Шінші баыт - азастандытарды тіл мдениетіні дегейін арттыру

Масаты: «Дамыан тіл мдениеті - зиялы лтты леуеті»

Нысаналы индикаторлар:

трындарды ономастикалы комиссияларды жмысындаы шешім абылдау процесін талылау кезінде оамды олжетімділік пен ашыты аидаттарыны саталуына анааттанушылы дрежесі (2014 жыла арай - 60%, 2017 жыла арай - 75%, 2020 жыла арай - 90%);

аза тіліні реттелген терминологиялы орыны лесі (2014 жыла арай - 20%, 2017 жыла арай - 60%, 2020 жыла арай - 100%).

1. аза тіліні лексикалы орын жетілдіру жне жйелеу

Аталан баытты іске асыру арылы е алдымен, кімшілік-ауматы бірліктерді атауларын жйеге келтіруді амтамасыз ету кзделеді.

Ономастика саласындаы жмысты жетілдіру арылы, е алдымен, ономастикалы жмыстарды жргізген кезде ашыты аидаттарын енгізу, оамды пікірді ескеру, шешімдерді абылдау процесіне азаматты оам институттарын жне баралы апарат ралдарын кеінен тарту кзделеді.

Бл нтижеге ол жеткізу шін ономастика саласындаы нормативтік ыты базаны жетілдіре тсу, сондай-а географиялы объектілерді атауларын мемлекеттік тілде жазу, оны орыс жне баса да тілдерде транслитерациялауды ережелерін зірлеу талап етіледі.

Антропонимикалы атауларды жне крнекі апараттарды сйкестендіруді жзеге асыру мемлекеттік тілде антропонимикалы белгілеулерді жазу мен сйкестендіру жніндегі бірыай талаптарды зірлеуді, сондай-а крнекі апаратты кркем ресімдеу туралы нормативтік ыты базаны жетілдіруді талап етеді.

Терминологиялы лексиконы біріздендіру, терминологиялы орды толытыру жніндегі міндет те зекті болып саналады.

аза терминологиясын жйелеу жніндегі жаа талаптарды зірлеу, терминдерді жне атауларды негізгі аидалара, аза тіліні жазу нормаларына сйкес ретке келтіру жмыстары ажетті шаралар болып есептеледі.

Аталан жмыс лемдік тжірибені, туыстас тілдерді лгілерін, халыаралы терминдерді жне терминологиялы атауларды пайдалану арылы, сондай-а жаадан бекітілген терминдерді баралы апарат ралдарында пайдалану жиілігіне траты мониторинг жасау жадайында жргізілуге тиіс.

Терминологиялы орды жаа терминдермен жаарту тілдік тарихи мраны айта жаыртуды, сондай-а терминтану мен терминография жніндегі арнайы жмыстарды жргізуді талап етеді.

Сонымен атар салалы терминологияны бірыай электронды базасын рып, аза терминологиясыны жалпы орын жасап, веб-сайттар мен порталдара орналастыру кзделеді.

Сондай-а здіксіз тілдік згерістер процесін тіркеп отыратын, тілді лексикалы жне грамматикалы рылысын сипаттайтын жйе ру ажеттілігі де те зекті болып табылады.

Тілдерді олдану саласындаы занаманы саталуына баылауды кшейту сынылып отыран жйені негізгі рамдас бліктеріні бірі болуа тиіс.

Осы жмыс аясында ыты олылытарды жою жне тіл туралы занаманы бзаны шін жауапкершілікті кшейту трысынан нормативтік ыты базаны жетілдіру талап етіледі.

Крнекі жне жарнамалы апарат ралдарында азіргі аза деби тіліні тиісінше олданылуын баылауды кшейту де ажетті шаралар атарына жатады.

2. Тіл мдениетін жетілдіру

азастандытарды тіл мдениетіні дегейін ктеруді ажетті рамдас блігі сйлеу мдениетін дамыту болуа тиіс.

Айтыстар, мшйра, пікірталас турнирлерін жне жыраулар мен жыршылар конкурстарын йымдастыру жне ткізу осы баыттаы негізгі шаралар болып табылады.

аза жазуын одан рі жетілдіру сауаттылыты арттыруа баытталан конкурсты іс-шаралар кешенін йымдастыру жне ткізу арылы іске асырылатын болады. Сонымен бірге мемлекеттік тіл мселесімен айналысатын мерзімді баспа басылымдарын мемлекет тарапынан олдау талап етіледі.

Сонымен атар, апаратты-анытамалы электронды тілдік ызметті ру жне одан рі дамыту, элективті, осымша курстарды йымдастыру арылы мемлекеттік тілдегі іскери ресми жазба дадыларын йрету жйесін йымдастыру жоспарланып отыр.

Толерантты тілдік ортаны сатау ажеттілігі тіл мдениетін жетілдіру жніндегі міндеттерді зегіне айналып отыранына дау жо. Жртшылыты, мдениет жне нер айраткерлерін, БА кілдерін кеінен тарта отырып, Мемлекеттік тіл кнін йымдастыру жне ткізу, тркі жазбаларына арналан шаралар кешенін йымдастыру, сондай-а тіл мдениетін насихаттауа баытталан шараларды ткізу дстрін жаластыру жмыстары ажетті шаралар атарына жатады.

Нтижелер крсеткіштері:

крнекі апаратты пайдаланылуын баылауды ірлерді амту дрежесі (2014 жыла арай - 30%, 2017 жыла арай - 50%, 2020 жыла арай - 100%);

трындарды терминологиялы комиссияларды жмысындаы шешім абылдау процесін талылау кезінде оамды олжетімділік пен ашыты аидаттарыны саталуына анааттанушылы дрежесі (2014 жыла арай - 60%, 2017 жыла арай - 75%, 2020 жыла арай - 100%);