ІІ. й тапсырмасын срау: ткен таырып бойынша й тапсырмасын тексеру
ІІІ. Жаа сабаты тсіндіру жне саба жоспары:
Мдениет деп нені айтамыз? Мдениет ымы алашында адамны табиата ыпал етуін, табиат кштерін баындырып, зіні кздеген масатына жетуін крсетуге олданылды. Мдениет халыты мыдаан жылдар бойындаы шыармашылыын, адамны рухани ізденістерін, халыты даналыы мен адамгершілік нышандарын жинатайды. Адамзатты рухы, келбеті, еркі, бостандыы, тарихи санасы, жады, философиялы жйелері, рміздері, мірлік сабатары, діні, тілі, ділі, мраты, брі мдениетпен біте айнасып жатыр.
Мдениет — материалды жне рухани байлыты жасауынан крінетін адамны мірі мен рекетін йымдас-тыру тсілі, оам мен адамны тарихи даму дегейі.
Материальды жне рухани мдениет жетістіктеріні жиынтыы мдени игіліктерді райды. Олара: техника мен рал-жабдытар, трмысты мдениет заттары, адамдарды білімділігі, ксіптік шеберлігі, мрааттар, мражайлар, кітапханалар, клубтар жне таы басалар жатады. Мдени игіліктерді ішіндегі е елеулісі — кркемнер. Кркемнер — мдениетті алтын азынасы, адамны лылыын білдіретін факторларды бірі. Кркемнер адамды слулыа мтылдырады.
Мдени рекет деп мдени игіліктерді ндіруге, таратуа, ттынуа баытталан леуметтік шараларды айтады. Мндай игіліктерді жасау нтижесінде адам зіні де мдени дегейін ктереді. Осы рекетті айнары, тпкі озаушы кші ретінде адамны мтаждары мен мдени ажеттіліктері арастырылады. Оларды атарына мыналарды жатызамыз: мірді мні мен маынасын іздеу, мірден з орнын табуа мтылу, шыармашылыа талпыныс, альтруизм, гуманизмге ынта жне басалары.
Мдени орта — мдениет туындыларын туызатын, тарататын жне пайдаланатын белгілі бір аумата мір сретін леуметтік топ. Мдени ортаны жалпы мдени дегейі жалпыадамзатты мдениет жетістіктерін пайдалану жне здеріні мдени туындыларын ндіру ммкіндігіне, топ мшелеріні материалды амтамасыздыына, тіліне, діліне, леуметтік-психологиялы ерекшеліктеріне арай р трлі болып келеді. Мдени орта мдениетті коммуникациялы атынасымен байланысты. Ол затты-материалды игіліктермен жабдыталан йымдар мен жымдардан, рухани ызмет орындарынан трады.
Материалды мдениет. Материалды мдениет адам міріні материалды аяда ол жеткізген жетістіктеріні жиынтыынан трады. Оан адамны биологиялы мірін амтамасыз етуге ажетті игіліктер — азы, киім, баспана, ебек жне атынас ралдары т.б. жатады.
Материалды мдениетке тарихи жне мдени ескерткіштер де кіреді. Республикамыз тарихи ескерткіштерге те бай.
Бгінгі кні 18,5 мы тарихи ескерткіш орындары аныталып отыр. Оны ішінде 13,5 мыы жаттандырылып, 3,1 мынан астамы мемлекеттік орауа алынды. 205 республикалы. дрежедегі ескерткіштер бар.
Оларды ішінде орыт-ата мемориалды кешені, Орда ескерткіші, ожа Ахмет Йасауи кесенесі, Ш.Улиханов кешені, Жидебай деби-мемориалды корыы, Черкасск ораны бар.
Тарихи мдени заттык мраны бірі — Тркістандаы тайазан. азанны сыртына араб ріптерімен ш атар мтін жазылан, онда Темірді бл казанды ожа Ахметке арнааны крсетілген. Жазуда "Адамды сыйла, адамгершілікті з тт" деген сздер бар. Шеберлік пен бейнелеу неріні лгісі ретінде 1935 жылы Санкт-Петербургтегі Эрмитажа ойылан азан 54 жылдан кейін, 1989 жылы айта тты орнына айтарылды. Алты асыр жасаан тайазанды йан адамдарды астрономия, математика, физика, химия дан мол хабары боландыы, металл деу технологиясын жетік білгендігі крінеді.
Рухани мдениет. Рухани мдениет белгілі бір оамда мір сріп жатан адамны айналасындаы адамдармен арым-атынас жасау рдісіндегі білімінен, білігінен, ксіпойлыынан, адірінен, адамшылыынан, трбиелілігінен, зиялылыынан, арапайымдылыынан крініс береді. Сонымен бірге адамдарды сезім дниесі, демократиялылыы, жздесу мдениеті рухани мдениетті элементтері болып табылады.
Рухани мдениет деп жеке адамны білім орын, мегерген ылымын, аылын, ойлау тсілін, кркемнерді игеруін, леуметтік- психологиялы біліктілігін айтамыз. Кркем дебиет пен нерді мегеру, слулыты ажырата алу —жеке адамны руханилыыны лшемдері. Кркем дебиет адамны эстетикалы таламын, рухани жне адамгершілік бейнесін алыптастырады.
Мдениетті атаратын негізгі функциялары. оамда мдениет тмендегідей маызды функциялар атарады:
Мдениет адамды рухани алыптастырады. Мдениетті бл функциясы оны негізгі мазмнымен тікелей байланысты. Жеке адам — зі мір сріп жатан оамны, натылай айтса, сол оам жасаан мдениетті туындысы.
Мдениет сабатастырушы функция атарады. оамда рпатар жаластыы мдени мраларды игеру, абылдау жне шыармашылыпен дамыту арылы жзеге асады.
Мдениетті танымды функциясы, негізінен, оны біліммен араатынасынан туындайды. Білімділік — мдениеттілікті маызды алышарты. Дегенмен бл екі ымны арасында белгілі алшатык та бар. ылымны бет алды дамуы, шектелмеген техникалы рекет мдениетке лкен нсан келтіруі ммкін.
Мдениетті реттеуші функциясы оны адамны бойында болуа тиісті сапалытарды барлы жаынан реттей алуынан крінеді. Мдениетті адам — білімі з заманыны дегейіне, киімі сол кездегі сн лгісіне, мінезі сол оамны адамгершілік талаптарына сай келетін адам.
Мдениетті коммуиикативтік функциясы мдениетті оамда атаратын негізгі функцияларьшы бірі. Мдени туынды анша асыл боланымен, егер ол рухани азы дрежесіне белгілі бір себептермен жетпей жатса, онда ол мдени айналыстан шыып алады. Адам мекен етпеген й аырап бос трады, пойыз жрмейтін жол — жай темір мен аашты йіндісі, ешкім оымайтын кітап — ша басып жатан ааз.
"мдениет дегеніміз — адамзат баласыны аыл-ойы, мадай тері, ажырлы ебегі, мны брі зор оамды сипатта крінеді". Мдениет — рухани байлы, ол ешашан материалды пайданы кзі болуа тиіс емес.
Сратар
1. Мдениетті оамдаы рлін алай тсінесіздер?
2. Мдениетті атаратын функцияларыны айсысы те маызды деп ойлайсыздар?
3. азіргі кезде елімізде адам мдени дегейлері ай шамада деп ойлайсыздар?
Сабаты орытындылау: таырып бойынша пысытау
Оушыларды баалау:
йге тапсырма беру: § 51
| Пн:Адам, оам, ы | Сынып:9 б | Саба: 60 | Кні: |
Таырыбы:Жастар жне мдениет
Оыту мен трбиелеуді міндеттері:
Білімділік: Оушылара Жастар жне мдениеттуралы жйелі білім беру
Дамытушылы:Саба барысында оушыларды тарихи танымды ойлау, талдау, салыстырып, орытынды жасау жне абілеттерін дамыту.
Трбиелік:Оушыларды здігімен жмыс істеуге жне жауапкерлікке трбиелеу
Сабаты трі:1)жаа материалды мегеру;2) біліктерін,іскерлік пен дадыларын жетілдіру жне пысытау;3) Алан білімдерін тиімді пайдалану;4)мегерілген материалдарды жйелеу,орытындылау;5)аралас;6)іздену,ой-орытындылау
Сабаты дісі: 1)сра - жауап;2)баяндау;3)гімелесу;4)ізденіс;5)топпен жмыс; 6)проблемалы;7 )ойын сабаы;
рал – жабдытар:оулы
Сабаты барысы:І. йымдастыру кезеі:1)Амандасу;2)Оушыларды сабаа атысу дегейін анытау;3)Ынта-зейіндерін сабаа аудару;