ФЕРРООРЫТПА НДІРІСІ
Дріс масаты:Ферроорытпалар жіктелуін игеру, оларды ндіру рдістері мен таайындалуы.
Дріс жоспары:
1. Ферроорытпаларды жіктелуі мен таайындалуы
2. Ферроорытпа рдістеріні р трлі типтеріні ерекшеліктері
3. Ферроорытпа рдістеріні трлері
4. Ферроорытпа сапасына ойылатын жалпы талаптар
Кілт сздер:Ферроорытпалар, электрлі ферроорытпа нерксібі, модификатор, лигатура, базалы тонна, электротермиялы діс, металлотермиялы діс, электрлиттік діс, домналы рдіс, ожсыз рдіс, флюссіз жне флюсті рдістер.
Металлургияда жне зге де салаларда ферроортыпалар, сонымен атар ышылсыздандыру, болатты легирлеу, легирленген шойын алу мен р трлі орытпалар алуда техникалы таза металдар олданылады.
Ферроорытпа деп темірді Менделеевті элементтер периодты жйесіндегі ртрлі элементтермен орытпалары аталады. рылымды, коррозияа тзімділік, ыстыа тзімділік, ыстыа беріктілік, прецензиондылы жне электротехникалы болаттарды, арнайы йма шойындарды жне ртрлі орытпаларды сапасы мен арнайы асиеттерін жасарту ртрлі элементтермен оспалау арылы ол жеткізіледі.
Ферроорытпа нерксібі рамына жеке немесе ртрлі осылыста шамамен 25 элементтер кіретін жай жне крделі ферроорытпаларды 100 ден арты трлері мен маркаларын енеді, олара кбіне жеіл (Al, Ba, B, Ca, Mg, Sr, Ti), кейбір сирек жне жерде сирек кездесетін (V, W, Ge, Y, Mo, Nb, Se, Ta), ауыр (Co, Mn, Ni, Cr) металдар, сонымен атар бейметалдар (Si, P, N) жатады.
Ферроорытпалар ндірісіні даму тарихы екі кезенен трады. ХІХ. басында ферроорытпалар домендік пештерде алынды. ХІХ . 90 - жылдары энергетиканы дамуымен ферроорытпаларды электропештерде ндіру ке таралды.
азіргі уаытта ферроорытпаларды негізгі блігі тотысыздаыштар ретінде кміртегі, кремний, алюминий олданылып, доалы пештерде алынады.
Электрлік доа былысы орыс алымы, профессор Петровпен 1802 жылы ашылды. Ол алаш рет тотысыздану рдістерін жзеге асыру шін жылу кзі ретінде электрлік доаны пайдалану ммкіндігі мен тиімділігін негіздеді. 1856 жылы академик Бекетов металдар мен орытпаларды алюминотермиялы тсілмен алу ммкіндігін теория жне тжірибе жзінде крсетті.
1910 жылы Ресейде Оралда «Пороги» алашы электроферроорытпа зауыты трызылды жне іске осылды. Электрпештер шиналар мен иілгіш кабельдер арылы генератордан тікелей оректенеді. Жмысты электрлік режимі траты болды. имасы 400 * 400мм графиттелген электродтар олданылды, кейінірек зауыт здігінен кйетін электродтар олдану тжірибесін жинатады. 1910 жылы пештерде FeSi, FeMn, FeCr, CaC, SiC жне баса ферроорытпалар балытылды.
азіргі уаытта ТМД ферроорытпа нерксібі 10 жмыс істейтін электрлі ферроорытпа зауыттарынан трады: Ресей - Челябі электрлі ферроорытпа зауыты 1931 жылы трызылды, Кузнецк, Ключев зауыттары Екінші дниежзілік соыс жылдары трызылан, Стаханов (1962ж.), Серов (1958ж.). Украина - Запорожье ферроорытпа зауыты 1932ж., Никополь (1966ж.), азастан - Атбе ферроорытпа зауыты 1943 жылы, Павлодар облысы Асу аласындаы Асу (Ермаков) ферроорытпа зауыты 1968 жылы трызылды. Грузия - Зестафон 1953 ж.
ТМД электрлі ферроорытпа нерксібі электр энергиясыны е ірі ттынушыларыны бірі болып табылады. Электр энергия шыыны ара металлургиядаы электр энергияны жалпы шыыныны ~ 20% - н райды. Мнымен оса шихта беруді дайындауа арналан жабдытар жетілдірілуде.
Ферроорытпа нерксібі шін кендік шикізатты базаны кеейту лкен маыза ие. азастанда араанды облысында марганец кенін ндіру стті жзеге асуда. Бдан баса азастанда оры негізгі игерілген кенорындарыны 95% - н райтын хромды кендерді бірегей кенорны (Атбе облысы, Хромтау аласы) бар. Бл маызды мнге ие, йткені 60 80% балытылатын жоары леирленген болаттар мен орытпалар рамында негізгі оспалауші элемент ретінде хром болады.
Ферроорытпа электротермиялы ндірісіні минералды-шикізатты, электрлі энергетикалы базаны ру бойынша жмыстарымен атар жасы дамуы кбіне кендер мен концентраттарды айта деу теориясы мен технологиясын анытайды. Тере теориялы зерттеулер негізінде кміртекті тотысыздаыштарды ажетті трлері, сонымен атар алдын ала термиялы деу арылы шикізатты дайындауды тиімдірек сызбалары жасалады.