Таырып № 11. Р ксіпкерлікті даму факторлары

Басшы ебек ымыны іс-рекетін реттеп, жыма леуметтік сер етіп отырады. Басшылы ресми арыматынас жйесімен байланысты жне ол жоары органдармен таайындалып, жмыстан босатылды. Басшы зіні ісрекетінде ата иерархиялы рылыма жктеледі, баынушылара сол рылымда алатын орнына сйкес арыматынас жасайды. Басшылы мдениеті оны тлалы асиеттеріне байланысты. Басару тиімді болу шін басшыны тлалы асиеттері биік дегейде болуы ажет. Басшы тек ана ндіріс емес, сонымен атар йымны, ндіріс пен ксіпорынны ндылытарын, дстрлерін, нормаларын басарады. Джордж Ингмидті зерттеуі бойынша, егер бір басшы е бірінші ндылыа – байлыты ойса, онда жмысшыларды демалыс блмелеріне аражаты жетпейді, ал екінші бір басшы е биік ндылы – адамгершілік деп ойласа, онда жалаыны ктереді. Басшы рашан діл, таза болуы тиіс. Басшыа ажетті асиеттер: 1) білімділік 2) зіне сенімділік 3) ойлау абілеті 4) адамдарды басару абілеті 5) батылдылы 6) кріктілік.

Менеджер дегеніміз азіргі ндіріс шарттарында – басару бойынша мамандар.
Менеджер тсінігі – бл траты ызметте отыратын жне фирма ызметіні наты бір трлері бойынша шешім абылдау саласында кілеттіліктерді жктейтін жетекші немесе басарушы тла. зіндік профессионалды ызмет ретінде менеджер зі істейтін фирма капиталы меншігінен туелсіз болып келеді. Менеджер ретінде жмыс істей отырып, оны олында фирма акциясы болуы да болмауы да ммкін.

Менеджер термині кеінен таралан жне ол мыналара олданылады:

иелік блімшелер немесе масаттыбадарлама топтарыны наты жмысын йымдастырушысына;

жалпы ксіпорын немесе оны блімшелеріні жетекшісіне,

оластындаылара кіл блу жніндегі жетекшісіне,

Дамыан мемлекеттерде олданылатын саяси, леуметтік, экономикалы, психологиялы кштерді осы менеджерлерге сер етуді факторлары бар:

1. Стресс, ысым крсету жне белгісіздік кп кездеседі.

2. Дстрлі ндылытар жеке пайымдау мен ндылытарды згеруіне кеп соады.

3. Менеджерлерден орындалатын жмыс масатын наты белгілеу талап етіледі.

4. р менеджер траты з суін, дамуын зі олдап отыруы ажет.

5. Кп менеджерлер зіні ол астындаылармен атынасына жаа ыайды игеруі керек.

6. Менеджерлерден жаа тсілдерді тез оыпбілу жне басалара кмектесу шеберлігін тез мегеру талап етіледі.

«Ксіпкер» терминін ХVІІІ асырды басында мір срген француз экономисі Ришар Контальон енгізген болатын.

Ксіпкер дегеніміз бл нім немесе ызметіні жаа трін ру немесе жасау арылы жаа ой тастайтын тла. Сонымен атар ксіпкер ызметі немесе сімін едіру шін бизнес ашуды кейбір тсілдерін ойлап табады да халыты леуметтік жадайын ктеріп, зіні пайдасын ойлайды. Ксіпкер сзі жаа ксіпорынды йымдастырумен немесе жаа идеяны, жаа німді немесе оама сынатын жаа ызметін зірлеумен байланысты туекелге бас тіккен адамды білдіреді. Ксіпорындарды немесе йымдарды масаттарын алыптастыруа белсенді атысып, осы йымдар ызметіні бастапы кезінде здері баскз болатын барлы ксіпкерлерді менеджер деп айтуа болады.

Оларды кейбіреуі ксіпорынды дамытудаы за ызметіні текбастапы кезінде ана емес, сондайа за жылдар бойы ксіпорын жмысын ілгері бастырып, ызметін жаластыра береді. Кейбір ксіпкерлерді жоспарлау, йымдастыру, мотивация жне баылау сияты басаруызметін тиімді орындауа абілетбейімі бола бермейді. Бл зіні жеке ісі болса да, немесе компаниядаы алыптасан рылымында істесе де ксіпкер болу оай емес. йымдарда, оам да, аншалыты пайдалы боланына арамастан, андай да бір згерістерге арсыласып баады. Сондытан да ксіпкелікті философиясы таныма жне мселелерді жне ынуа баытталан. Ксіпкерлік ызметті маызды міндеті объектіні (фирмалар, ксіпорын, жеке ксіпкерлік) тиімді ісрекет жасауын амтамасыз ету болып табылады. Нарыты экономика жадайында ксіпкерлік жеткізетін кепілдеме бермесе де, соан міттендіретін шешімдерді жиі абылдауна тура келеді. Ксіпкерлік атер ксіпкерлік фирмаа атысы бойынша сырты ортадаы болжауа келмейтін белгісіздікке орай объективті негізге ие. Сырты орта фирма з ызметін асыратын объективті экономикалы, леуметтіксаяси жадайларды амтиды.

Ксіпкерлікті мемлекеттік реттеу. Бл мселені шешу шін, осы мселеге атысты за болу керек. Бірінші масаты – монополия болмау керек. Бізді елде осы мселені реттеу шін 2006жылы жеке ксіпкерлік туралы за абылданды. Ал, екінші за 2007 жылы ебек кодексіне згертулермен абылданды. Сонымен атар ксіпкерлікке леуметтік жауапкершілік те болуы тиіс. Бірінші мселе ксіпкер тек зіні ана пайдасын ойламау керек, зіні ол астындаы жмысшысыны леуметтік жадайына кіл блуі тиіс. азіргі оамда леуметтік салада ксіпкерге лкен жауапкершілік артуда.
леуметтік жауапкершілікті ксіпкерлікте 3 маынасы бар:

1) кедейшілік

2) экология

3) ттынушылы озалыс.

Кадрлар-ксіпорынны, мемлекеттік мекемелерді, оамды йымдарды квалификациялы ызметкерлеріні негізгі рамы. Кадрлар дегеніміз ксіптікбіліктілік, леуметтікпсихологиялы, жынысты, жасты жеке жне баса рылымды блшектермен сипатталатын ксіпорын жмыскерлеріні жиынтыы. Кадрлара тек ебекке ксіптік абілеті жне арнайы ксіптік дайындыы бар жмыскерлер ана жатады.

Кадрлар ымына ксіпорындарды, мемлекеттік мекемелерді, оамды йымдарды білікті ызметкерлеріні негізгі (штатты) рамы кіреді. Басару кадрлары басаруды бес баытты саясат жасауды талап ететін басару ызметіні крделі баыты: амту, оыту, ебек аы, ндірістік атынастар, денсааулыты орау жне лауат. Кадр саясаты нтижелі жмыс кшін жалдауа, жмыс жадайын жасауа, жмысшылар мен басшылыта атынасын жасартуа баытталан.

Басару кадрларыны денсаулы сатау жне леуметтік мселелері:

· буфеттер, дрігерлік орындар, зейнетаы орларын йымдастыру;

· за кмегі жне жеке мселелер бойынша баса ызметтер;

· ксіпорындар туралы жне кеселерді, дкендерді орналастыру;

· баытсыз жадайларды алдын алу жне ауіпсіздік техникасыны жмысына атысу;

· жмыс істейтіндерге темаы тлеу;

· зілістер йымдастыру;

· жмыс кнін жоспарлау, т.б.

Персоналды басару – ісрекетіні функционалды ортасы, оны мселесі – ксіпорынды керек уаытта, ажетті млшерде жне талап етілетін санада кадрлармен амтамасыз ету, оларды дрыс орналастыру жне ынталандыру. йымды персоналдыбасару бойынша негізгі рылымды блімкадрлар блімі болып табылады. Ол кадрларды жмыса абылдау, босату, оыту, біліктілігін ктеру жне айта даярлау функцияларын атарады. Соы екі функцияны орындау шін кп жадайда кадрларды даярлау блімі немесе оыту рылады. Кадрлар ызметін басарудаы йымдастырушылы рылымы.

Басару кадрларыны басару мселелері мен негізгі талаптарыны згеруіне байланысты кадр ызметіні мселелері, функциялары жне рылымы згеріс тапты.
азіргі жадайда кадрлы ызмет кадрлармен жмысты барлыында арастырушы жне йлестіруші болуы ажет. Ол рылымды блімшелерде кадрлар саясатын жзеге асыруда баылаушы функциясын, еекаы тлеуді, жмыскерлерге медициналы ызмет крсетуді, йымдаы леуметтікпсихологиялы жадайды жмыскерлікті леуметтік орауды адаалауы керек.

Кадрлы ызметіні оны райтын блімшелерді функционалды рылымын анытааннан кейін рбір блімшелерді шешетін мселелеріні тізімі, оларды функциялары мен ондаы жмыскерлерді санды рамы мен лауазымды рылымы, оларды райсысыны ызметтік міндеттемелерді, сонымен жмысты дістемелік амтамасыз ету, оларды орындалуын баылау жне адаалау функцияларын жргізу мселелері шешіледі. Басаруды жоары сатыларында стратегиялы сипаттаы мселелер шешіледі: кадрлар саясаты тапсырмалары, дістемелік пен нормативтік материалдарды жасау тапсырмалары алыптасады, оны орындауына баылау ойылады жне кадрлармен жмыс істеу бойынша барлы блімшелерде жалпы жетекшілік жасайды. Кадрлар блімі кадрлы жмыстарды дістемелік те, апаратты та, йлестіруші де орталыы емес. Олар рылымды жаынан ебекті йымдастыру жне жалаы тлеу, ебекті орау жне ауіпсіздік техникасы, ы блімдері жне баса да кадрларды басару функцияларын орындайтын блімдерден блектендірілген. Кбінесе йымдарда леуметтік мселелерді шешу шін леуметтік зерттеу жне ызмет крсету ызметтері з алдына жеке рылады.

Жаа ызметтерді мселелері йымдаы еек ресурстарын басару жніндегі ісрекеттерді йлестіру жне кадрлар саясатын орындау болып табылады. Басару кадрларыны орытынды элементтеріне мыналар жатады:

· жмыспен амту-нтижелі ызметкерлермен амтамасыз ету;

· оыту-ызметкерлерді здеріні азіргі міндеттерін орындауын жасарту шін тиісті оыту уатымен амтамасыз ету.

· ебек аы тлеу-абілеттерімен, тжірибесімен, жауапкершілікпен аныталатын рылыма сйкес жоары ебек аысын тлеу;

· лауат-баса жалданушылара араанда, нерлым олайыра ызмет пен жеілдікпен амтамасыз ету;

· леуметтік демалыс жадайлары ызметкелер шін мдделі жне зара пайдалы.