Сзгілік есептеулер, негізгі тсілдері.

Сзілуді есептеулерді азіргі кездегі тсілдерін ш топа блуге болады.

Бірінші топа- гидромеханикалы тсілдер жатады, олар сзілу аынны озалуы сратарды математикалы физиканы есептері деп арастыруа негізделеді. Бл тсілдермен сзілу аыныны барлы параметрлерін аналитикалы жолмен аныталады жне гидродинамикалы тор трызылады.

Екінші топа- тжірибелік тсілдерді жатызуа. Оларды ішінде е кп тарааны электродинамикалы аналогия (ЭГДА). Бл тсілді кмегімен флютбетті кез келген жер астындаы нсасыны гидродинамикалы торын трызуа болады.

Сзгілік есептеулерді бгет денесіні, оны негіздері ме н жаалауларыны беріктігіне, бгет пен жаалауларды беткейлеріне есептеулер жргізу шін; бгет конструкциялары мен лшемдеріні оларды сзгіге арсы жне кріздік ондырыларыны тиімді жне немділігін барынша негіздеу шін жргізеді.

Сзгілік есептеулер арылы депрессиялы исыты орналасуын белгілейді; бгет денесі мен негіздері арылы тетін сзілген су тімділігін, тменгі бьефтегі кріздегі сзілу аыныны арын градиенті мен жылдамдыын анытайды.

Есеп су торабыны алыпты жадайы шін жргізіледі. Яни жоары жне тменгі бьефтерде деттегі іркілген дегей саталан жадайда . Инженерлік тжірибеде есептеулер шін Н.А.Павловскийді жуытау дісін немесе эквиваленттік кескін дісін олданады.

Жуытау дісінде есептеулер екі туелсіз пайымдаулар бойынша жргізіледі. Алдымен бгетті су ткізгіштігін, ал негізіні су ткізбейтіндігін есептейді. Бл нобай шін бгет денесіні сзілу тімділігін (q_T) анытап, депрессия исыын трызады. Сосын бгетті су ткізбейтін ылып есептеп, негізінен тетін сзілу ткізгіштігін (q₀) формула бойынша анытайды:

q₀=K₀*T = 3,8*1,04 =2,4 м³/с (1.9)

мнда К_о – негіз топыраыны сзілу коэффициенті;

Т – негізді су ткізгіш абатыны алыдыы;

Н₁ жне H₂ жоары жне тменгі бьефтердегі суды дегейі;

n – В_пл/Т байланысы арылы аныталатын тзету коэффициенті;

В_пл – негіз бойынша бгетті ені.

Кесте 1.4

Тзету коэффициенттеріні мндері.

Впл/Т
N	1.15	1.18	1.23	1.30	(1.44	1.87

 

Себебі бгетті ртрлі имадаы лшемдері мен суды арындары ртрлі. Сондытан сзілу тімділігін анытаанда аарды бгілген ртрлі учаскелеріні сипатты нктелерін алып, солар шін, жеке сзулер есептеулерін жргізеді. Ал, толы тімділікті сол тімділіктерді осындысы ретінде анытайды:

Q_тол = Q₁+…Q_n, (1.10)

Бгет денесі арылы тетін толы сзілу тімділігіне арналан есептік схеманы конструкциясы 2.11 суретте келтірілген. Мнда: Q_тол – бгет денесінен тетін жалпы сзілу тімділігі; Q₁…Q_n – бгетті тиісті учаскелеріндегі сзілу тімділігі;

Q₁=q₁*B₁ Q₂=q₂*B₂…Q_n=q_n*B_n;

мнда q₁…q_n – бгетті тиісті учаскелерінен тетін лесті сзілу тімділігі;

B₁…B_n – бгет учаскелеріні ені (2.11 суретті араыз).

Бгет жатауы арылы тетін жалпы сзілу тімділігі:

Q_жа=Q_тол+Q⁰_жал; (1.11)

мнда Q⁰_жал – бгет негізінен тетін жалпы сзілу тімділігі, м³/с.

Q⁰_жал=q₀*L ; (2.13)

мнда q₀ – бгет негізіндегі лесті сзілу тімділігі, 1 м-ге м³/с.

L – негізіні зындыы, м.

ртрлі есептік жадайлара арналан бгет денесі арылы тетін сзілуді Н.Н.Павловский дісімен есептеу наты мысалдар шешімдерімен келтірілген.

Тменде бгеттерді негізгі типтері шін тектес ималар дісімен сзілу есептеріні схемалары берілген.

Депрессия исыын ру шін алдымен оны су дегейі мен жоары беткейді иылысу нктесін жасанды трде з орындарына ояды.

Су ткізетін негіздегі экранды бгет.Сзілу коэффициенті К_э топыратан жасалан экранны берілген лшемдерін виртуалды діспен есептегенде, сзілу коэффициенті К_т, сзілу жнінде призмалы эквивалентпен алмастырады.

Есептеу тртібі ядролы бгеттерге сас:

1. 1.12.1 – формула бойынша экранны орташа алыдыын ( _орт) табады.

2. Тектес экранны келтірілген алыдыын анытайды:

Z _kелт.э = _орт*K_т/K_э * sin (1.12)

Z _kелт.э = 0,9*0,78/0,002 * 0,35 = 100

Мндаы – экранны орташа сызыыны бгет негізіне екею брышы.

3. Бгет жалыныны келтірілген енін есептейді.

в_{келт.ені} = в _жал + Z_кел.э - _орт (1.13)

в_{келт.ені} = 8 + 1003 – 0,9 = 107

Бгетті берілген конструкциясына байланысты крізді немесе крізсіз біртекті бгеттерге арналан есептік схемаларын олданады.

Депрессия исыын экран салынан абаттаы сзілу арыныны жоалуын ескере отыра экраннан кейін орналасан учаскелерге трызады.

Крізсіз немесе су ткізбейтін негіздегі екіш крізді біркелкі бгет.

Тменгі бъефті негізіні дегейінен тменгі беткейге депрессиялы исыыны шыу биіктігі мынаан те:

H₁ = Z_p/m₂- – (H₁-H₂)² + H₂ = (1.14)

мндаы H₁ жне H₂ – жоары жне тменгі бьефтердегі суды тередігі, м;

Z_p – бгетті негізі бойынша тектес имасыны ені:

Z_p = Z + Z = 3,6 + 128 = 132 (1.15)

Z = * H₁ = 0,4 * 9 = 3,6 (1.16)

Z = m₁*d +в_кел + m₂ (H₁ + d) = 3 * 0,5 + 107 + 2(9+0,5) = 128 (1.17)

мндаы – Г.К.Михайлов формуласымен аныталан жоары беткейді тіктігін ескеретін коэффициент.

m₁ 2 боланда, 0,4.

Бгет денесі арылы ткен сзілу аыныны тімділігін мына байланыс арылы анытайы:

d_m= K_m = 0,78 * = 0,003 (1.18)

мндаы K_m – бгет денесіні сзілу коэффициенті.

Депрессия исыын тедеу бойынша рады:

y= ; (1.19)

Х
У				5,8	4,3	1,3

 

Тменгі беткейден сзілу аыны шыарда немесе крізге кірерде сзілу жылдамдыын райды:

 

Мндаы Y – депрессия исыын трызарда абциссаны соы екі есептік нктесіні айырмашылыына те X аралыындаы депрессия исыыны тмендеуі.

Тменгі бьефте су жо болан жадайда есепті сол байланыспен , мына формуланы пайдалана отыра жргізеді: Н₂= 0.