткн.

хмтвли хзрт т шунда бутала. Мен шмх борынлы бер, кулындагы чыбыркысын баш очында хтр селтп, каты аваз салды:

– Халык! р инаять кечкендн башлана. Алма урлау, ат куу, кибет басу, аннан кеше тер... н анда, Питерд, шуны ише йолкышлар падиша галинаплрен кул ктргннр, бомба ташлаганнар. Рсй клм шушындый афтлрг юл куймас чен, бтен ирд бу хшртлрне шытмас борын тамырларын корытырга кирк. Минем хкем – иллешр чыбык боларга!

Шулай дип, ртник малайларны арык инренд асылынып торган клмклрен аерып атты. теге ике ирн, таза змвер, Кбир белн Кадыйрны алмаш-тилмш ярырга тотындылар. Чыбыкларны сызгыртып, киерелеп суккан саен балалар башта рслнеп елады, аннары клдй агарган йзлре тбн иелде, тыннары бетте. Суккан саен рхтлреннн атылып чыккан кан тамчылары гына кызыл балан бртеклредй тгрп, ыштан билдмлрен тгрделр, Янчура карт тзмде, бар тавышына кычкырып ибрде:

– мгать! ч-дрт черек алма чен кр торып ятимнрне тертбезме, кузгалыйк бердм!

Мйданны глве кчйгннн-кчя барды: «Бйл злрен баганага. Бир мрттк». Багана тирсе ачулы халык борасы белн з-зеннн кысыла башлаган иде, ртник, кигвен куган корчагы ат кебек кыбырсып, ярсып билендге ккре кылычын тартып алды, кзлрен акайтып кычкырды:

– Ах, гололобые, бунт!

Мйдан тынып калды. мма шулвакыт ич ктмгн хл булып алды. ртник алдына, кайдандыр авадан очып тшкн сыман, Наия килеп басты:

– Прекратить, изверги, – дип мйданны гына тгел, хмт хзрт белн ртникне д нсез итте. – Гнасыз балаларны заларга кем хокук бирде сезг?

Бер млг авызын ачып, аптырап калган ртник икенче мизгелд аына килде. Кылычы белн хтр кизнеп, авызыннан кбеклр чч-чч акырып ибрде:

– Мо-лочать, шелюха!

Зиннт ул чакта з-зен белештермич ртникк ташланды. Учы киселг карамастан, тегене кулыннан кылычын каерып алмый торып чигенмде. Аннан со кр тавыш белн:

– Вы пьяны, господин урядник, – диде кылычын аяк астына ташлап, йзен ирнеп ыерган хлд читк борылып ткерде. Коты алынган хзрт шул хллрдн со байтак вакыт Зиннтне кзен чалынмый йрде...

Янчуринны озата барган кмеш табактай тгрк ай хзер у якка чыгып яктырта башлады. Ялгыз айдакны сагышын уртаклашырга телгндй, аны стен агач-куаклардан згр клглр ташлый-ташлый, юлчыдан бер адымга да калышмыйча артыннан йгерде. Агач араларында ара-тир кренеп киткн киек эзлрен яктыртып узды.

Тора-бара згрсу сукмак сте, зене згрлеген югалта биреп, кренлп агара, яктыра башлады. Кньяктан сарыланып та атып кил иде. Шуны сизгндй, кайдадыр якында гына урман тынлыгын бозып, мчебашлы ябалак ухылдап куйды.

Зиннт кара тирг баткан Байталыны янбызына кчлре белн кагылып, аны тагын да ашыгырга йдде. Ияренд ай гына калкына биреп, юан усаклар ешлыгын узды. Баш стендге аркылы-торкылы ботакларны иелеп т-т, шактый иркен уйсулыкка килеп чыкты.

амалетдин йте буенча, шул тбнлекне аргы читенд юан, куш имн буласы, м, ул шуны тбенд учак кабызырга тиеш иде.

Мен, ниаять, имн. Янчурин атын ылыс исе акып торган карачкыл, юан наратка бйлде. Тир-юньнн коры-сары ыеп, куш имн тбенд учак дрлтте. шегн кулларын чатыр-чотыр килеп яна башлаган учак ылысына сузып чглгн иде, Байталы нрсдндер борчылып, баскан урынында таптанып куйды. Шулчак Янчуринны колак тбенд к кискен тавыш ягырады:

– Встать! Руки вверх!

– Янчурин, кулларын ктргн хлд, чглгн иреннн крен ген ктрелде. Кинт килеп чыккан бу ике кешене кем икнлеген ул яхшы чамалый иде. Боерыкларына сзсез буйсынды.

– Мин атаман Влияров булам, хзер к хуагыз янына озатыгыз, – диярг д онытмады.

– Бик телс, ераккарак та озатырбыз, – дип хихылдады карлыккан тавыш.

Мышный-мышный бер аны кзен кысып бйлде. Кулларын артка каерып богау салдылар. Наганын чишеп алдылар. Кессеннн тмке алып кабыздылар. Карлыккан тавыш, тагын нинди кораллары бар, дип ккрк кеслрен актарды, култык астына яшерелгн «алтын запас»ына итеш башлады. Лкин Зиннт зене атаман, ниаять, бай сдгр улы икнлеген раслаучы кыйммтле шаитларыннан болай, иел ген аерылырга телмде. Аннан со бу ике киекне тупас комсызлыгы да ачуын нык кабартты аны. Тзмде, култык астындагы алтын янчыгын кубарып маташучыны тын юлына киск кен тезе белн кереп чыкты. Бандит мондый кискен дмбсне ктмгн иде бугай, лык итеп карга утырды. Авызыннан очып киткн утлы тмкесе Янчуринны чигсен теп алды.

– Син нрс, ананы кабер тактасы... – дип шке сгенде карлыккан тавыш, мма бтнч кагылмады.

– Алтын йберлрг тиясе булсагыз, карагыз аны, илпуч корсаклар, икегезне д яак сяклрегезне кчереп куям, наганны алдыгыз – итте, алтын – отрядныкы, – диде, каушап калган юлбасарларны ачу белн кистеп. Тегелрне тыны-тавышлары чыкмады.

Куллары, кзлре бйлнгн килеш, ияр стен корсагы белн яткан хлд брглн-тртел утыз-кырык минутлар чамасы барганнан со, ниндидер тайгак тек ярдан тшеп туктадылар. Зиннтне борынына абзар, тирес исе килеп брелде. Якында гына ат кешнп куйды, мыдыр-мыдыр кеше сйлшкне ишетелде.

Аны тупас рвешт диярлек ияреннн тартып тшерделр. Кзен бйлгн каты брезентны чиштелр. Кинт бргн яктыдан бермл ични кр алмый торды Янчурин. Берара иялшкннн со кн яктысын, кызарып чыгып килгн тге кояш нурларын шйлде. Ул кулларын да чишен сорады. мма тегелр сорауга авап бирмделр. Карлыккан тавыш иясе Зиннтне муен тбен тртеп, алга барырга йдде. Янчурин як-ягына кз тшереп алды. Каршы яктагы тек ярны шактый буе эчк казылып яа брнлр белн тшлгн. Кайбер ачык ишеклрдн арандагы атлар крен. Абзарны аргы башындагы калай моралардан сыек кына ттен саркый. «Мен бре оясы кайда!» Землянкалар алдындагы мйданчыкта тртлрен югары ктреп бйлгн буш чаналар тезелеп тора. Янчурин барлыгы униде чана санады. «Бтенесе тгел, кайдадыр иел чаналар да булырга тиеш. Атлары кр, фуражлары иркен, крсе», дип нти чыгарды.

Зиннтне и кырыйдагы землянка янына итклп китерделр. леге куышны ишеге калганнарныкы кебек елга ягыннан тгел, тау ягыннан казып ясалган иде. «Хуалар торагына аерым юл», – дип фикер йртте «сир». ир баскычтан тшкннн со тар коридорда аларны аркаларына винтовка аскан кеше туктатты. Янчурин леге винтовкаларны кздн кичергннн со, серсенеп, зен озата килчелрг карады... м шаккатты: кз алдында кайнашучы дрт бандит та р-яа шинельдн иде. Башларында кызыл беркеткн яа бреклр.

Землянка ишеге тбенд аларны яшел гимнастерка, шундый ук галифе, кяз итеклр кигн озын буйлы, симез, тар илкле, озынча кксел битле бер каршы алды.

– Мен, иптш Раббани, урманда, тоттык. Атаман дигн була зен, – диде карлыккан тавыш м «иптш «Раббани»ны янына ук килеп колагына нидер пышылдады. Раббани тар магае стен салынып тшкн куе, кара ччлрен сыпырып, яссы ккрген кашып алды м, шешенке кабаклы кечкен кзлре белн теклеп берара карап торды да, теш арасыннан гына сыгып йтте:

– Йзеннн креп торам, кызыл эт бу, амалетдиннан алган кгазе кая, сволочь?

Янчуринны аркасы чымырдап куйды. амалетдин искртен караганда, Раббани – шайка башлыгыны ярдмчесе буларак, бандада контрразведчик вазифасын да алып баручы, акылга бик мул булмаса да, коточкыч кансыз, Советларны, яа тртипне аны-тне белн кралмаучы ллад та иде. Ул чнечкеле кйдергеч карашын Янчуриннын алмыйча, озын сыйракларын аерып, аны алдына ук килеп басты.

– Ну?

– Френч кессенд. Сул якта, эчке кесд.

Янчурин тземле, тыныч булырга тырышты. Раббанины ым кагуы белн ике бандит сирне кыска тунын, френч кеслрен кабат актарырга керештелр. Кечкен кн янчыктагы алтын тклрен, сгатен, портсигарын тартып чыгардылар, амалетдин биргн язу кренмде, кызганычка каршы, ул юкка чыккан иде. лладны кечкен кзлрен кан басты.

– Ну, сволочь?..

«Атаманнары кайда со? Учак янында кзне бйлп, кеслрне актарганда тшергннр, крсе», дип уйларга лгермде, карлыккан тавышлы бандит кычкырып ибрде:

– Чыннан да, кызыл зараза бу, ниндидер чекист приемы белн минем д эчк манчыды.

Хзерг кадр гмг катышмыйча Янчурин артында басып торган икенче юлбасар искрмстн бар кчен Зиннтне кабыргасына типте. Янчурин бите белн землянка ишеген килеп брелде. Ишек ачылып китеп, ул эчк ауды, м каты ир стенага сыланды.

– Крстм мин ул большевик этен амалетдинны кгазен... – дип хатын-кыз тавышы белн чрелдде Раббани. Землянка эченд кинт ут клтсе бркелеп, каты шартлау ягырады...

– Не стрелять? – Кискен ягыраган леге кчле тавыштан землянка тшменнн шыбыр-шыбыр коры туфрак коелды. «Песи кзе» янып торган соры, тынчу исле кечкен блмне тр почмагында шышыган хатын-кыз тавышы да зелде. Тынлыкны бозып, землянка ишегенд ки илкле бер кренде. Кулындагы фонареннан землянканы яктыртып, ныклы адымнар белн трг узды, Раббани кулындагы наганны алды.

– Тагын эчкнсе, ян шул идн чпргене яныа салгансы, тф, – диде ул ирнле тавыш белн м почмактагы такта-ске стенд ярым ялангач килеш ккрклрен кочып утырган хатын-кыз стен кайдандыр алып шинель ташлады. – Боецларны аваплы заданиег китр алдыннан бирел торган паекларын чмереп ятасы, балда. Убрать!

Ишек тренд р катып торган ике сугышчы килеп, шинель ябынган шр хатын белн почмакта торган кыршаулы биек агач тпнне алып чыгып киттелр.

Фонарьлы киск кен Янчуринга борылды. ткен, кысык кзлрен аа текде:

– Син кем, браток?

Зиннт тз гдле, сыланып торган офицер киемендге, урта яшьлрдге тыгыз, шома битле бу адмг таба кан сауган кзлрен ктрде:

– Подпоручик Влияров. Бгенге кнд калган отрядым белн кчк котылып, амалетдин кордонына туктадым. Сезне янга кишк килгн идем, ялгышмасам, сез Леонид фнде буласыз. амалетдиннан слам.

Атаман ярдмчелрен карап:

– Чишегез кулларын. Бирегез наганын, – дип боерды, – сирг борылып, – амалетдин миа бернрс д ибрмдемени? – дип сорап куйды.

– Урманда минем кзлремне бйлп кеслрне актардылар, шул чакта юкка чыгарганнар, ахры. Югыйс хат ибргн иде. Аннан со, Леонид, сезне кешелрегез кулына минем отрядны алтыны элкте.

– Борчылмагыз, подпоручик. Сезне монда шырпыгыз да югалмас. йдгез минем блмг, анда сйлшербез. минем ярдмчене кичерегез, – диде ул ишек катында тукталып, – Контрразведчик буларак сизгер, трибле булышчы. Кайчагында кызып китеп, таякны бераз бг тш ул. зе ала, барысына да ышанырга ярамый, бигрк т безне хлд.

– Зыян юк, – дигн булды Янчурин, сыдырылган куллары белн кз янындагы шешен уа-уа Леонидка иярде. Аны бик вакытында килеп керен эченнн шатланып бет алмады. Землянка ишеге тбендге кораллы сакчылар яныннан теп, рттн тезеп куйган чаналар буйлап киттелр. Тышта аяз, тыныч кн хкем ср иде инде. Яр стендге яшь каеннарда кояш нурлары уйный, чыпчык м песнклр чыркылдаша. Сукмак буендагы куш каенда талпына-талпына саескан хбр бир, кунак килер, дия иде.

Атаман землянкасыны ишеге тбенд д винтовка аскан ике «кызылармеец» тора иде, эчт, ишек тбен таза гдле, кара сакаллы, сыар кзле ян бер рк баскан. Хуа блмсе бтенлй башкача иазландырылган. Такта иднг йомшак, яа келм елгн. Келм стенд нык стл, дрт урындык. ылы, якты. Миче д кирпечтн. стл янына утыруга, Леонид стл стендге шкатулкадан алып сигара ткьдим итте, сыар кзле сакчы мышный-мышный ишек катындагы агач тпннн фарфор чйнекк булк-булк иттереп сыекча агызырга кереште. «Спирт, - дип уйлап алды Янчурин, - эчрг туры килчк, сынау башланды, димк». Тньяк халыкларына тартым, имеш, ышан кеше сзен. лбтт, гр Сергей Сергеевич Изотов шул булса... Хер, чче кара, кзлре кысыграк анысы, тик тньяклыларга бтенлй охшамаган. Килеш-килбте д ярыйсы гына. Сирк тешлре алгарак чыгып тора, зур авыз, юка иреннр. мма, ничектер, зен иркен хис итте Янчурин. Рольг шулай ансат кына кереп кит алуы тагын да ышанычын арттырды. Атаман аны гмсен дикъкать белн тылый-тылый чйнектн кружкаларга спирт агызды. Влияровны якын туганнарын, адресын язып алды. Коралы, фуражы, кешесе, аты барлыгын сорашты. Монда кайдан килеп чыгуын тпченде. «Ике-ч кн тзрсе, Сызраньда ышанычлы кешелрем бар, обязательно тикшерчкбез», – диде. Бернинди киеренкелек, икелн галмте юк йзенд. йтерсе, бер полк офицерлары маневрдан кайтканнар да, юк-бар хезмт мсьллре хакында гплшеп утыралар. Лкин бу явыз дошманны «кунак» игътибарын йомшартып, уяулыгын югалтуга юнлткн мкерле алымы икнлеген бер секундка да исеннн чыгармый иде Янчурин.

– Хасан, – дип кычкырды кинт башлык.

Хсн дигне шул сыар кз, дигез пираты суртендге кара сакал икн. Ул, очып йргн сыман, аяк очларына тавыш-тынсыз гына басып, бер агач табак белн буы чыгып торган чикмнле брге, зур киск салкын ит китереп куйды. Билендге кынысыннан ткен пычак чыгарып, кбест тураган кебек, итне кисклрг блглде. Пиратны тырнаклары ентеклп киселгн, куллары чиста итеп юылган иде. «Леонидны ан сакчысыдыр», – дип уйларга лгермде, аны уйларын сизгндй, шайка башлыгы ялчысыннан сорады:

– Син теге большевичка сучкага да шуны батырдымы?

Сыар кз Хснне тавышы чыкмады, атныкы кебек эре сирк тешлре ген ыржайды. Янчуринны арка сяклре ничектер салкынаеп китте, кымырып алды. Бер мизгелг йнтс юан бармаклы кулга йомарланган, бизклп эшлнгн бакыр саплы ткен хнрне, тндге канлы рхтне кз алдына китерде...

Салганны эчеп куйгач, атаман аны каршына ук кчеп утырды, салкын карашын аардан алмый гына сйлн-сйлн брге чистартырга тотынды.

– Мен шулай яшп ятабыз, подпоручик, син ата Ходаяр Влияров белн элемтд торасымы со?

– Юк. Картлач мине лгнг саныйдыр инде, мгаен.

– Революция сине кайда элктерде?

– Йз д икенче Оренбург полкында. Батальон командиры урынбасары. Полк командиры подполковник Архип Архипович Комаровский иде.

– Кптнме урман братиясе белн?

– Так... – Янчурин бераз уйланып торгандай булды, – унтугызынчы елны июненнн. Башта Самара хкмте кораллы кчлренд, аннары Блбй-Уфа юнлешенд Медведь командалыгында ченче армияд идем. Шуннан качтык та без.

– Согы тапкыр кайда дмбслделр со шулай йолкынырлык итеп?

– Агыйдел знендге кордонда засадага элктек. Югыйс, лачыннар да гайртле, корал да итрлек иде. Шуннан Агыйдел буйлап тизрк монда...

– Офицерлыкка кайда укыды?

– Башта Казанда юнкерлар училищесын тмамладым.

– Юнкерлар училищесын? – Леонид, кзлрен тагын да кыса тшеп, аа якынрак тартылды. - ничек мин сине крмгнмен со анда? Ул чакта училище начальнигы кем иде?

– Генерал-майор Богданович.

«Шантаж белн бутамакчы. гр Изотов булса, ул Казанда беркайчан укымаган, хезмтт д булмаган. Саратов училищесын тмамлаганнан со академияг кер, бетер алмый кала», дип фикер йртте Янчурин, ничектер тынычланып. Шулвакыт ишект Раббани кренде. стл янына килеп шайка башлыгын читкрк чакырды. Беркадр бик итди тск кереп, пышылдашып тордылар. Леонидны: «Молодец, сынар чен моардан да кулайрак вакыт тагын кайчан туры килер иде ле», дип йткне ишетелде, м ул зур кангатьлн белн:

– Мен, подпоручик, язмыш сиа елмаеп тора икн. Иртг бер ирд сучканы кмчклр. Эт туена ыелган кебек анда волостьны кайбер кчеклре д булачак. Егет кешег чп т тгел бу. Ике бркетк дрт бре. Секретарь, исполком башлыгы, чека м милиция начальниклары, – дип кулларын уа-уа сйлнде атаман. – Информация тикшерелгн, тгл. Км тштн со булачак. Ну, подпоручик, эш крст – карталар кулыда.

– Ышанычыгыз чен рхмт! – Бандитны мкереннн ен ачулары кузгалып, тыны буылганлыктан, тавышын кчк чыгарды Янчурин.– Блки, мин анда з егетлремне ген ибрермен, – дип ныклабрак уйлар чен вакытны бераз сузарга ниятлде ул, – начармы-яхшымы, мин зем д отряд иткчесе бит. Ярый, мин киттем д ди, кайтмасам, аларны язмышы кемг кала?

Раббани белн Леонид бер-берсен карашып алдылар. Леонид болай да зур авызын ки ачып, шаркылдап клеп ибрде. Кружкаларга ян спирт койды. з кружкасын авызына каплады да салкын нурсыз кзлре белн Янчуринга кадалды м кырыс тавыш белн теш арасыннан сыккандай ысылдады:

– Куркаклыкмы бу, лл берр маневрмы, подпоручик фнде? Сине атыны иярлилр уже, ян утыз минуттан юлга, отряд чен борчылма, фндем. Син кайтканчы бркетлрене без урынбасар белн тикшер торырбыз, херле сфр. – Шайка башлыгы Раббанига таба борылды. – Тиешенч киендерегез, документларын, йберлрен монда кертегез.

– Мин зер, Леонид фнде, тик минем вазифамны тглрк алатсагыз иде, – диде Зиннт.

– Мен бусы башка мсьл. Сине леше чекист Бураев белн милиция начальнигы калды. Ну, ист тот, син ялгызы гына тгел. Бер бркетебез анда инде. Икенчесе син. Атыны каберлектн икенче йортка куй. Пычак белн эш итс херлерк булыр – сыналган, акланган алым. Шуны да бел, минем ышанычлы кешем икегезне д ничек эш итегезне сынап-кзтеп торачак, – шулай дип бандит кзлрен хтр очкынландырды.

– Икелн, шиклнлр газапламасын сезне, фндем, легч сыртны ирг тидермдек. Юл кайсы тарафка?

– Яшьбибиг. – башлык, й, бусына ни йтерсе, дигндй, аны утта сынарга телгн сыман, тагын да иел тшеп, кзлрен карады,– моннан нибары 65 чакрым юл, шбрк барса, та белн анда буласы...

Янчуринны аяк буыннары кинт китереп суккан кебек кылтаеп куйды. Ул чайкалып китеп, бер кулы белн урындык артына ябышты. Икенчесе белн стлдге кружканы алып кчк авызына китерде. Ихтыярсыздан кзлрен йомды. Азапланып булса да тешлре арасыннан, кайнар шулпа йоткандай авызын яндырып, эчемлекне сзрг кереште. Бу вакытта аа ир кинт йлненнн тукталып, тереклек дньясы мгелек карагыга убылды сыман тоелды м милрен яндырып фкать бер уй узды: «Наия». Лкин икенче мизгелд ул з хлен кайтты, спирт яндырып тшкн ккрген ышкып торды да кузгалды.

– Моны ишене кптн авызга алган юк иде, тмам бизелгн, – дип сйлнде, кзендге яшьлрен сртте. «Наия микнни? Их-х, язмыш, язмыш...» Зиннт зелеп-зелеп йрге рндн иелч ыгырашып куйды.

янындагы дошманнары моны спиртны зрлегеннн крделр.

* * *