БАУЫРЖАН МОМЫШЛЫНЫ АНАТТЫ СЗДЕРІ
Азаты Бауыржан Момышлындай лы перзентін таныстырып жату арты. Ел оны ерлігін, жазан кітаптарын біледі. Оны мірді оындай анатты сздері де халыты аузында жр. Сйтсе де сол сздерді жйелеп беріп, жинатаса, ол жаа бір сипата еніп, халымызды батыр лыны абызды ырын аша тседі.
Ерлік – трбие жемісі.
Жауынгерлік трбие скери киімде емес, жргекте жатыр.
Солдатты анасы – Отанны анасы.
Аылды кісіні сзі де, зі де сйкімді.
Жасы солдат командирге стаз, ал, жаман, аыма генерал командир тгілі солдата стаз бола алмайды.
Соысты заы – те атал за.
Біреуді атесін орынсыз кешіруге болмайды.
Акіл деген нрсені екі трі бар: аал акіл, аылды акіл.
Жалтатарды кбі аыма, кіммар келеді.
Орынды іске, пайдалы аталдыа ешкім кпелемейді.
Символды сыйлытарды ара басты лынына рбан ету – асиетсіздік.
Матау - ауіпті нрсе. Матауды екі трі бар: біріншісі – ара ниетті матау, екіншісі – а ниетті матау.
Адамны кзарасы мен трі – жан дниесіні рентгені.
Орынды зіркілдеу – саба, орынсыз зіркілдеу – азап. Орынды зіркілдеу жастарды дрыс жола, орынсыз зіркілдеу брыс жола салады.
Терлеп ебек етпегенні тілегіне жеткенін кргенім жо.
Ежелден ер тілегі – ел тілегі. Адал л ер боп туса – ел тірегі.
Опасызда Отан жо.
Отанда опасыза орын жо.
Отаны шін ота тс – кймейсі.
Айаймен ала алмайсы, аылмен, айламен басар.
Трбиелі – тртіпті лы.
Тртіпті – елді лы.
Белдескенні белін сындыр,
Тірескенні тізесін бктір!
айратыа дісіді жолдас ет,
дісіе аылыды жолдас ет.
діссіздік – лсіздік,
Ептілік те ерлік.
арабет болып ашанша,
айрат крсетіп лген арты.
Берік болмай ерік жо.
Жасы сз жан сйсіндіреді,
Бойа уат бітіреді.
Таятан тайсалмаса,
Семсерден сескенбесе,
Жедім дей бер...
мір шін лгенше крес.
Тртіпке бас иген л болмайды,
Тртіпсіз ер болмайды.
жеттіліктен не пайда,
Ерлігі мен аылы
Кпті батыр етпесе.
Ерлік елеусіз алмасын.
Жауыды жапыра біл,
Баудай тсіре біл.
иын стте тізгініді босатпай, шапша да шебер имылда.
Жігіт болса, жігеріді жасытпа,
айратыа айта мін.
рыста туекел ету де – ерлік.
рашан скери ар-намысыды сата,
солдатты борышыа адал бол.
Халыты ізгі дстрі –
Бізді е асыл мрамыз.
Адамны ктерікі кіл-кйі – рыста е айбарлы ару.
Алтын басты болса да, ардан арты емессі.
Ашуыа аылыды жедірме, з сабанан шыып кетпе.
рбір бйрыты орындалуы – блжымас шарт.
Жерге тер тгіп, халыа ан тгіп ызмет етуден аянба.
Анамызды а стімен бойымыза дарыан тілімізді мыту – бкіл ата-бабамызды, тарихымызды мыту.
Хас батыр рпаы барды лсе де арманы жо.
Жеіс шайаса дейін шыдалады.
сер елді баласы кеден де асып тсер.
Кішіпейілділік – адамгершілік кркі.
Жауынгерлік борышты теу – жеіспен бірдей.
Тексізден тезек арты, арсыздан айуан арты.
зін аяан – дшпана дос.
Жанын аяан – тніне жау.
ыраыны зі де, кзі де батыр.
ркім р жадайда леді, аыма та, аылды да леді. Біра, алай лу басаша.
Тртіп – тн шін, ынтыма – жан шін керек.
Тізе бгіп, тірі жргеннен, тіке трып, лген арты.
Ана шін аянба – ант рады,
Бала шін аянба – беті кйеді.
Ел шін аянба – жігіттілігіе сын.
Ел дегенде – езіліп, жрт дегенде – жмылып істе.
Батыр – батыр емес, батырларды бастаан батыр.
Ашу-ызасыз жек кру ммкін емес.
Сырты тртіпсіздік – адамны ішкі кемшілігі.
шынсыз от ттанбас.
ашу – жаудан тылуды жолы емес, лімнен де жаман, ауыр опасызды.
Мейірім болмаса сйе де алмайсы.
Бйры – алыр басшыны ой-арманы.
скерсіз–олбасшы ауарсыз, басшысыз – скер лсіз.
Сын ерді шыдайды,
ораты инайды.
Адамзата мірден ар ымбат, лімнен де ят кшті.
ора – дрекі рі аыма.
Батыра Сырды суы сираынан келмейді, ораа батпа та кедергі, шалшы та бгет.
Ата мініп жре алмайтына жуас та асау, жебе де ыса, тартпа да бос, ерді сті де олайсыз, тізгін де зын крінеді – барлы сылтауды жайып салады.
Алырлы ойды ішкі мазмнын нрландырып трады.
анатты сзді арапайым сзден айырмасын сергек ла, алыр ой ажыратады.
Аылгйлік кейде негесіздікке тірейді.
Тртіп кейде тртіпсіздікті тудырады.
Екіжзділікті балын татып жргеннен, ділдікті ащы уын ішкен арты.
тірікті анатын омдаанша, ауыртпалыты жгінен бгілген арты.
зін сыйламаан басаны сыйлауа абілетсіз.
Барлы халы барлы лы жне тамаша нрселерді жасауа абілетті.
зіні лтын сыйламаан, лтын матаныш тта да алмайды, ол сз жо арамза, тексіз рі аыбас.
рлы, опасызды – бл лтты дстрлер емес, лтты ішінде кркеуделік.
лтты матаныш – сол лтты адамы шін асиетті рі бзылмас за.
Туекелсіз – жеіс жо.
Жаудан ашып емес, оранып жне шабуыла шыып тыла аласы.
лтты рух – бл, асыл асиет, лтшылды – бл лт ішіндегі жеке адам бойындаы кркеуделік.
Бааны баынан, сарды соры арты.
Жасы командир жауынгерін зор етеді, жаман командир офицерін ор етеді.
р адамны мінезі – астындаы тлпары. Соны аынымен адамдар мірден зымырап тіп жатады.
Опынаныды айтпа, одан кейінгі ойлананыды айт.
Ызады айтпа, ызадан соы ындыны мен ыыласыды жеткіз.
Алжыанда келген ата абырой пермейді.
Жасы басты – жарты баыт.
Ойлы басты ыпты ызметкерді адам етеді. Ойсыз басты оып келген маманды надан етеді.
Еркекті бзатын екі марлы – ара пен йел.
лыны лы ады, дананы данышпан ана тсінеді.
Елін сйген жауынгер ер болады.
Жігерсіз сз жрекке жетпейді.
Баса жазушылар сиямен жазса, біз анымызбен жазамыз.
Тртіп – жауынгерді бірінші аруы.
Ананы лдиін білмеген – л болмайды,
Уставты білмеген – солдат болмайды.
Орынсыз ерлік – адамды кіндірмей оймайды.
айрат – амал бзады.
ар ерігенмен, аратау ерімейді.
Ер леді, ел алады.
Есімі ел жрегінде саталан ер ана баытты.
Ел орау жолында ерлікпен лген ерлерді жазыы жо.
Аылды артытыы, кеесті кптігі жо.
Бір жаралыа жрдем беріп, оны аман алып алан жауынгер – он л тапан анадан арты.
лкенді – ізетте, кішіні – кзетке.
Айдындана шапаннан ажал да сескенеді.
аталдыты екі трі болады: аылды аталды, есерсоты аталды.
Бізді заманда бейам кісі ана трін жаса бермейді. Крес, бейнет, ой кйігі, ашу-ыза адамдарды бетіне ашан да із тсіреді.
Дрыс аударма жасау лкен нер. Тілді нзік сырларын білмей аудару мазмнды ждетеді, шыарманы екпінін, ішкі тынысын тарылтады.
лімнен оруа болмайды. Ебекке абілеттіліктен айырылудан ору керек.
мірден айткенде кп арпып алу дегеніміз – тоышарлы, ал оама айткенде кп беру – бл крескерді ісі.
мірді уанышы кп алуыда емес, басалара кп беруіде, білім мен тжірибеді халыа таратуыда.
лкен бастыты ата сккенінен грі де адамды зіні ары сгуі кшті.
Заттар мен былыстарды танитын кш-аыл деп аталады. Аылды жмысы адамны ішкі сезім кйін бейнелейді.
Сенімділік табыса жетуге деген лшынысты арттырады, бойа уат береді, бден айындалан мір беруге немесе жеке іс-имыла шаырады – яни, дереу рекет жасауа итермелейді.
Алан серлерді жалан, жасанды трде крсету – соыста е сораы баытсызды, ауіпті тірік.
Отана деген сйіспеншілік ана соыс кезіндегі лімді моральды трыдан атап, соыс ісіні адамгершілік негізі бола алады.
Олжа – елге сауа, ата – ерге сауа.
Матан сйгіштікке арсы олданылатын бірден-бір рал – ара ылды а жарар ділдік, ерлікті те
сезімталдыпен айыра біліп, тауып, кре білушілік.
Жалпы мыты ерік-жігер – жеіс серігі.
лсіз ерік-жігер – жеіліске шырауды хабаршысы.
Мінезсіздік – ойлауды айын еместігі.
Наыз жауынгерлерді трбиелеуде дстрді алатын орны зор.
Билік те ауіпті. Егер билік аылды адамны олына берілген болса – онда аылды басшыа, ал егер аымаа берілген болса – онда есерсоа айналады.
Соыс – мір мен лімні арасындаы ыл кпір.
Ел дегенде еміреніп, жрт дегенде жгініп ызмет еткін.
Адал болмай азаматпын демегін.
Атаыа аылы сай келсе ана сыйлы боласы.
тірікті балын жалап тірі жргенше, шындыты уын ішіп лген арты.
Тілекке ебек тірек болмаса, ойа омалып, ырдан аса алмайсы.
Ерлік – елді асиеті, жректілік – жігітті асиеті.
Сабырлылы алдында дшпан сасады, сабырсыздан береке ашады.
міт рге тартады, мітсіздік крге тартады.
з лтын сыйламау, оны матаныш етпеу – сатынды!
Дмді, дстрді сыйламай скен балаларды олына ылыш берсе, кімді де болса шауып тастауа даяр.
Жаяу скер – рыста шешуші кш.
Солдатты алашы ерлігі – бл офицерді еркіне мойын сыну, баыну. Офицерді алашы ерлігі – халыты атынан, мемлекетті атынан мір ете білу.
Халыты атынан скери ерлігі шін алыс айтып, жігерлендіре білу – жауынгерлік рмет крсету.
Армиядаы е иын шаруа – мойынсну, баына білушілік. мір ету – мойынснуа араанда одан да иыныра іс.
Ойланып тжырым жасау ойлаан нрсені орындааннан крделірек.
Жауынгерлік баыт рыста командирге кездейсо келмейді, жеіспен келеді.
з міндетін ойлы кзбен арау – командир ызметіні творчестволы негізі.
аталды діл болсын, ешуаытта адамны бойындаы адамгершілік сезіміне, намысына тиіп, орламайтындай
болсын.
аталды азаматты мінез-лы нормасы шегінен асып кетпеуі ажет.
Командир –жеісті атасы, табандылыты жан-жйесі, ттасы, коллективті абыройы.
Кзсіздік – батырлы емес, есерсоты.
Командир кзсіздік жасап батылды, батырлы, табандылы крсетпей, есті бола алмаса керек.
Тсіну талдаудан грі лдеайда крделірек.
Е иыны – шыдамдылы, тзімділік, байсалдылы пен сабырлылы крсету, творчестволы трыдан дрыс, парасатты ойлай білу.
лтты рух – лы адамны жне ттастай аланда лтты да асыл асиеті.
лтты матаныш – лт ішіндегі жеке адам шін мызымас рі асиетті за.
Халытарды бауырмалдыы лтты матаныша негізделген.
Айбарлы адам тек айбарлы адамды ана сыйлай алса керек, оны жасы жанды рметтемесі бден зады.
Кір-оыс адамды аздырып, тоздырады.
Жеке матаныш сезімі ерлікті тудырады.
Жасы жан ержрек бола алмайды. Ол жаниярлы ерлік жасауа да абілетсіз.
Трбие адам бойында жасы мінез-лы алыптастырады.
Кнтерілілік, кнбістік – аса адамны сергек ойына тсау.
Ойлау дегеніміз – алан серді біртіндеп ендей отырып, объективті шындыты бейнелейтін танымны жоары сатысы.
Сенімділік табыса жетуге деген лшынысты арттырады, бойа уат береді, дереу рекет жасауа итермелейді.
Кдік – орынышты бір трі.
Жеке тжірибе – лы іс, ол санада тере із алдырады.
скери істе ес тжірибені негіздеуге ызмет етеді.
Зерігу ызмет орнына, табиаты келмейтін жмыса бейімділігіне, абілетіне арамай таайындай салушылытан келіп туады.
Екіжзділік – жалан жаныашушылы, тсінушілік, ынушылы, пікірлестік, тірік нрсені шын деп, шынды жасырып крсетушілік.
Парыз ала ойан міндеттен туады, яни, міндет адама парызды жктейді. Сондытан да парыз бен міндет адамны ызмет рекетінде де р трлі.
Адамны жан-тніне тсетін жнсіз сын мен ауыртпалытан, арып-ашу мен ажудан ммкіндігінше аула болан жн.
Парызды тсіну ар-ят деп айтылады.
Ар – парызды баылаушысы, адам ызметін реттеп отырушы.
Абыройды, жоары моральды рухты сатау жолында з мірін июа дейін баруа ниет ету – намыс деп аталады.
Намыса кір келтірушілік, моральды рухты асатыын орлау – масара болушылы.
Жігерлендіру дегеніміз – рухани кш беру, кш-уатты тасуы, сергектік кй.
Адамны басына тскен айыны блісе білушілік адамны бойында коллектившілдік сезімді трбиелеуді нтижесі.
Ешашан мірде міттене алмаан адам ана мітін зе алады.
лтты рух пен лтты патриотизм – бл лтты ішіндегі жеке адамны асыл белгісі мен асиеті.
лтшылдыты негізінде баса халытара зін арсы оюшылы, антогонизм жатады, ал лтты рухты табиатына з халына деген сйіспеншілік арылы баса халытарды сю мен рметтеу тн.
Кімде-кім мдениетті негізін блшектеуге жол берсе, ол адама барлы жаынан айып пен діл кін таылуа тиіс.
Басаларды тасыны рге домалауы, кш-уатыны, айратыны артытыы, сондай-а, материалды игілігі кншілдік сезімін тудырады.
Кншіл зіні кескін келбеті жаынан рашан да зі кндеп жрген адамнан тмен трады.
Сз тасушы адам сектеп жрген адамыны тырнаына да трмайды.
Кншіл – оамда жексрын да зиянды адам, йткені ол адамгершілікке, жат ылыа, тіпті ылмыса да бейім.
Тобыр – армия емес, армия да – тобыр емес.
йымшылды бірлесіп орта міндет пен масатты орындауа аылды, ерік-жігерді жмылдыруа ммкіндік жасайды.
рыс даласында басшы – сзді адамы емес, тікелей іс-имылды адамы болуы керек.
Жалпы мыты ерік-жігер – жеіс серігі.
лсіз ерік-жігер – жеіліске шырауды хабаршысы.
Ерік дегеніміз – озаушы кш, масата жету жолындаы кедергілерді жеуші рал.
Кез келген адама батырдай болсам деген ниет, еліктеу тн.
Жртты кбіне аыл берілгенімен, жрек бріне бірдей берілмеген.
скери блімні кші жауынгерлік досты пен жолдасты бірлікте, ынтымата.
Жауынгерлік достытаы басты нрсе – зара тсіністік, адамны адамгершілігін рметтеп сыйлай білушілік.
арапайымдылы екі жаты мн-маына береді: арапайым деген сз бір жаынан – тередікті, екінші жаынан – бос, уыс деген ымды, басаша айтанда, арапайым рі аылды немесе арапайым рі аыма дегенді білдіреді.
Бір жатылы – офицерді міні, кемшілігі.
остай берушілік – лсіздік.
зі мерт боланнан грі лтіру иыныра.
Ашумен емес, аылмен йрету керек.
Аылдылар шін ата-да – бл зіл батпан жк.
Ата-да барып тран аыма болуа итереді.
Егер ата-даты ктере алмай аыматана, есіре тссе, бл адамны жаымсыз клекелі жаы.
Егер адам белгілі, танымал бола бастаса, ол образа, зіні жеке “мені” енді зіне тн болмайтын адама айнала бастайды.
алы солдат та бден алыптасан халы.
лімге асыпай, рыс жргізуді йрен.
рыс жргізе жріп йрен, шыдала, рі батылдана тс.
Жеке лгі-неге рыста басару ралы болып табылады.
Адамдарды шабуыла бастап ктеруден е ауыр міндет жо.
Наыз солдат болу оай емес.
ділетсіздік ашу-ыза туызады.
асырлар бойы сеі бзылмайтын тірік болады. Біра та, брі бір тірік шкереленеді.
Ержректілік пен батылды жректен шыуа тиіс.
Кітап – лемні азаматы.
Шынды – суреткерді лы міндеті.
Кез келген кітапты басты масаты – аарту.
тірік – зиян, кесір.
Ерлікті атаусыз кетуі – халыты трагедиясы.
йрену, шыныу рі есею шін соыса біл.
зін-зі дріптеушілік – з кші мен абілетін тым асыра баалаушылы.
Мадатау мен жазалауды адірін кетіріп жнсіз олданба.
Соыста зиян алып келушілік – бл жнсіз тгілген ан, атаусыз кісі лімі.
Сын саатта, ауыр кндерде бауырмалды пен ынтыматасты ныаяды, бекиді, атая тседі.
Техника аншама дамып жетілгенмен, ойлайтын, парасатты адамны орнын ауыстыра алмайды.
Соыс за жылдара Отанны тадырын, соысып жатан халыты тадырын шешеді.
Халы лмейді.
Соыс – халыты кш-уатын, ерлік-жігерін сынайтын лы емтихан.
дебиет, музыка, живопись – барлы лы да тамаша нрселерді наты бейнелейді, ол ата-бабаларымызды даналы сздері мен оларды ебектері – мірді танудаы наты, кшті, мыты рал, кресті кшті аруы болып табылады.
Техника аншама жетілгенмен, дамыанымен, брібір кресті ралы ретінде алады.
Адамны жан-дниесі – рыста е атерлі, кзге крінбейтін ару. Жан дниесіне за бойынша бірінші орын тиесілі, оан кш-уаты жаынан теесер крес ралы жо жне болмайды да.
Адам бойындаы басты сезім – парыз сезімін штап, трбиелеу.
нер ертеден-а халыты мір-тіршілігін, кресі мен жасылыа деген арман-мітін бейнелей отырып, халыты сана-сезімін дамытуда ерекше мні болан.
лемде парыздан арты уатты озаушы кш жо рі болмайды да.
Кзсіз батыр да, шектен шыан ора та жо.
ораты болмаса, ерлік те болмаан болар еді.
Ерлік дегеніміз скери трбиені, ширыан ішкі кресті, е алдымен адамны зін жее білген кресіні нтижесі.
тірік – барып тран зиянды у.
Шынды – парыз сезімін, ерлікке, адамгершілік жаынан кіршіксіз болуа, малмас ерік-жігерді шыдауа, з парызына деген сенімділікке трбиелеуде е бір нарлы рал болып табылады.
з парызын саналы трде тсіну ана солдатты брінен де жоары ояды.
Парызды саналы трде тсіну ана барлы игілікті істерге аспандаы бадар сілтер жлдыз сияты, адам неге абілетті болса, соан, барлы лы жне тамаша нрселерге абілетін арттыра тседі.
Парыздан биік шы жо.
Парыз – арман мен да шыы.
Болан оианы шын мнінде болан кйіндегідей етіп суреттеу, крсету – бл трпайылы, стірттік емес, бл да нер.
Кресті мн-маынасын тере кркемдікпен ашып крсету – хас суреткерді лы міндеті мен парызы.
атал соыстаы адамдар – шыарманы материалы. Оларды бейнелері мен портреттері – асырлар бойы зіні тере мнін жоймайтын дуір мен халыты мсіндік бейнесі, себебі олар айталанбайтын уаыт пен жадайларда жасалынан.
Соыс зімізді зіміз жне басаларды тануа бейнебір таным айнасы болды.
Саты жасай отырып, батыл трде имылдау – батырды басты асиеті.
Соысты мгілік таырыбы асиетті тгілген ан болып ала береді.
Тек ділдікті кшіні арасында ана діл жандарды ділеттілігі мірден орын алады.
Бізді жерімізде еркек – дігек, йел – гл. Дігек – жапырасыз, глсіз, азаша айтанда “у бас” деген сз.
йел – нарлы топыра, онда адамзат дні сіп, жетіледі. Біз сол днні жемісіміз. йелсіз адамзат “жемісі” ешашан да болмайды.
Ерлікті оны мерт болуынан іздемей, оны зінен іздеу керек.
ызанышты ш трі бар: жеке басты ызаншы, лтты ызаныш сезімі жне Отана деген сйіспеншіліктен туатын ызаныш сезімі.
рыс идеалы дегеніміз – бл рысты шыынсыз жеіп шыу.
рыс нері дегеніміз – бл рысты азыра шыынмен жеіп шыу деген сз.
аны тамып тран шындыты табу оай емес, ал оны жинатау одан да иын.
рыста брі тексеріледі, адамны барлы жеке асиеттері сына тседі.
Жаланды оты астында шыдас бермейді.
орыныш сезімі барлы тіршілік иесіне тн жне барлы жерде бар.
з еркімен орынышты ешкім де жее алмайды, тек ана мжбр ету жолымен ана жеуге болады.
Ар мірден ымбат, масаралы пен абыройсызды лімнен жаман – наыз солдатты ар-яты кез келген сырты мжбр етуден де атал.
орынышпен кресте ерлік, жеісті нтижесінде парыз сезімі туады.
рыста мір ешкімге сыйа берілмейді, жеіп алынады.
зін-зі сатау инстинктіні екі жаы бар: ол оратыты да тудыруы ытимал, біра кпшілік жадайда ол ерлікті тудырады.
Табандылы – батылды аланы.
Кім орана алмаса, сол леді.
мір шін крес – рыстаы ораушы кш.
Шынды – бл ерлікке трбиелеудегі е бір нарлы рал.
тірік – аырында тіпті наыз шындыа сйкес келетін ресми материалдара да сенімсіздік тудыратын е зиянды у.
Абсолютті батыр да, абсолютті ора та жо.
Бгінгі іс-рекетімізді стсіздік тжірибесі, ертегі кнгі стті ісімізді хабаршысы болуа тиіс.
Бізді наты болмысымыз – шынды.
Шынды аиатты тсіндіруші.
Шынды – бас шабатын айбалта, бл тірікті тамырын шабатын айбалта.
Жеіс здігінен келмейді.
Тіл байлыы, тіл тазалыы – лт асиетіні, салт-санасыны негізгі неге, наыз басты белгісі.
Ана тілін сймегендік, білмегендік, лт сезімін жоя отырып, лт безерлік тудырады.
Зерттеп білмейінше білу де, істей алу да ммкін емес.
Жеке жне оамды мірде адам асиеттеріне соыс сер етпей оймайды.
рыс жалан батырлыты бет пердесін сыпырып тастайды.
Ккпар, бйге, аударыспа – батылдыа, ептілікке баулитын, блшы етті шынытыратын, марлыты оятар, есеппен туекелге бел байлауа, тіпті зіні ары мен таы шін лімге бас тігуге дейін баратын дстрлі спортты ойындар. Бл ойындарды игілікті екендігіне ешандай кдік болмауа тиіс.
Шын дос сыртынан матайды.
Сайал ана бетіе арап ылмыдайды.
йелді сайалы бірді ана арбайды, дебиет сайалыны мыа зияны тиеді.
Сауатсыз жазушыны кейіпкері надан болып шыады.
Маал, мтел – мір тжірибесі.
Жас адама жрек – би.
Ит – ауыл есігіні оырауы.
азіргі ншілер айыны биге, асіретті арзан клкіге, мды уаныша айналдырып жіберді.
арт адам – за сапар шегіп, тоналып алан жолаушы сияты.
азынасыз керуен арашыдан орыпайды