ЛЕНИННІ БТЕКЕСІ
А, дние, дние,
Аыла сонда кім ие?
Шкрім
Шошып оянан...
Осыан те сас орынышты тсті брын да крген. Бес жыл брын облысты мслихата депутаттыа міткер боланда. Натысы сайлаушыларына ытайды антын тегін таратып жрген ксіпкермен зегі аыстырып мреге жеткен кезде. Сегіз адам. Алтауы тбе басына шыа алмаан. Ктерілген ксіпкер мен Жазушы. Алда екінші айналым. Шешуші. Сайлау комиссиясы мен траасыны шешімі баспасзде жарияланды. Жазушы зін жеіске жеткендей сезінді. Ксіпкермен те тсті. Тіпті, біраз дауыс арты алды. олдаушы, тірегі жо Жазушы екінші айналыма шыты. Теледидар, газет, радио кндіз-тні аша шашан Кішкентайды матады. Бл жаяу жрген. Тоан. у баста республикалы беделді газетті меншікті тілшісі, бір прозалы кітапты авторын жігіттер, студенттер олдауа келген. Ашасы жо екенін біліп біразы Кішкентайды компаниясына кеткен, аландары теріс айналан. Бл жалыз алды. Біра... біра... екінші айналыма шыан. Халы олдаан. Сол кні орынышты тс крген.
Бгін таы крді. Тсті. Шошып оянан. Баяы сол базар екен дейді. Аыл-тегіл адам екен дейді. Жала ая, жала бас алы саудагерлерді алдында айыр срап сылдап отыр.
Терісаан. Адамдар. Ала ап аралаан, ара, темекі сатан кей жайсандарды ортасында Жазушыны жалыз зі. Домбырасыны ла кйін келтіріп алды да, нге басты.
Брі атарылып бір стке арады. арады. н салан шерлі айыршы Жазушыа. Жлым-жлым ждеу адама.
Дертімді мені озама
Онсызда мыр аз ана,
Брі кбірлеп сйлей бастады. «Апыр-ау, дауысы таныс». «Мынау, лгі...».
Адасып жрген абкен,
айжаа ауып барасы,
ай жерден пана табасы.
зегі ксік дние-ай,
ртеніп іштен жанасы.
Абкен-ау, абкен...
«Ей, бейшара-ай».
«Осы жігітті айдан крдік...»
«Полигонда абкен ырылып жатыр деп алашы дабыл аан осы жігіт емес пе?»
«Бір кезде жап-жасы жазушы еді».
«И, лгі миллионерді карманный жазушысы емес пе?»
Брі бан мсіркеп бір-бір доллардан тастады. Мы-миллион адам. Кк ааз аспаннан жапыратай жауды. Байап тр, тп-тура 30 кг болды. Бндай уанбас. «Мамама й перем». айдан шыаны белгісіз, бастыы жетіп келсін. «Сен сияты бичке долларды керегі не, сен мені идеологиялы лымсы...»
Жазушы басын изеді.
«Мен саан бес жыл бойы айлы тлегем».
Басын шлыды.
«Сен мені сатып кетті, обаан сатынсы, жасылыты білмеген итсі».
Бірдее айтысы келген. Тілі крмелді. Кішкентайды мысы басты. Кір-кір тырнаымен жлым-жлым кеудесін тырналай берді.
-Ха, ха, жыласашы, сені кз жасыды, жалынанынды крсем, жаным рааттанып алады. Жалын кне, жыла, жыла.
Бір тепті де, алдындаы долларды брін жинап алып кетіп барады.
Жазушы зар иледі: «Мамама й перейін деп едім. Тым рмаса ш килосын тастап кетші... Бес жыл кндіз-тні шапылаанымда ш килограмды ебегім жо па?».
Таы тепті. «Мен саан айлы тлегем».
Жазушы зар еіреп жылады.
Кішкентай зап барады...
Шошып оянан. Аыл-тегіл жылап жатыр екен. уанды. Тсі боланына. Тнемелден шыып мздай суа жуынып алды. Глім мен лы диванда жатыр. Быжылдап тран телевизорды шірді. «Мен жаман тс кріп жатанда, шешесіні бауырына тыылып йытап жатанын арашы» деп лына іштей кіжініп алды. Келіншегі оушыларыны дптерін арап тастапты. Ac йге кіріп, суы шй ішті. Радионы лаын брап еді, гимнді баяыда ойнап кеткен сияты. нсіз.
Жылы жамылы жапты. Глім йысырады. «Ерте айлы бере ме екен?» Жрегі шым етті. «Айналайын, Глім мені, мені сен ана тсінесі». Глім - Кнім сенен баса кімім бар?» Жрегі шым-шым етті. апсыра шатады. «Папасы, ойшы, таерте бірінші сабаым бар». оймады. Глімді шатап жатып за ойланды. «Мен неге осындай бейшара болып алдым, адал жмыс істемедім бе, ебегім неге жанбайды». Жрегі шаншып-шаншып кетті. Думан шешесін іздеп ыылдап жылады. «Бар, тнемелге барып жат, мен азір...» Сйретіліп орнынан трды. Балкона шыты. Аспаннан сол ст бны тосып трандай жапалатап ар жауды. Алашы ар. ппа. Есіне тсті. Баяыда Алматыдан «День Валентинада» Глімге хат жазан. Жауап жо. Телефон шалан. «Аа, сізді тыдап трмын». «Аа, бір рбымны туан кніне бара жатыр едім...» атты ызанатын. Сол Глімге екі жылдан со олы жеткен. Думан дниеге келгенде жер бетінде бдан баытты адам жо еді. лын перзентханадан ктеріп алып шыан. Сол кездегі уаныш. Жрегі блынды.
-Папасы, тоасы ой.
Екеуі аппа ар шаына с болып бірге шатындай. алытап, сонау ажап лемге я салатындай. Келіншегі оны иыына курткасын жапты да, кшаына ене тсті.
Глімні шашынан сипады. Кзінен, ернінен сйді.
-Аылдым мені.
-Не ойлап трсы?
-Кімді деші? Сені, Глім! Тек сені ана!
-ойшы.
-Рас айтам, баяыда «День Валентинада» саан жазан хатымды ойлап трмын.
-Жаным мені!
Глім кйеуіні мойнына асылды. Еркеледі. «ойшы, сені Алматыдан жазан хаты есімде жо курстастарыны біреуіне жазан хатынды айтып тран жосы ба?»
Жазушыны жрегі тулап-тулап кетті. Зымыраан уаыт-ай. Кеше ана екі блмелі й алан сияты еді. Думан биыл мектепке барды. Тек жмыс... брі жасы еді, бастыы...
ар. Аппа. демі. Момын. Сонша нзік. Аырын-аырын жауып тр. Мгілік тынышты. Слулы. Осыны брін зі бзды. Бір-а ауыз сзбен.
-Думана ысы етік...
Келіншегі шаынан шыып, йге кіріп кетті. Жазушы алашы ара арап ойланып тр. «Адам ызы, бір слулыты крсе, бір байлыты шеті крінсе мгілік екен деп ойлайды. Мына жауан арды боран шырады, аяз атырады, кктем келіп ерітеді. Жаз болады. Маса, шыбын-шіркей. Кзді асайды. Одан айтадан ыс келеді. стіп быжырынып-тыжырынып жргенде, мірді ткенін де білмей алады». зіне-зі ыза болады. «Осы мені басым істемейді, йтпесе жмыстан босаймын ба?». Шашына онан арды сілкіп тастап еді, мрнына жаран ауынны исі келді. Тоып кетті. Ішке кірді. Кеш болса да Глім телефонмен сйлесіп жатыр.
-Мама, ренжімеіз, папам йытап жатыр ма? Жо, жо-жо... ерте бірінші автобустан аша, ет, кріш, егер бар болса, біраз май беріп жіберші. Думана етік...
Тнемелге кіріп кетті. Басын жастыты астына тыып, ештее естігісі келмеді. Біра кеудесін тырнаан ыза-кек маза бермеді.
«Баяыда,- деп ойланды Жазушы, -Жеіске жетіп транымда ааларым алдыма келгесін, Кішкентайа жолымды бердім ой. Бл жолын бермесе, Нуке аасы Парламентке те алмайды екен. Екі кш, екі кандидат Нуке мен Кішкентай бірігуі керек. йтпесе дауыс блінеді.»
Сайлау біткесін Жазушы онсыз да сры кетіп тран аланы алабажа ылысы келмей, зіні суреттері, бадарламасы ілінген жерлерді брін тазалап шыан.
Ой. Ой. Ойлар...
Кн-тн демей жмыс істеді. Республикалы басылымны бріне шыарды. Матады. Болашаына сенді. Облысты мслихатты депутаты ретінде бкіл ел білді. «айырымды. Білімді азаты азаматы осындай болсын. алай баасын білмей жргенбіз». Тандайын аандарды атары кбейді. Кішкентайды имиджі ктерілді. Мерекелі, даталы кндерде бастыы теледидар мен радио, газет бетін босатан жо. Осыны брін Жазушы жазан. Жазушы жасаан. Оны бір дай мен бастыы ана біледі. Енді, міне, жмыстан бос. Ешкімге керегі жо. Бес жыл. Баандай бес жыл кндіз-тні шапылаан. зімен бірге істеген жігіттер бір й, бір мшине алан. Жазушыа велосипед те бйырмады. Енді, міне, баласыны аяына етік алып беруге шамасы жо. Жмыссыз. «Жо. Жо...»
Далада алашы ар жапалатап жауып тр.
Жазушы нсіз жылады.
орланып...
***
Жазушы кйіктен ішіп кетті. Баса амалы рыан. згерген. Нр шашып тратын кздері кіртиіп, сйлеген сздері бзылып кшеде кездескен танысына тура арамай ала тарта беретін болтан. Тозан. Бір жасысы таерте келіп, кешке сріне-абына тсегіне кеп лайтын крінеді. Айытырышты босаасынан аттап, халы ндеріні біразын сонда орындапты. Таныс полицей йіне кеп тастапты. Бірде рлы жасады. Кдімгі мемлекеттік дегейдегі рлы. Оан зі ялан да жо. Ол былай болан. Ертісті жаасындаы кн ксем Ленинні ескерткіштеріні біреуін лдекімдер ктеріп алып кетіпті. Білетіндерді айтуынша трлі-тсті металл сынытарын абылдайтын жерде деліп, ытай асып кететін крінеді. рлаандар зі сияты тжірибесіз екенін Жазушы сезген. йтпей ше, кн ксемні екі лкен бтекесін алдырып кетіпті.
Ол за ойланды. Бтекеге арап. Таза мыс. Тп-туір аша. Расында мол аша екен. ол шанаа салып алып, абылдау пунктіне тапсыранда оан кзі аны жетті. Содан бері аузы аа тиіп, олы зарып, паркте саяси гімелерді бірге айтып, бас жазатын жігіттерді алдында беделі сіп-а алды.
Таы бір байааны – ешкімні ештееде жмысы жо екен. Ленинні бтекесі салынан шананы кшеде сйретіп келе жатанда бір адам «Шыраым, мынауы не?» деген жо ой.
Кеше драматургияны ола алып жрген бір жігітпен кездесіп алан. й, бір жасы азамат. Жазушыны керемет сыйлайды. Бл да оны 50 беттік пьесасын бастан-ая айта жазып, тынан кейіпкерлер осып, жндеп берген. Екеуден-екеу отырып бір сілтеген. Ары жаы блыыр. Есінде аланы...
-«Аа, мені пьесамды стінен арап шыаныызды ешкімге айтпаызшы... Сізді жмыссыз алдырмаймын. Жігіттерге айтып бірдее ылармыз.
-«Рахмет, бауырым, маан сені жаны ашымаанда кімні жаны ашиды. ай жерге барсам да «Кішкентайды советнигі еді ой»- деп бетіме басады.
-«Сізге Волга беріп еді ой».
-«й, кені»... – деп ыза боланы соншалы, алдында тран ырлы стаандаы ккпебек араты тартып жіберген.
... Шлдеп жатып оянды. Тсінбей алды. з лаына зі сенбеді.
«Жай шаыртты ба?»
«айдан жай болсын, анау лі жатыр, айдан асты жмыссыз. Оны ойшы, кнде йге мас...» Екі беті ду ете тсті. Орнынан трма еді, онысынан ештее шыпады. Бір ырына аунап тсіп, жата берді. Мрнына слден со тама иісі кеп, жтынып ойды.
-Сені шаырады,- деп лы тнемелге кіріп шыты. Соы уаытта кесіне брыныдай еркелеуді ойан. Жазушы соан ыза болады. Ішкен кезде бір-екі рет лаынан тартып: «Сен мені лым емессі», -деп жылатып ойан. Орнынан зора трып, ваннаа кіріп біраз бгеліп шыты. «айдан ана жетіп келіп еді?»
-Слеметсіз бе?- деді арсы кездескен енесіне.
-Балам, алы жасы ма?
-?
Дастаранны шетіне барып отырды. Буын-буыны дір-дір етеді.
Енесі лкен кесеге рт осылан кже йып кеп берді. ара брышты сеуіп-сеуіп жіберді. «Шіркінні иісі, бір жз грамм болса».
Ойын а ойды ма, енесі ортаа бір бтелке ара ойды.
-Жаында омыртаа кршілерді шаыранбыз, сарыт ой, зі йып ішерсі, балам.
«Молодец, теща». Бата алмай біраз отырды.
-Ойбй, газа ст ойып едім,- деп енесі ас йге арай кетті.
Жазушы бір кесе араты бір-а ткерді. Борша-борша тер кетсін.
-Ненавижу тебя! –Глім кйеуіне жиіркене арады. -Алкаш несчастный.
Жазушыны беті блк етпеді. Кжені баппен ішіп отыр.
-Кне, балам, ыстытай йып келейін, терінді сртші,- деп ас йден айтып келген енесі глді орамал берді. Жазушы белуарынан тран бтелкені тбін п-стте крсетіп тастады. Аыл-тегіл терлесін.
-Думантай, тама ішпеуші ме еді?
-Жо, апа, ерте екеуіміз «Собачий бойа» барайышы.
-Онысы несі, таы?
-Стадионда иттерді тбелестіреді.
-ке екеуі бармайсыдар ма?
-Онда аша жо.
-ой, лкен кісіні мазалама,- деп Жазушы баласына зекіп тастады.
Енесі екеуі шай ішіп отыр. Баанаыдай емес, ол зін еркін сезінді.
-Таймас алай, ре ме?
-Енді, ит боласын реді ой... йтеуір ораа ры-арыны жолатпайды. Соан шкір дейміз. азір не кп, екі аяты асыр кбейді ой.
Ауылды адамдарына иын боп тр.
Думан шиылдап клді. кесіне арап. Жазушы ыайсызданды. Атасы есіне тсті.
-Аам алай?
-Аа сол, жр, шал боласын ептеп ауырып ояды. Жаында пенсия берген, ткен екі-айды... сосын здеріе келіп кетейін дегеніміз ой.
Шайді за ішті. Екеуден екеу. Глім мен лы з блмелерінде. Тым-тырыс.
-Глім ванна дайындап ойыпты. азір кн аяз, жастыпен байамайсындар, аятан ткен суы иын болады,- деді енесі.
Сол кні Жазушы тя серіппей за йытады.
***
Стадион толы аза. Шу-шу етеді. Кбіні олында кк бтелкеге йылан ытайды сырасы. Жазушы жтынып ойып, наыз итше таласып жатан иттерге арап отыр. Жеті атасы Шыыстауды асырынан асыр оймаан ду тбетті неміс овчаркасынан жеіліп аланы. Жеілгенде ан жоса болды. ан. ып-ызыл. Біра тбет ысылаан жо. ла шекесінен ан соралап жатыр. Иесі одан да ткен намысой екен, онышынан жар еткізіп кездікті суырып, тбетті дл жрек тсынан бір-а рды.
азатар ал кеп шуласын.
«Наыз азамат, жасы ит лігін крсетпейді деген осы».
«Жеілген итті керегі не?»
«Сол шін алып оялы...»
Жазушы жтынды. «Жз грамм болса ой». Бір кез шуылдап отыран адамдара кзі тсті. Таныды. Аалары. Жерлестері. Кішкентайды жеіп транда брі кезек-кезек келіп: «Бізді тындаса, Кішкентайа жолынды бер. Елден ят. Кейін зіе брін жасаймыз». Кандидатурасын алан. Ааларын сыйлаан.
...Кішкентайды банкетіне осы аалары ауаулап бны апаран еді. Жомарт екен. Кішкентай: «Жазушы ініме бір – «3129», ызметке шаырамын». Бл балаша уанды. кесіне берем деп уанды. Ауырады ой. алаа ауруханаа келіп жрсе болды. Керемет уанан. Біра... біра сол «Волганы» зі тгілі доалаы лі кнге дейін жо. Бастыына бір-екі рет айтып еді, «Кредитті жаба алмай жатырмын»- деген. Бес жыл кндіз-тні жмыс істеген Кішкентайа. Рас, айлы алды. Бірге істеген жігіттер де айлыпен бірге... Бан тк те жо.
Осы орлыты бріне Жазушы тзді. Шыдамай кеткені де бар. «Мені ебегімді айсы баалап жатырсы?»- деген. Бастыы: «ой, Жазушы мырза, йтіп айтпа, сен біз шін керексі»,- деді.
«Сен халыа керексі, - деді кмекші бала. Жазушы олара сенген. Аферистерге. Алданып алан. рысан. зіне-зі. «Осы мені жо жерден бала сияты болып кететінім-ай...»
азатар шу-шу етеді.
Иттер ан-жоса болып таласып жатыр.
Ол ааларына арады.
-Нуке, Нуке, сізді айтадан сайлаймыз,- деді біреуі.
-Нуке, бкіл Парламентте сізден алыр ешкім жо,- деді екіншісі.
-Нуке, Нуке, кптен бері келмей кетіп едііз, бізге кпеіз бар ма?- деді шіншісі.
-Кешке бізді шалды йіне барып осы мселені жасылап трып аылдасамыз,- деді жылп-жылп еткен ара жігіт.
-здеріе сеніп келдім ой,- деп Нукесі саалын бір сипап, кзілдірігін орамалмен ыптап сртіп, жан-жаына араан кезде бір брышта брісіп отыран Жазушы інісін кріп жзі жалтарып кетті.
Иттер таласып жатыр.
Ыр-ыр...
Жазушыны басы айналды. О, дірет, лаына шу-шу еткен кп азаты даусы емес, марм Жнібек аасыны ні келді.
Аалар-ай,
Кілін інілерді жараламай,
Бірге шып, бірге онып жрседерші,
атарын бзбайтын бал арадай
здері онатайтын бйтеректі,
Тамырын балталамай, араламай
тте, тте, аалар-ай!
... Кешкісін театра бару ойында жо-тын. Оны стіне Жазушы дел-сал кйде еді. Оан енесі болды ма? Билет алан. Баяыда депутаттыа кандидат боп тіркелгенде кйеу баласына перген костюмді тіктеп, жарыратып ойыпты.
Басынан а орамалын тастамайтын, жзінен немі бір мейірімділік шуаы білініп тратын енесі лкен-кішіні сыйлайды. Сондытан Жазушы енесіне жаын. Атасы да жасы. Біра кісі жмсаыш. Сосын бл да жоламайды. Театра баруын баранмен мен тсті арасында отырды. зі жазан драма. Дрысы айта жазып шыан дниесі.
Шымылды жабыларда крермендер «Автор, автор!»- деп сахнаа алызыл глдер латырды.
Жазушыны маайынан пана іздегендей анаттарын сатыр-стыр аып, мы-миллион кептер пайда болды. Теселіп барып тзелді. Енесіні иыына басын сйеп:
-Тте, такси стаызшы,- деді. йге келісімен сл тсті. ай жері ауыратынын білмейді. Біресе денесі кйіп-жанып, біресе тісі-тісіне тимей алш-алш етеді. Енесі бйек болып жр. Жазушы баласын жанына алып жатып: «лым мені»,- деді. Мадайынан иіскеді. «лыным. мірімні жаласы...» лын бауырына басан кеден баытты кім бар?! Думанды атты шатады. рі арай...
«Папа, саан не болан?»
Иттер таласып жатыр.
«тте, тте, аалар-ай.»
-Апа , апа, папамды а-р-а-ааа».
«ара, ара, а-р-а-ааа».
Думан ол-аяы мздап бара жатан кесін шатап жлылап жатыр:
лмеші, папа, лмеші...
***
Жазушы екі кннен кейін аурухана тсегінде кзін ашан болды. Глімді крді. Аны. Жаы суалып ждеп кетіпті. Бота кздерінен млт-млт етіп жас тамды. Жазушыны кеберсіген ерніне бір тамшы жас тамды.
-Папасы, есіді жинашы.
Глім кйеуін олынан мытап стады.
-Гл...
Жазушы сйлей алмады. Біра есін жинады. Бір тамшы жас. Шлдеген жрегіне нр берді. Тілі крмеліп алан. Кзі баырайып келіншегіне арап жатыр. Енесі келді. Сйледі. Бл пады. не, Глім бірнеше дрі-дрмекті орабын шешесіне крсетіп жатыр. Екеуі бастарын шайап-шайап ояды. Бір кез енесі олынан саина, білезігін шешіп ызына берді. Глім жылдам шыып кетті.
Жазушыны кз алды блдырады...
Екі кісілік палатаа кшірілгеннен бері жадайы жасара бастады. Жанындаы орысты шалымен бір-екі партия шахмат ойнады. Шал мыты. Ойыншы. Ойлы. Крсіне береді. Ол бірде срады Жазушыдан.
Осы азата итті киесі деген ым бар ма?
-Бар,- деді Жазушы.
-Онда мені дай атты,- деп шал з-зіне «мат» жасап, орнынан атып трды. -Преставляешь, мені атып лтіретін адам жо.
-Неге?
Шал айтты. Брін. Стадионда ду тбетке лсірететін дрі салан. Текті итке. те сирек кездесетін асыл тым азаы тбетке. Таластыруды алдында иесі кп тінген. «Мені итім брін жееді. Біра біреуді овчаркасынан жеілуі керек». Кп аша берген. Бл салан. Уколды. Енді, міне, сол ашаа дрі-дрмек укол алып, зіні жаны алан.
Жазушыны безгегі стаандай алтырады. Шала: «Иті жаман десе, намыстанан аза, бгінде...»- деп айтпа болан. Айтпады.
Шал сйлеп отыр, сйлеп отыр. «тте, тте, аалар-ай».
***
Жазушы жмыса шыты. Он кннен кейін. Ауруханадан жазылып шыан со, ауылдан анасы келген: -даи, сізді орытып аламыз ба?- деп, хабар бермегенімізге ренжімеіз. Анасы жылаан. лыны мадайынан сйген. «Жарыым, аман жрші, соы уаытта тсіме жиі кіріп жрді. Жрегім сезіп еді». Маан й пермей-а ой, балам, зі аман болшы». Жылаан. Анасы. Жбатты. Енесі. Шай за ішілді. Жазушы байамай жр екен. Думан суретші. Тп-туір. сіресе, Ертіс жаасындаы балышыларды саланы нады. Шйді келіні айыра бір демдеп келгенде, «даи, клаыа туір сыранды неге тапай жрсі?» - деп срады.
-даызды бір жас келіншекке кзі тсіп, соан сыйлап кеттім, - деп жауап берді Жазушыны енесі.
Клді. Брі. йді іші шатты. Жылылы. Жазушыа осындай туысты жылылы ерекше найды. Енесіні жауабына ерекше риза болды. Баса біреу болса: «Сені лы ауырып жатанда дріге аша таба алмай сатып жібердік»,- деп бір емес, бірнеше рет айтар еді. Енесі йтпеді. зілге брды. Жасырды. Сыйласты. Шынайы. Бірлік. Татулы. Екі жасты шаыраын сатап трар туысанды асиет.
Екі кемпір жарысып н айтты. Балаларыны йінде. Сосын. Екеуі екі баыттаы ауылдарына айтан.
Жазушы жмыса шыты...
***
Жанын салан. Жмыса. Бір кні ызы болды. Тскі зіліске таман ааздарын реттеп отыр еді, а телефон шар етті. Глім. «Тез кел». Тастай салды. стай шты. йге . Кіріп барды. Ентелеп. з кзіне зі сенбеді. Аалары. Дл бір келеріні йіне келгендей тайрадап жр. Жазушыны жрегі тотап ала жаздады.
-О, бізді бауырымыз келді!
-Ой, саынды ой сені!.. - Бармысы, бауырым - деп шатады депутат аасы. Халы алай, кптен крмедік ой...
-Жазушы ас йде жрген келіншегіне шйлікті.
-Мыналарды кім шаырды?
-Мен айдан білем...
-Неге кіргізді?- деді кіжініп.
-Аалары ой...
-Болса айтейін.
-Папасы, ойсашы, одан да маан кмектесіп жібер.
-Мен саан...
-Доар енді, -Глім кйеуіне тіктеп арап. - Мені айбір тркінім келіп жатыр, келсе зіні аалары.
-Жазушы жым болды. Дастарана отырды. Туыстарымен. Ішті. Араты. Аалары айтты.
-Сен бізге жаын жр.
-Сені матан етеміз.
-Сен наыз талантсы.
-ке жарыты, андай ке еді, осы отыран брімізге студент кезімізде кмектескен. Сен наашыларыа тартансы ба, нашарлаусы,- деп Нуке кзіне жас алды. Жазушы аасыны бетінен сйді. –Аалар,- деді толып, -Сіздер шін, аман болыыздар!
Брі орнынан трып, алып ойды.
-Бауырым, рахмет!
Туыстар. Тартып-тартып жіберді. Араты.
Думан сабатан келді.
Арасындаы аралаан смкесін жерге ойып:
-Ассалаумаалейкум!- деп жаалай лкендермен ол беріп амандасты.
-Шалды лы,- деді Жазушы маазданып. -Атасына тартан.
-Алтынны сыныы, асылды тяы ой,- деп Нуке аасы баланы олын алды. Біра. Иіскемеді. Мадайынан.
-Глім, ааларыа бірдее бар ма? - деп айай салды Жазушы.
-Жо-керегі жо,- деді ааларыны біреуі. -Келген шаруаларымыза кшейік, мына аа келер жылы айта сайлауа тспек, сені ойы алай, олдаймыз ба? Намысымыз айда? Елдігіміз... руатан ят емес пе, з туысымызды зіміз олдамаса... Не боланымыз?.. Елдіктен кеткеніміз ой...
Олар ішкен. Тнімен. Туыстар.
Ертеіне одан да ызы болды. Келген. Тстен кейін жмыса. Бірінші шаыран. Барды. Отырды. Бастыы бір кезде:
-Сіз,- деді ныырлап а ааз сынды. -Жмыстан кету туралы маан тініш жазыыз. Он кннен кейін ол оямыз ба, жо лде... бір айдан со оны хатшы ыздан білерсіз, зірге орныыза барыыз.
Жазушы екі олымен басын стады.
«тте, тте. Аалар-ай».
Жегені желім болып бір ай жрді. зіне тапсыран жмысты атарып жатыр. Хатшы ыздан хабар жо. Жмыстан кететіні есіне тссе, жанын ояра жер таппайды. Кей кндері дбекшіп йы крмеген кездері болды. Уаыт емші. Ойламады. Ештее. йткені жмысы кп. «Ел мен Жер» бадарламасын жасап, абылдау блмесіне апарып берген. Тым-тырыс. Серт берді. з-зіне. Ешашанда ааларына жоламауа. «Тек, аман болсын...»
Кабинетіне лкен бастыты зі келді. Жымиып ана жылы амандасты. ндеген жо. айта шыып кетті. Осы ндемегені ескі жараны аузын жлды.
...Ауруханадан шыан кні бастыы кімнен телефонды аланы белгісіз, зі хабарласан. «Ерте келіп кетсеіз». Баран. Сйлескен. ызметке кіріскен. «Не болды сонша, кім жмыстан кешікпей жатыр, кім йіне она келсе рттап оймайды екен». Іштей бастыын имады. Жасы жігіт. Кп уде бермейді. Айтанын орындайды. Сзінде трады. Енді, міне, ш-трт ай йреніп алан жерінен кетпек. Не шін? Ааларын йінде арсы аланы шін бе? Жо, лде осыдан біраз жыл брын бгінгі бастыы Кішкентайдан теперіш кргені шін бе? ткен сенбіде тс крген. Тсінде жаман тс крген. Тсінде жаман іс крген Жазушы. арлы боран арасында жала ая алан бдан ара-ра етіп біреу ашып барады. Аяына Ленинні бтекесін киіп алыпты. Жалынды. Жазушы: -Бтекені тастап кетші. йде нан алатын аша жо...» Сол тс осыан крінген екен ой. Телефона жармасты.
-Алло.
-И, папа, тыдап трмын.
-Мама айда?
-Жмыста.
-Сен мамаа айтшы, бізде жмыста ысарту жріп жатыр.
-Ну, папа, ызысы ой, мен сурет салып отырмын,- деп Думан трубканы тастай салды. Жазушы аласрды. Кабинетті ішін шыр айналды.
оыр телефон шар етті. Бар кшін жинап буынын бекітті. Ктерді.
-Тындап трмын.
-Маан кіріп кетіізші.
«Маан кіріп кетіізші». «Кетіізші». «Кет...» Бастыына келе жатып есіне тсті. Пенде емес пе? Жаны танауыны шына келгенде... Ойлады. тінішін орындаан. «кем туралы естелік жазып берсеіз. Кзі тірі адамдармен гімелесіп, малмат жинасаыз. Ебегіізді жемеймін».
Жазушы айтан: «Бірге істеп жрміз, сзіізді садаасы». Жазан. Кейіпкеріні зі тамаша адам болан екен. Мол малмат жинады. Он кн отырып жазып тастаан. 1500 жол. ш тарау. Ой келген. шке блді. ш лкен маала. Алматыа жіберген. Суреттерімен. дайа шкір, беделді журналистерді брі Жазушыны сзін екі етпейді. Керемет сыйлайды. Айды аяында ш маала беделді ш газетке жар-жар етіп шыа келген.
уанан. Бастыы. Кзіне жас алан: «Осы жасылыыызды мір бойы мытпаймын»,- деген.
-Отырыыз.
Креслоа жайасан болды. Бастыы кнопканы басты.
-Шай келііз. Жазушыны есіне кесі марм:
«Балам, абыра сынып кетсе де сыр білдірме» деген сзі тсті. Бойын тіктеді. арсы алдында отыран басшыны кзіне тура арады.
-Тыдап отырмын.
-гіме былай, Жазушы мырза, Сіз жасаан «Ел мен Жер» бадарламасы бізді фирманы, аныыра айтса, мені болашаым...
з лаына зі сенбеді. Кпке дейін ме-зе кйде отыра берді. Шай ішкен со, з-зіне келді.
-Сіз басадай ойламаыз,- деді бастыы, -Мынау аламаыыз, он бес мы доллар...
Жазушы орнынан атып трды.
-Жо, жо, ал...
-Отырыыз,- деді мірлі дауыс, -Мен капиталиспін, зіме ебек еткен адама тиісті ашасын беруге міндеттімін. Оны стіне кем мармны:«Балам, біреуді мадай тері мен табан аысын теусіз алдырма»,- деген сиеті бар еді...
Он бес мыы бар болсын. Жазушы ара терге тсті. Кішкентайа бес жыл ебек еткенде далада алып еді. Трт айа толар-толмаста он бес мы. і ме? Тсі ме? Білмеді...
-Таза ебегііз, аладамай жмысыызды істей берііз, айтпашы, мынау ана жолы жазан арызыыз, жеке архивіізге сатаыз керек болады. Жазушы бірдее айтпа болан. Хатшы ыз кірді.
-Шетелдіктер келіп тр.
-Кешірііз, - деді бастыы, - Уаытым жо, бір тінішім, ара ішпеіз, сосын менен доллар алдым деп жалпатамаыз, алсаыз - зіізді аламаыыз...
Шыты. Сырта. ар жауып тр. Наурыз ары. Жмса. демі. лпа. Жел жо. стай шты. йге.
ш кн Глім екеуі табанынан таусылып мамасына й іздеді. Сатылатын й баршылы. Біра брі ескі. Кешкісін Думан йытап алан еді, есікті оырауы соылды. Ашты. Орта бойлы мыым келген немісті шалы.
-Вам кого?
-Ассалаумаалейкум,- деді таза. –Босаада стіп тра берем бе?.
-Жоарылаыз, -деді таалан ерлі-зайыптылар.
Шал йін сатпа. Ерте келіп крулеріне болатынын айтты. Мекен-жайын жазып алды. Тады ре атызды. Екеуі барды. Крді. Керемет. Алты блме. Он трт мы доллар. Бір цент тсірмей ойды. Шал. «Алмасадар здері білідер, негізінде бл й жиырма бес мыны йі, асыып трмын. Кемпірім мен немерем Германияда. азатарды сыйлаймын. Саржалды адамны кзі алай иып кетеді дейсі, амал жо немерем шін бара жатырмын. аза десе зіе тиеді. Аласыдар ма зі, алмайсыдар ма?» — деп шал ашуланды. Глім келісті. Жазушы ойлаан. Он мыа й. аланына машина... Оан шал кнбеді. й керемет. Екі кн уре болып кілтті олдарына алды.
Атама барып ран оытамыз деп Думан уанды. Кешкі автобуспен Глім мен лы ауыла кетті. Мамасын ертіп келмек. Аылдаспа. Жоспар рма... Мамасы уанатын болды. Автобуса мінгелі транда Глім айтты. йді маманы атынан Думана оформить етуіміз керек. Жазушы ойлаан, кзі тірі адамны немересіне мра алдыраны бір трлі екен. Біра ндемеді. Иыынан ауыр жк тскендей болды. Екі жз долларды зіне алып алды. Енесіне алтын сыра, саина пермек. Кешке барып алты блмелі йге жалыз зі онды. стіне кесінен алан ара тонды жамылып, каминде жанып жатан ота арап жатып йытап кетіпті.
Тс крді. ш облыс бірігіп, блар айматы орталыы болыпты. Халы уанып жр екен дейді. Жнібек аасы тірі екен дейді. лы нші кілі домбырасын олына алып н салды.
Саан ана жан сырымды ашайын,
Саан ана маржанымды шашайын.
осыл кне уеніме, домбыра,
оыр кеште оыр нге басайын.
Брі мз. Алтыбаан тербетіліп, крі мен жас уанып жр. Бысытып небіреу шашлы пісіріп жатыр. аза ызы. Наурызда ана киетін шапаны мен бркін бгінде киіп шыыпты.
н домбыра -а...
Жан домбыра -а...
Жазушы жалт арады. Ертісті кешіп тіп келе жатан Кішкентайды ап-аны крді.
О смды-ай, аяына кн ксемні бтекесін киіп алыпты.
Шошып оянды...
ОЛАР ЕКЕУ ЕДІ
Ымырт. лаа тосан лу абыындай уілдеген желге осылып, бытырадай са жабыр бркіп тр. лтаннан сыз тіп табана саз балшы жылбысылана жабысып, онсыз да кібіртік жрісіме кре саландай. Асазаным мазасызданып, бойымды лсіз діріл биледі. Алдымнан аарандап крінген а йді жанына жеттім деп ааш тбін паналадым. Ентігімді басып, екі иыымды омдап едім, олтытарымны асты удай ашыды. Ыза болып балдатарымды латырып тастаым келді. Амал жо, онсыз менде тірек жо.
Сыырайан екі кзін жмбай, жер бауырлап жанымнан такси тті. Маза ып кетті. Лай су шашырады. Жыылана ждыры деген осы. Жолы болсын... Пиджагімні жаасын ктеріп ойдым да, аырындап жріп кеттім. Бетпе-бет тлтіректеген мас адам кездесті. зіне ыайланып жол беріп тран маан сотыан жо. зімен-зі, жаасы жайлауда, ндетіп барады. Клкім де келді. Пендешілігім де оянды. «Крер едім мен сияты бір аяынды тізенен тмен кескізсе талтандаанынды». Таы ішімнен бір-а-а-з сздер айтып, удем жерге барып алыппын. Талтадаан замандасымны даусы естіліп барады. «Не мороз меня... моего коня». Аман бол, йтеуір.
Айдаладаы аузы-мрны жо а отауа енгендей боп жалдап алан птерімні табалдырыынан да аттадым-ау. Жарыты жаып, су киімдерімді ауыстырдым-ау. Бойым аздап жылып, есінеп алдым.
Кенет... Кенет май иісі мрныма келді. Жтынып ойдым. Кршілерім кешкі таматарын зірлеп жатана сайды. Бірде олар мені шайа шаыран, жастармен гімелесуден ашатап, екі шыны шай ішіп, айтып кеткем.
Балдатарымды бас жаыма сйеп, зарлауы кереуетіме исая кеттім. арным шр-шр етеді. Тстікте тіске басан трт йма пен екі стаан ара шай з парызын теген сияты. Кз алдыма ауылда жргендегі з йімні дастаранына иісі брырап жететін бір таба ет келеді.
О жа ырыма аунап тстім. Тама иісі. Иіс... Кемедегіні кебіндері де сас. Олармен мені де кйкі тірлігім бірдей десе де болады. ожайынымыз орта, жарыта орта. Гжілдеген зор дауыс осыншама жары жаып не болды десе, бітті...
Бір апанмен екі оян стайтын ожайынымыз кдімгі лкендеу бір осты ортасынан жа фанермен бліп, ысасы й ішінен й шыарып, бізді трызып жатыр. Келген кні бір бйірін тесіп, маан есік шыарып берген. Менен жиырма сом алады, жастардан ыры сом. Ай сайын белгіленген календарь беті жыртыланда л-тіріл, ожайынды ренжітпе...
ол-аяымды бауырыма алып, брісе тстім.
-Дурен, картошканы байай салшы. - Ыли да сз бастайтын келіншегі.
-Пісті. (Мен тамаымды жтындым.)
-Ааны тамаа шаырам деп еді ой, бар шаырып кел.
-азір, Слимаш. Азды ете ме, колбасаны тгел турай салса айтеді?
-Ерте не істейміз?
-Букинистке кітаптарды ткізем. олма-ол тлеуге келіскен.
-Онда жалап тура, тез уырылады.
Слден со еден солылдап, іле йге кршім кірді.
-Ассалаумаалейкум, адыр-аа! - деді.
-Уаалейкумассалам, Дурен-батыр! Жоары шы, - дедім соншама нзік олдарын алып. – Хал алай?
-Аа йге жрііз, келінііз дастаран зірлеп жатыр.
-Несіне уре болдындар? (О, паыр, ртіс боп кетті бе?)
-Ештеме етпейді, жрііз.
Дурен олтыымнан демеп, балдатарымды олыма статты. стелімні стінде тран кружка мен асыымды алып, жас кршімні олына статтым. «Ана жолы басы арты ыдыс крмеп ем».
Келіншегі яла арсы алды.
-Слеметсіз бе, аа, жоары шыыыз.
-Слеметпісі айналайын. Осы жер болады, - деп тменгі жаа отырмашы едім, екеуі де осарланып:
-Аа, мныыз не, жоары шыыыз, жоары,- деп трге отырызды.
Тама алдында ол жумаа ыайлана беріп едім, - отыра берііз, мен азір... –деп легенмен бір банка жылымшы су алып келді.
Кні бойы тарамыс тартан саусатарымны бастары солылдап ауырады. Жылы суа сабындап за жуан со олдарыма жабысан кеселден арыландай болдым.
-Рахмет, рахмет, баытты бол.
-Аа, тама алыыз, - деді Слима.
Дайын аса тік асыымды адап, кірісіп кеттім. Дмді екен. Колбаса да жасы уырылан, картоп езілікіреп пісірілген. Тз, брышы да ойдаыдай. Бойымды еркіндік билеп, соып отырмын.
-Дурен, лгіні аа екеуі...
-Ой, тіпті, мытып кетіппін ой.
Дурен орнынан жріп, кереуетті басына олын созып, бір бтелке ызыл ара алып шыты.
-Аа, бгін осыланымыза тура екі ай болды, - деді Дурен бтелкені аузын пышапен ашып жатып. (Тжірибесі жо екені крініп тр, бтелкені аузын зора ашты).
-О, мндай кнді кирпичный свадьба деуші ме еді?
Екеуі мені сзіме кліп алды. Екі стаана орталап ызыл ара йылды.
-Ал, аа, лысты лы кні деп отырсыз. Ана жолы р шай ана болып еді,.. Бірдее деп ойыыз.
-Слима кйеуіні иыына басын сйеп маан клімсіреп арап отыр.
-Ал, айналайындар, не айтамын, алтын тойларыа дейін бар деп асып, жо деп тозып кетпедер. Ер жарды, жар ерді баалап, екеуіе ел тілегі жар болсын... Берер батам осы - дедім стаанды олыма алмай.
-Рахмет, аа.
-Айтаныыз келсін, - деді Дурен стаанын аыстырып. – Алып ояйы.
Келіншегі «Бгін бзау еміп ойыпты» деп зілдеп ара шай йып берді.
Ішіп-жеп ар боп отырмыз.
-Тойлары ауылда болды ма? - деп срадым.
-Жо, осында, мейрамхана жасады, -деді Дурен.
-лкен адамдар солай шешкен болды ой, - дедім ойымда ештее жо.
-Олар атты ыайсызданып алды. Екеуіні моп-момаан бола алан трлерін кріп, зім жаман ыайсыздандым. Ата-аналарымыз білмейді бізді йленгенімізді, - деді Дурен нсіздікті бзып. - Былтыр осылмашы боланымызда екі жа арсы болан. Биыл рылыс отрядынан келген со... йлендік.
Келіншегі ызаратап тмен арады.
нсіз отырып стаандарды бір ктеріп ойды.
-Слима мед-та оиды, араандыдан, мен Зайсаннанмын, жер шалай, - деп крсінді Дуре.
-Тым ашыта екен, -дедім мдіріп.
-И, алыс... - деді олар осарланып.
Бтелке таусылан. Менен ештее срамаса да з мірімді айтып жатырмын.
-аратарым, мен де екі балам бар, йелім де болан, бау-башадан да ралаан емес едім. Амал анша...
-Неге ? - деді келіншегі. Жігіт оан арап абаын шытгы.
Мен ызып алдым ба білмеймін, ксіліп сйлеп отырмын.
-Болымшы бір жараны кеселі, азір су да, мал оттар шп те бден уланан емес пе. Клдіреген тймедей жара бір жылда-а аятан айырып тынды. Алты ай осында ауруханада жаттым. Аяымды кескеннен кейін бір жмадан со йелім келді. Келді де жылады. «Кешір, -деді - ыдырбек, дм- тзымыз жарасып мір срдік, ризамын. Азамат басыны баасын тсірмеймін... ана екі бала шін айтам. Оларды асырау шін аяы бтін Адам керек...» Таы... таы... Басым айналып, есімнен танып кетіппін. Оянсам басымда дрігерім отыр. Дниедегі е жасы сзді сол жаннан, емдеуші дрігерімнен ана естідім, аратарым...»
Тамаыма ксік тыылып, сйлей алмадым, алтамнан темекімді іздеп жатыр едім:
-Міне, аа, - деп Дурен сигарет сынды.
-Рахмет. - олдарым дірілдеп шылымды зора стап отырмын. «ой, тр, кені йінде отырсы ба?» Труа ыайланып, кружка мен асыа ол созып едім, Слима:
-Аа, осында ала берсін. ысылып-ымтырылмай бізбен бірге таматанып жрііз. Ештееден ысылмаыз... - деді.
-аратарым-ау, сендерге масыл болдым ой.
-Жо, аа, ол не дегенііз, екеумізде стипендия аламыз. Дурен ініізді газеттен алатын аламаысы бар.
ызулы ой, сйлеп трмын:
-Жндететін ая киімдері болса маан берідер, аысыз-а жндеп беремін. Жолдас балаларыа да айтындар, ештее алмаймын...
-Бізде брі бар, аа, - деп екеуі мені есігіме дейін шыарып салды.
Олар сйлесіп жатыр.
-Дурен, ааа обал, ?
-Сен де мені аяым кесілген кні тастап кетерсі.
лаыма «ыдырбек, мен сендікпін, сенші маан» деген йелімні сйкімді даусы келді. лаымды ос алааныммен жаншып-жаншып басып ойдым. Басыма тартсам аяыма жетпейтін жамылышымны астында брісіп жатырмын.
-Сен мені сондай деп ойлайсы ба? – деді Слима.
-Ойлаан жопын.
-Енді неге айтасы?
-ойшы, жаным, соан кпелеп ал ды ба?
-Айтпашы, Дурен, ондайды, сенен баса маан ешкімні керегі жо.
-Жарайды, жаным, ренжіп алды ба, сені шын сйетінімді білесі ой.
-Білемін, жаным, білемін.
-лымыз болады мынадай.
-Дурен, ыз болсыншы, маан ыз...
-Крсетем саан ыз тапанды! Ха-ха-ха...
-ойшы, Дурен, андайсы зі...
-Жаным...
-Жаным мені.
Екеуі кпке дейін нсіз алды.
-Дурен, арады абыраа тигізбе, суы тиіп алады.
-Сен ашылып аласы ой, жаным.
-ыс тскен со не істейміз, а?
-ардан аала соамыз.
-Маан ысты етікті жндету керек, жндеуге келмесе жаасын алай аламыз.
-Креміз.
-Ааа жндетіп алайы.
-Сйтейік, аы алмаймын деді емес пе. Маан жазу машинкасын алу керек.
-Дурен, саан айтпаппын ой. Баана бір сабаа атыспай, Фаузияны йіне кофе ішуге барды. Ой-ой, йлерін крсе, прямо музей, хрустальдарын крсе, араб кілем, гарнитур. Керемет...
-ойшы сондайды...
-ойшы дейді ой. Айтшы, Дурен, бізде ашан сондай й болады, сені кітабы шыаннан кейін бе?
-ойсашы сондай гімені.
-Дурен, оларды йлері керемет...
-Ну их к черту.
Жігіт ашуланды. Мен йытап кетіппін.
Жалааш кз. кпе тесер кпек жел. Жасыл желек-жамалынан айрылан ааштарды бтатарында алып ойан жапыратар инеліктей алтырайды. оыр тбел тірлік. Жмыса уаытында барып, кеш айтып жрмін. Бесінші оитын лымнан хат келген. зіні аасымен рнеге тбелесе беретінін, сабаына аладамауымды айтып, соына алаанын басып, «Папа, сені саындым» деп жазыпты. Кенже ла Дуренмен аылдаса отырып хат жаздым. Дурен соына мынадай сздер жазды: «Бауыр еті тамырлас, анна сті бір, аайынны соысынан атерлі ештее жо! Енді жауап тосып жрмін...»
Бауырым екеуміз моншаа бірге барып трамыз. Киім-кешектерімді бермесем де, Дурен моншадан кейін сумкасынан алмай, келіншегіне жуызып, тіктетіп ояды. Ыайсызданып бірдее десем; «Аа, біз транда ждеп жргенііз жараспас» дейді Дурен.
Сенбі кні шеуміз комиссиялы магазинге барып маан ысы пальто, малаай алды. Дурен зіне ескілеу жазу машинкасын алды. Содан бері тыным жо. Тасыр-тсыр... Кешкілік бас осуа лы жо. Кз алдымда згеріп шыа келді. Шынымды айтсам, жазу машинкасы оан ауру болып жабысты. Бір трлі ызы.
Титімдей уаныш мені басыма да орнады. ырыа толан кніме кршілерімді шаырдым. шеуден-шеу за отырды. Пенде емеспін бе, аздап дайындалам. Ішімдік те болды. Дурен ызып алды. «ыдыр аа, сізді жасы крем» дейді шатап, - тзімдісіз, мейірімдісіз, сіз шін аа, брін жасаймын. ожайынды сабайын ба, а?
-оя ой, бауырым.
-оймаймын, аа, оймаймын, - деп ждырыымен абыраны соылады.
-Дурак что ли? - деді Слима ызаратап.
-И, мен аымапын, біра сол аылдыларды, сол аылын баса біреулер пайдаланандарды рпаымын, сарынымын. орыпаймын... Тек жазысыз кеткен аруатардан, бізден лдеайда биік трса да бетін ара тнек бркемелеп, крсетпей тран шо жлдыздардан ана орамын. Мтылан аын айда? айран Мтылан аынны аруаы, орты лдарыды кешір... Шовинистер... халтурщиктер...
-ой, ойбай, Дурен, сотталып кетесі, - дедім даусымды аырындатып. Байа, бауырым!
-орыпа ыдыр аа, ерте ме, кеш пе уаыт бізді бар даусымызды шыарады. Шынды жер бетінде бар... Кшеде тран рандарды кейбірін жлып тастаым келеді. «Ебегіне арай рмет» деген тірік. Блар беделіне арай рметтеп жр. Айтым келеді шындыты. Шынды жолында лемін... ткен жылы «Олимпиада - 80» болды. Дрыс... р адама жеке-жеке баспана деген рылыс олимпиадасы бізді оамда ашан теді?
-Бндай орыпаспын. Слима екеуміз екі жатап зора дегенде йлеріне апарып жатызды.
атты йыдан зора ояндым. Кішкентай терезеден кнні кзі кілсіз тсіп тр. Біреуді жылаан дауысы шыады.
«Кке, кешірііз!»
«Айтыдаршы, блары дрыс па? Мына жерде алай трып жатырсыдар, мынау й ме, й емес мола ой?! Соня, айтшы, бны не масара, ел естісе смды ой! Алдымыза кеп тінсе тойынды зіміз-а дрілдетіп ткізетін едік ой!
Кжілдеген зор дауыс. Кз алдыма барынша таусылып, шаршап-шалдыып отыран ет жеді терше адам келді.
«Кешірііз к-ке, кеш...»
Слима жылап отыр.
«Кешірііздер, кейін айтамыз деп...»
«Шыраым-ау сен не, йі жо, жрты жо бір жетім ызды таптым деп жрсі бе, а?»
«Аамен олай...»
«Давайте кешке дейін ке-шешее хабар бар, тез келсін, мен ана кісілермен сйлесіп келейін»
Слима солылдап жылап отыр.
«Кке...»
«Тсінем, тсінем балалытары ой, жегее жадайынды айтып хат жазаны да жн болды».
«Кке бізді з йіміз бола ма?».
"Мен транда брі де болады, ал, мен кеттім, жолыатын адамдара жолыайын, кешке таман келемін».
Еден сол-сол етті. Ккесі шыып кетті. Олар нсіз. Жрегім сыздап ауырып барады.
Жмыса кетіп алдым.
***
Ертеінде демалысым еді. Тсегімнен трмай за жаттым. Мезгіл тал-тс. Табалдырытан екейіп жас кршім кірді.
-Ассалаумаалейкум, аа!
-Хал алай? Жоарышы.
-Аа, біз кшетін болды, - деді Дурен. абаы тсіп кеткен. Тнімен йытамаан ба, екі кзі ызарыптр.
-Кш клікті болсын, аанды мытпа, бауырым!
-Неге мытайын, аатай.
шатап бетімнен сйді де, шыып кетті.
«Дурен, азір машина келеді, мені ккем ой, кресі лі Фаузияларды йлеріндей...» лаымды бастым. Олар бес жыл уаытша Сібірге кеткен адамдарды баспаналарын шарт бойынша алыпты.
Кпке дейін жалыз трдым. ожайынны тінішін жерге тастамай тілегін орындап жрмін. Тату-тттіміз. Оларды саынатыным соншалы жиі-жиі тсімде кремін. Дуренні соы рет келгеніне екі айдан асыпты. Хабарсыз.
Олармен кшеде кездестім. Дурен ашы-жарын алпынан згермепті. Ждеулеу крінді. Слима ерінін ана жыбырлатып анандай жерге барып трды. Аяында шет елдік таптырмайтын ызыл етік. Кигені демі дубленка, ндыз брік. Таныс та бейтаныс боп крінді.
Дуренге кенже лдан хат келгенін айтып жатыр едім:
-Болсашы, кешігеміз, - деп Слима кк етті.