Тапсырма. Мтінмен танысыыз, терминдерді теріп жазып, маынасын тсіндірііз.

«Бактерия» термині bacterion сзінен шыан, таяша деген маына береді. Бактериялар прокариоттара жатады, олар екі доменге блінеді: Bacteria жне Archaebacteria. Archaebacteria доменіне кіретіндер – ерте заманы тіршілік тріні кілдері. Оларды жасушалы абатыны (пептидогликан болмайды) жне рибосомалы РН- ерекшеліктері бар. Оларды арасында инфекциялы ауруларды оздырыштары жо.

Домен ішінде бактериялар мынадайтаксономиялы категориялара ажыратылады: класс, тип, атар, тымдасты, туыстасты, тр. Негізгі таксономиялы категорияларды бірі – тр(species). Тр дегеніміз – шыутегі жне генотипі бірдей, баса туыстастытарды кілдерінен ерекшеленетін асиеттері бойынша жаындаратар жиынтыы. Трді атауы бинарлы номенклатураа сйкес келеді, яни екі сзден трады. Мысалы, дифтерия оздырышыCorynebacteruim diphtheria деп жазылады. Бірінші сз – туыстастыты аты жне лкен ріппен жазылады, екінші сз трді білдіреді жне кіші ріппен жазылады. Тр айталап атап тілген кезде, туыстасты атауы бастапы лкен рпімен ана беріліп, ысартып жазылады, мысалы C. diphtheria.

Морфологиялы, тинкториалды (боялуына атысты), культуралы, биохимиялы жне антигендік асиеттері бойынша сас, оректік ортада блініп алынан микроорганизмдерді біркелкі жиынтыытаза культура деп аталады. Тиісті нысандардан блініп алынан жне трді баса кілдерінен айырмашылыы бар микроорганизмдерді таза культурасын штамм деп атайды. «Штамм» тсінігіне «клон»тсінігі жаын. Клон – жалыз анамикроб жасушасынан сірілген рпатар жиынтыы.

андай да бір асиеттері бойынша микрооганизмдерді кейбір жиынтытарын белгілеу шін «вар» (зге тр) жрнаы олданылады. Сондытан микроорганизмдер айырмашылы сипатына байланысты морфоварлар (морфологиялы ерекшелігі бойынша), резистенттіварлар (мысалы, антибиотиктерге тзімділігі бойынша), сероварлар (антигендік айырмашылыыбойынша), фаговарлар (бактериофагтара сезімталдыыбойынша), биоварлар (биологиялы асиеттерібойынша), хемоварлар (биохимиялы асиеттеріні айырмашылыы бойынша) жне т.б. деп белгіленеді.

Брыны кезде бактерияларды жіктеу жасуша абырасы рылысыны ерекшелігіненегізделіп жасалатын. Микроорганизмдерді жасуша абырасы рылысыны ерекшелігіне арай ажырату Грам дісі бойынша айсыбір тскебояу рекінізгеру ммкіндігіменбайланысты. 1884 ж.дат алымы Х. Грам сынан діскесйкес,боялу нтижесіне арай бактерияларклгін-кк тске боялатын грам-о жнеызыл тске боялатын грам-теріс болып блінді.

азірге кезде микробтарды жіктеу негізін генетикалы туыстасты дрежесі, рибосомалы РН (рРН) геномыны рылымын зерттеу (5-тарауды араыз), геномындаы гуанинцитозин жптарыны (ГЦ-жптар) пайызды млшерін, геномны рестрикциялы картасы рылымыны гибридизация дрежесін зерделеурайды. Сонымен атар, фенотиптік крсеткіштер –Грам дісімен боялу ерекшелігі, морфологиялы, культуралы жне биохомиялы асиеттері, антигендік рылымыда ескеріледі.

Bacteria доменіне 23 тип кіреді, оларды ішіндемедициналы маызы барлары тменде крсетілген.

Грам-теріс бактерияларды кпшілігі Proteobacteria (трлібейнеге ене айналатын грек дайыProteusатымен) типіне біріктірілген.Proteobacteria типі 5 класа блінеді:

· Alphapteobacteria (Rickettsia, Orintia, Erlichia, Bartonella, Brucellaтуыстастытары);

· Betaproteobacteria(Bordetella, Burholderia, Neisseria, Spirillumтуыстастытары);

· Gammaproteobacteria(Enterobacteriaceae тымдастыыны кілдері, Francisella, Legionella, Coxiella, Pseudomonas, Vibrioтуыстастытары);

· Deltaproteobacteria (Bilophilaтуыстастыы);

· Epsilonproteobacteria (Campilobacter, Helicobacterтуыстастытары).

Грам-теріс бактериялар,сондай-а, келесі типтерге кіреді: Chlamydiaeтипі(Chlamydia, Chlamydophilaтуыстастытары);Spirochaetesтипі(Spirocheta, Borrelia, Treponema, Leptospiraтуыстастытары);Bacteroidesтипі(Bacteroides, Prevotella, Porphyromonasтуыстастытары).

Грам-о бактериялар келесі типтерге кіреді:

· Firmicutes типіне Clostridium класы (Clostridium, Peptococcusтуыстастытары), Bacilli класы (Listeria, Staphylococcus, Lactobacillus, Streptococcus) жне жасушалы абырасы жо бактериялар болып табылатынMollicutes класы (Mycoplasma, Ureaplasmaтуыстастытары) жатады.Actinobacteriaтипі (Actinomyces, Micrococcus, Corynebacterium, Mycobacterium, Gardnerella, Bifidobacterium, Propionibacterium, Mobiluncus туыстастытары).