айта ру баытыны арама-айшылыы .

1987 жылы антар айында болып ткен КОКП ОК-ні Пленумында «айта ру жне партияны кадр саясаты туралы» мселе талыланды. аулыны кемшіліктері:
1. Дадарысты наты себептерін крсете алмады.
2. Жаппай згерістерді символына айналып, сз жзінде ана салтанат рды.

1987 жылы маусым Пленумы басару ісін тбірлі айта ру мселеріне арналды. Пленум зірлеген жаттар негізінде «Мемлекеттік ксіпорын туралы за» абылданды. Бл зада товар-аша атынастарыны ролі айындалды. Мемлекеттік ксіпорындар дербес товар ндірушілер ретінде арастырылды. Шаруашылыты жргізуді экономикалы дістерін мегеруге кшуге негіз жасалды. за мерзімді жоспарлау орнына мемлекеттік тапсырыстар жйесі енгізілді.

Алайда, бл шаралар іске асырылмады. оымны саяси рылымдарын жаартпайынша, шаруашылыты жргізуді жаа дістері нтиже бермейтіндігі айын болды. Халы шаруашылыындаы жадай ауырлай тсті. Дкен срелерінен кнделікті ттынатын товарлар жоала бастады, азы-тлік трлері нашарлады.

1988 жылы маусым айында болан КОКП XIX Букілодаты конфернцияда оамны леуметтік экономикалы жйесіне талдау жасалып мынандай шешімдер обылдады:

1. Саяси жйеге реформа жргізбейінше леуметік – экономикалы згерістер жасау ммкін еместегін мойындау.
2. Демократияландыру мен жариялылы.
3. Трешілдікке арсы рес.
4. Халыты реформа жргізу.
5. леуметтік ділеттік станымдарын жзеге асыру.

Осыдан кейін айта руды жргізу шін е алдымен саяси жйеге реформа егізу керек болды.

Оамны саяси жне леуметтік міріндегі айшылытар мен кемшіліктер.

80-жылдара арай халы шаруашылыын жоспарлауындаы жне ндіргіш кштерді орналастырудаы міршіл-кімшіл жйені жіберген кемшіліктері мен айшылытарыны нтижесі тоырау былыстарын тызды.

азастан партия басшысы Д.онаев (1912-1993 жж.) з жмысында кптеген кемшіліктерге жол берді. Д.онаевті зіне республика халытарыны арасында табынушылы пайда болды. Оны маындаылар республикадаы крделі леуметтік-экономикалы, рухани, экологиялы жадайлара немрайды арады.

Желтосан оиасы (1986 ж.)

1986 жылы желтосан оиасына орталыты ктемдік рекеттері мен демократиялы принциптері арасындаы айшылытар жне шовинистік саясат т.б. алыптасан жадайлар нарызылыты негізгі себептері болды.

Наразылыты сылтауы 1986 жылы 16 желтосанда азастан Компартиясы орталы Комитетіні V пленумы болды. Пленумда Г.П.Разумовский сынысымен азастанды кп уаыт бойы басаран Д.онаевты орнынан босатып, мемлекет басшылыына республика халына бейтаныс Ульяновск облысы партия комитетіні бірінші хатшысы болан Г.В.Колбин таайындалды. Ел басшылыыны ауыстырылуына арналан бл пленум 18 минута ана созылды. Орталыты бл рекеті барып тран саяси ателік жне аза халыны мддесін млде елемеушілік болды.

Оыа барысы. 1986 жылы 17 желтосанда Алматыда жастар толуы басталды.Кейін бл толу республиканы баса алаларына тарады. Шеру бейбіт жне саяси сипатта болды.

Желтосан оиасы КСРО-ны ыдырауын тездетті. Кейіннен партия желтосан оиасында жіберілген ателерді мойындады. КСРО халы депутаттарыны 1 съезінде аын, оам айраткері М.Шаханов желтосандаы орталыты жргізген іс-рекетін атты сынап, тыш рет мінбеде сз сйледі. Бл желтосан шындыын ашудаы алашы адам болды. оамды – саяси озалыстар.

80 жылдарды аяына арай демократиялы процесті жандауына байланысты аза КСР-де оамды йымдар рыла бастады.

1989 жылды кктемінде азастанда алашы болып «Невада — Семей» экологиялы озалысы рылды. Бл озалысты лидері аын О.Сулейменов болды.

1989 жылы «ділет» коамы рылды. оамны негізгі масаты жымдастыру кезіндегі ашаршылы, сталиндік репрессия шындыын ашу болды. Бдан баса азастанда «Азамат», «Аиат», «аза тілі», «Мсылман йелдер лигасы» сияты оамды саяси озалыстар рылды.

1990 жылы «Азат» азаматты озалысы рылды. Басты масаты азастанны мемлекеттік егемендігін алу болды.

1990 жылы лтаралы «Единство» озалысы рылды. озалыса ылыми-техникалы интеллигенция кілдері кірді. Осы кезде «Желтосан» партиясы рылды. Бл партияны рамына 1986 жылы желтосан оиасына атысандар кірді.

1991 жылы «Азат» азаматты озалысыны партиясы рылды.

Жастар здеріні саяси озалысы «Алаш» партиясын рды.

1991 жыл азастан социал-демократиялы партиясы рылды. 1990 жылы азастанда 100-ден аса оалды-саяси озалыс болды. Алматыда ана 40-а жуы саяси озалыс жмыс істеді. Бл кезде азастандаы кптеген оамды – саяси озалыстар лсіз жне алыптасу кезінде болды. «Невада — Семей», «аза тілі» сияты оамды озалыстар біршама мыты, кптеген мшелері мен белгілі дрежедегі аржылы орлары бар ірі озалыстар болды.

1990 жылды аяына арай атарында 800 мыа жуы коммунист болан азастан коммунистік партиясы сан жаынан неурлым кп саяси кш болды.

Дегенмен, бкіл елімізде компартияа деген халыты сенімсіздігі кшейді. Бл жадай компартия беделіні тсуіне айтарлытай сер етті. 1990 жылы компартия мшелеріні 42% — ы з еркімен партия атарынан шыты. Осы жылы партия мшелеріні атары 49000-а кеміді.

90-жылдарды басына арай азастанда брын патша кіметіні жазалаушы кші болан азатар йымы пайда болды. 1991 жылы 15 ыркйекте Орал аласында азатар патша кіметіне ызмет етуіні 400 жылдыын мерекелеуге шешім абылдады. Бл, шындыында, аза халыны лтты мддесімен сонаспаандыты длелі. «Азат», «Желтосан», «Парасат» озалыстары бл рекетке ашы трде арсы шыты. Жаппай атыыса ласа жаздаан бл рекет жоарыда аталан озалыстар мен ы орау органдарыны араласуымен тотатылды. Кез келген оамды йымдарды абайсыз іс — рекеттері лкен асіретке айналуы ммкін екендігіне Оралдаы оиалар таы да кз жеткізді.

IV. Жаа сабаты бекіту.

1) Оушылара азастанны Желтосан оиаларына атысты сипаттама беру .

2) М. Горбачевті аастана атысты лкен ателігі ?

3) азастан Ресейге атысты андай жадайда болды ?

4) азастанны ішіндегі йымдарды белседілігі туралы не білесіндер. Саяси йымдарды негізгі масаты ?

5) М. Горбачевті жмысына толты баа беру шін,оны КСРО-ны баса хатшыларымен салыстыру.

6) Кесте толтыру.

Желтосан оиаларыны себептері
Желтосан оиаларыны сипаты
орытындысы
Тарихи маызы

V. Баалау:

1) Нрали Г. – ________;

2) Тюлеубай . - _______.

VI. йге тапсырма: параграф 25, 30, осымша апаратты арау, азастанны лтты йымдарыны рылуын сипаттау.

Сынып: 9 «а». Саба №:____________ Кні:_______________

Пн: азастан тарихы.

Сабаты таырыбы: азастан айта ру кезеінде (1985-1991 ж.ж.).

Сабаты масаты:

· Оушылара азастанны М. Горбачевті басару кезеіндегі, оны «айта ру» баытын жарияланан кезіне бастап, КСРО-ны ыдыраана дейінгі кезі туралы білім алыптастыру;

· Оушыларды топпен жмыс істеу, оларды зіндік тарихи санасын алыптастыруа ат салысу;

· Оушыларды патриотты, лтжандылы сезімдерін алыптастыру.

Сабаты трі: аралас.

дісі: жаа сабаты баяндау, дріс, белсенділік арттыру саба.

Сабаты жоспары:I. йымдастыру кезеі.

II. й тапсырмасын тексеру.

III. Жаа саба.

IV. Жаа сабаты бекіту.

V. Баалау.

VI. йге тапсырма.

Сабаты барысы:

І. йымдастыру кезеі.

· Оушылармен амандасу.

· Оушыларды тгендеу.

· Оушыларды зейінін сабаа аудару.

II.й тапсырмасын тексеру.

1) Тоырау кезеіні соы жылдарында КСРО-ны кім басарды.

2) М. Горбачев хатшылыа ашан келді ?

3) Оны жарияланан баытты атауы, ай жылы абылданды ?

4) айта ру шеберінде, анлай шаралар абылданды ?

5) азастанда жадайды ушыуы неден крініс тапты ? рылан йымдар ?

Жаа сабаты жоспары:

1) айта ру баытыны айшылытары.

2) азастандаы тбегейлі згерістер.

3) орытынды.

III. Жаа саба.

1) Саяси жйеге реформа жргізбейінше леуметік – экономикалы згерістер жасау ммкін еместегін мойындау.

2) Демократияландыру мен жариялылы.

3) Трешілдікке арсы рес.

4) Халыты реформа жргізу.

5) леуметтік ділеттік станымдарын жзеге асыру.

Осыдан кейін айта руды жргізу шін е алдымен саяси жйеге реформа егізу керек болды.

оамны саяси жне леуметтік міріндегі айшылытар мен кемшіліктер.

80-жылдара арай халы шаруашылыын жоспарлауындаы жне ндіргіш кштерді орналастырудаы міршіл-кімшіл жйені жіберген кемшіліктері мен айшылытарыны нтижесі тоырау былыстарын тызды. Республика шикізат кзі ретінде ала берді. Рухани идеологиялы мірде отарлау жйесіні толы ыпалында болды. ылым мен аарту саласын аржыландыруды «алдыты» станымы саталды. лтты мдениет, салт-дстрлер, тіл те ауыр жадайа тірелді. Тек ана 1954-1986 жылдар аралыында аза тілінде білім беретін 600-ге жуы мектеп жабылды. аза тіліні олдану аясы те тарылды. Сол кезде билікте отырандарды тіл тадыры толандырмады.

Аса маызды мселелерді барлыы тек Москвада ана шешіліп отырды. Республикалар егемендегі сз жзінде ана болды.

Желтосан оиасы (1986 ж.)

Наразылыты сылтауы 1986 жылы 16 желтосанда азастан Компартиясы орталы Комитетіні V пленумы болды. Пленумда Г.П.Разумовский сынысымен азастанды кп уаыт бойы басаран Д.онаевты орнынан босатып, мемлекет басшылыына республика халына бейтаныс Ульяновск облысы партия комитетіні бірінші хатшысы болан Г.В.Колбин таайындалды. Ел басшылыыны ауыстырылуына арналан бл пленум 18 минута ана созылды. Орталыты бл рекеті барып тран саяси ателік жне аза халыны мддесін млде елемеушілік болды.

Оыа барысы. 1986 жылы 17 желтосанда Алматыда жастар толуы басталды. Кейін бл толу республиканы баса алаларына тарады. Шеру бейбіт жне саяси сипатта болды. Жастар шеруі ы бзушылы, лтшылды сипаттан аула болды. Наразылыты басты озаушы кші студенттер, жастар болды. Бюрократиялы жйеге йренген республика басшылары жастар пікірін тыдаылары келмей, оларды тез таралуын талап етті. Шеруді тарату масатында республика басшылары Алматы Гарнизоны, баса да скери кштер кмегімен жастар жиналан Брежнев алаын оршады. Демонстрацияны тотату масатында КСРО-ны кейбір ірлерінен ішкі скер блімдері келінді.

Осыншама ірі кштер сапер крегі, йретілген иттер, су шашатын машиналар, сойындар т.б. арулар кмегімен демонстрацияны тотатты. оамды тртіп сашылары рескел атыгездікке барып, кп адамдарды аза табуына жол берілді. Республика басшылары бл жадайа кз жма арады.

Шеруге атысандарды тергеу ісі те атал, засыз жргізілді. Тергеу камераларына, аланы сыртына кетілгендеріні саны 8,5 мы болды. Кптеген жастар оу орындарынан, комсомолдан шыарылды.

Желтосан оиасына атысандарыны ішінен айрат Рыслбеков, Ербол Сыпатаев, Ляззат Асанова, Сбира Мхамеджанова сияты жастар жасыз ктем билікті рбандары болды. Біраз уаыттан кейін сол кезде айыпталан 99 адамны 46-ы аталды, 83 адам 1,5 жылдан 15 жыла дейін бас бостандыынан айырылды, 52 адам партия атарынан, 787 адам комсомол атарынан шыырылды. 1138 адам комсомолды сіс алды, жоары оу орындарыны 12 ректоры ызметінен алынды, 271 студент оудан шыаралды, ішкі істер министрлігінен 1200 адам, денсаулы сатау жне клік министрлігінен 309 адам жмыстан шыарылды. Желтосан рбаны айрат Рыслбеков 1988 жылы мамырда айтыс болды. 1996 жылы 9 желтосанда оан «Халы каарманы» атаы берілді. 1987 жылы КОКП ОК-ті Алматыдаы 1986 жылы желтосан оиасын «аза лтшылдыыны крінісі» деп баалады.

Кеес саяси жйесіне реформа.

1989 жылы мамыр-маусым айларында КСРО халы депутаттарыны 1 съезі тті. Брыны жылдардан згешілігі съезде саясаттаы, экономикадаы жне оамды мірді леуметтік-рухани салаларындаы жадайлара ткір сыни жне табанды талдау жасалып, кеес оамына тнген дадарысты себептерін іздеу рекеттері жасалды. Съезд барлы дрежедегі партиялы жне мемлекеттік органдар ызметіні арасын ажырату мселесіне арнайы тоталды. Бл съезден кейін Компартияны билігі з беделінен айрыла бастады. М.Горбачев бастаан партия басшыларыны С.Е. Лихачев, П. Соломенцев т.б. ызметіне сын айтылу кбейді. Партиямен атар комсомол, ксіпода ызметтері де здексіз сыналды.

КСРО халы депутаттарыны 1 съезінде жаа одаты келісім шарттары жасау мселесі ктерілді. Біратар одатас республикаларда егемендік туралы декларация абылданды (Балты жаалауы республикалары, Украина, ырыстан).

1990 жылы 25 азанда азастан зіні мемлекеттік егемендігі туралы Декларация жариялады.

КСРО басшыларыны шындыты баалап, тсінуге абілетсіздігі, республика халытарыны ыайына барысы келмеуі оларды беделін тсірді. Россия Федерациясы да зіні егемендігін жариялады. Россия «КСРО- бел омыртасы» болып есептелгендіктен, бл кеес жйесіне берілген те ірі сы болды. Соан арамастан, КСРО-ны болашаы туралы мселе тпкілікті шешілмей, ол ірі ел ретінде тіршілік ете берді.

оамды – саяси озалыстар.

80 жылдарды аяына арай демократиялы процесті жандауына байланысты аза КСР-де оамды йымдар рыла бастады.

1989 жылды кктемінде азастанда алашы болып «Невада - Семей» экологиялы озалысы рылды. Бл озалысты лидері аын О.Сулейменов болды. озалысты масаты – республика жеріндегі Семей жне баса полигондарды жабу, полигон зардабын шеккен халыа кмек крсету. озалыс траасы - О. Сулейменов пен оам айраткері М. Шахановты бастамасымен Балаш жне Арал проблемалары бойынша комитет рылды. Комитетті негізгі масаты Арал тірегіндегі экологиялы апатты зардабын шеккендерге кмек беру, теізді экологиялы апатына кімет назарын аудару болды.

1990 жылы «Азат» азаматты озалысы рылды. Басты масаты азастанны мемлекеттік егемендігін алу болды.

1991 жылы «Азат» азаматты озалысыны партиясы рылды.

Жастар здеріні саяси озалысы «Алаш» партиясын рды.

1991 жыл азастан социал-демократиялы партиясы рылды. 1990 жылы азастанда 100-ден аса оалды-саяси озалыс болды. Алматыда ана 40-а жуы саяси озалыс жмыс істеді. Бл кезде азастандаы кптеген оамды – саяси озалыстар лсіз жне алыптасу кезінде болды. «Невада - Семей», «аза тілі» сияты оамды озалыстар біршама мыты, кптеген мшелері мен белгілі дрежедегі аржылы орлары бар ірі озалыстар болды.

Дегенмен, бкіл елімізде компартияа деген халыты сенімсіздігі кшейді. Бл жадай компартия беделіні тсуіне айтарлытай сер етті. 1990 жылы компартия мшелеріні 42% - ы з еркімен партия атарынан шыты. Осы жылы партия мшелеріні атары 49000-а кеміді.

IV. Жаа сабаты бекіту.

1) Желтосан оиаларыны негізгі себептері ?

2) азастанды басарып отыран, хатшы ?

3) Желтосан оиаларына атысан аза жастары, оларды есімдері, олданан жазалау шаралары ?

4) аза халыны желтосан оиаларыны тарихи маызы андай болды ?

5) аза халына таылан айып андай болды ?

6) О. Слейменовты аты-шулы ебек ?

V. Баалау: 1) Нрали Г. – ________; 2) Тюлеубай . - _______.

VI. йге тапсырма: оушылара Желтосан оиаларын арастыруа беріледі. азастан Республикасыны рылу кезеі туралы сипаттама.

Сынып: 9 «а». Саба №:____________ Кні:_______________

Пн: азастан тарихы.

Сабаты таырыбы: 1980-1990 жылдардаы азастан.

Сабаты масаты:

· Оушылара азастанны 1980-1990 жылдардаы саяси-экономикалы, леуметтік салаларын арастыра келе, бар материалын айталап, азастанны жалпы крінісі туралы білім алыптастыру;

· Оушыларды топпен жмыс істеу, оларды зіндік тарихи санасын алыптастыруа ат салысу;

· Оушыларды патриотты, лтжандылы сезімдерін алыптастыру.

Сабаты трі: аралас.

дісі: жаа сабаты баяндау, дріс, белсенділік арттыру саба.

Сабаты жоспары:I. йымдастыру кезеі.

II. й тапсырмасын тексеру.

III. Жаа саба.

IV. Жаа сабаты бекіту.

V. Баалау.

VI. йге тапсырма.

Сабаты барысы:

І. йымдастыру кезеі.

· Оушылармен амандасу.

· Оушыларды тгендеу.

· Оушыларды зейінін сабаа аудару.

II.й тапсырмасын тексеру.

1) айта ру баытыны абылдануы неден крініс тапты ?

2) Д. онаев айта ру жылдарында басшылы етті ме ?

3) азастанда халыты саяси оянуына сер еткен жадайлар.

Жаа сабаты жоспары:

1) азастан 1980 жылдарды басында.

2) айта ру жылдарды ортасы мен соы жылдар.

3) 1990 жылы азастан

III. Жаа саба.

60-жылдары, 70-жылдарды басында басталан реформалар бірте-бірте тежеле бастады. оамды ндірісті тиімділігін арттыру жзеге аспады.

Экономикалы леуетті арттыру республиканы орын пайдалану, шикізат жне отын-энергетикалы ресурстарын айналыма енгізу арылы жрді. 1970-1985 жылдар арасында нерксіп еніміні жалпы клемі екі есеге сті, ал машина жасау, химия енерксібі німі ш есе артты. Мыа жуы нерксіп орындары мен цехтар іске осылды. Кеестік экономика непзінен директивалы станым мен орталыты жоарыдан бйры беру дісі арылы басарылды. азастан енерксібіні 50%-ы одаты министрліктерді арауында болды. Одаты министрліктер республиканы мддесін кздемеді, леуметтік салада, лтты кадрларды дайындауда, оршаан ортаны орауда (Семей полигоны мен Аралды эко-логиялы апата шырауы) иыншылытар туындады. крделі болды.

70-80-жылдары аэастанны экономикасында шикізат ндіру басым-дыа ие боландытан, халы ттынатын тауарларды 60%-ы баса ода-тас республикалардан келінді, ал оны кпшілігі азастанда ндірілген шикізаттардан дайындалды.

Экономикадаы дадарысты ахуалды пісіп жетілуі нерксіп німдерін шыаруды тмендеуі мен лтты табысты азаюынан айын крінді. Егер 1970-1975 жылдары нерксіп німіні жылды суі 8,4% болса, 1980-1985 жылда-ры 3,8%-а, ал лтты табыс осы жылдары 4,4%-дан 1,4%-а дейін тмендеді.

Осындай жадайда 1977 жылы КСРО-ны жаа Конституциясы абылда-нып, онда Кеес халы «дамыан социализм» кезеіне тті деп жарияланды.

Экономиканы міршіл-кімшіл басару дісі материалды ынталандыру-ды жоа шыарып, экстенсивті даму, мемлекеттік меншікті стемдігі, жмыс-шыларды нерксіп ралдарынан алшатату, орталыты билеп-тстеу жадайына алып келді. азастан экономикасы 1980 жылдары дадарыса тірелді.

1980 жылдардаы азастанны дамуы КСРО-да алыптасан саяси згерістерге сай баыт алып отырды. 1980 жылдарды ортасындаы шешуші оиа - М.С. Горбачевті КСРО Компартиясы ОК Бас хатшысы ызметіне келуі. Белгілі дрежеде бл жадай сол уаыттаы партия міріндегі ескі дстр мен жаа кзарастарды кресін крсететін еді. М.С. Горбачевті билікке келуі мен 1985 жылы суір пленумынан бергі кезеде ел мірінде «айта кру» дерісі басталды. Алайда халы шін апарат кздері жабы болды. Соны бір длелі ретінде, 1986 жылды суір айындаы Чернобыль АЭС-даы оианы атауа болады. Бл жадай айта ру саясаты мен саяси кшбасшыларды беделіне айтарлытай нсан келтірді. Адам шыыны болды. Онын зардаптары заа созылды.

IV. Жаа сабаты бекіту.

1) азастан 1970-1980 жылдардаы алыптасан жадайын сипаттау.

2) М. Горбачевті келуі неден крініс тапты ?

3) Оны сынан «айта ру» баытыны кемшіліктері.

4) 80-шы жылдарда Кеес Одаыны кеес-ауан соысына атысуыны айшылытары ?

5) нерксіптеге жаалытарды ала отыра, азастанда экономикалы уатыны жадайы.

V. Баалау: 1) Нрали Г. – ________; 2) Тюлеубай . - _______.

VI. йге тапсырма: айталау.

Сынып: 9 «а». Саба №:____________ Кні:_______________

Пн: азастан тарихы.

Сабаты таырыбы: оамды жаырту шаралары.

Сабаты масаты:

· Оушылара азастан оамыны ішіндегі пайда болан арама-айшылытарды шешуге арналан компартияны шараларын арастыра келе оамда болан згерістері туралы білім алыптастыру;

· Оушыларды топпен жмыс істеу, оларды зіндік тарихи санасын алыптастыруа ат салысу;

· Оушыларды патриотты, лтжандылы сезімдерін алыптастыру.

Сабаты трі: аралас.

дісі: жаа сабаты баяндау, дріс, белсенділік арттыру саба.

Сабаты жоспары:I. йымдастыру кезеі.

II. й тапсырмасын тексеру.

III. Жаа саба.

IV. Жаа сабаты бекіту.

V. Баалау.

VI. йге тапсырма.

Сабаты барысы:

І. йымдастыру кезеі.

· Оушылармен амандасу.

· Оушыларды тгендеу.

· Оушыларды зейінін сабаа аудару.

II.й тапсырмасын тексеру.

1) оамны жалпы сипаты.

Жаа сабаты жоспары:

XX . 70—80-жылдары республиканы оамды-саяси мірінде де крделі жадай алыптасты. КОКП-ны леуметтік-экономикалы саясаттаы ателері лтты атынастара да серін тигізбей ойан жо. Брежневтік басшылы бл салаларды млтіксіз эрі ешандай проблема жо деп санады. ¥лт мэселесін шешудегі табыстарды асыра баалау кемелденген социализм тжырымдамасынан туындады. На осы кезеде лт мселесіндегі проблемалар шешілуінен грі шапшаыра ордаланды.

Трі лтты мдениет, оу мен трбие іс жзінде аударма болды. 70—80 жж. лтты салт-санадан грі кеестік салт-сана кбірек дэріптелді. оамды-саяси мірде еуропоцентризм басым еді. КСРО халытары мен лттарыны дамуындаы орыс мдениетіні рлін асыра баалау етек алды. Бізді тарихымызды бліп алуа бол- майтын блігі болып табылатын кшпелілік ркениеті мен шыыс мдениетіні бкіл абаты жауып тасталды, адамдарды тарихи санасын жою процесі жрді. 1917 ж. азан ткерісіне дейінгіні брін мытуа табандылыпен мэжбр етілді. Бан керісінше Кеес дуіріні тарихы барынша дріптелді. Ресми органдар мен насихат аза халыны жне Одаты баса халытарыны наыз тарихы тек 1917 жылдан басталады деп жртты сендірді.

Шыл интернационалдандыру, лтты мдделерді есепке ал- май бюрократты жэне кштеп удалау дістерімен бірттас совет халыны алыптасуын шапшадатуа тырысу лт саяса- тында рескел ааттытар мен елеулі ателіктер жіберуге келіп сотырды. Ал шынайы интернационализм “з” лтыны да жэне баса лттарды да лтты мдделерін тсініп, мойындамайын- ша ммкін емес еді. лтшылды е алдымен лтты мдделерді кемсітуден пайда болады.

азастанда тіл саясатында да кемсітушілік орын алды. Орыс тілін республикада азатарды 60%-і мегерсе, аза тілін орыстарды 1%-нен де азы мегерді. аза тілі тек трмысты са- ламен шектеліп, іс жргізуде, мемлекеттік, дипломатиялы, эскери мірде, жоары мектептерде олданылмады. Кітапты 95% орыс тілінде басылды, теледидар хабарларыны 70% эфирге орыс тілінде шыты. Брыны КСРО-даы империялы тіл саясаты е алдымен орыс тілін білмейтін адамдарды леуметтік су ммкіндіктерін шыл тарылта беру масатын кздеді.

IV. Жаа сабаты бекіту.

1) Оушыларды кеес оамына жалпы баа беру.

2) Кеес оамыны ыдырауы неден байала бастады ?

3) КОКП-ні оама алай сер етті ?

V. Баалау: 1) Нрали Г. – ________; 2) Тюлеубай . - _______.

VI. йге тапсырма: айталау.