Ашы нарытаы саясат.

Аша саясатында кнделікті жзеге асатын негізгі дістерді бірі ба.ааз-ды сатып алу жне сату бойынша операциялар болып табылады. лемдік тжірибеде ашы нарыта операцияларды жзеге асыратын негізгі баалы ааздара мыналар жатады: азыналы вексельдер, пайызсыз азыналы міндеттемелер, мемлекеттік займдар облигациясы, нексіптік облигациялар, бірінші сыныпты ыса мерзімді баалы ааздар жне т.б. Ашы нарытаы операциялара орталы банк шыаран баалы ааздар эмитенттерінен тікелей сатып алан жадайда, сонымен атар ба.а-р сатып алу- сату ммілелерін орталы банк з есебінен емес, мыс. азыналы тапсырыс бойынша (МБ-белгілі баамын стап тру масатында жне т.б.) жзеге асады. Бірінші жадайда шотты дебеттеу жзеге асырылажы, ал екінші жадайда мемлекетті бюджетті шотына сйкес несиелеу. Ашы нарытаы саясатты дстрлі ралдармен жргізу болып екінші реттегі нарытаы мемлекеттік ба.а.-мен операциялар табылады. Мндай операциялар келесі елдер шін сипатталады: Германия, Франция, Греция, Италия жне лыбритания.

Англия банкі шін ашы нарытаы операциялар экономикалы реттеуді алдыы атарлы ралы болды. Сондытан баса ралдарды жиі олданады. Англия банкі ашы нарытаы саясатты жргізк кезеінде 2 негізгі операциямен шектеледі:

1.за мерзімді саясат шеберінде – мемлекеттік заем облигациялары опер-да

2.ыса мерзімді аспектіде- азынашылы вексельдер операциялары. Бл саясат б.. сату-сатып алу бойынша траты ставка-ды белгілеу жолымен дисконтты йлер арылы жзеге асырылады.

Орталы банк сраныс жаынан ашы нарытаы саясатты жргізе отырып сынылан клемді сатып алуа ол жеткізген кезде баамды тратандырады немесе баалы ааздарды берілген трі бойынша белгілі санын сыныс баамына туелсіз сатып алады. 2-ші жадайда жеткен нтиже несиелік институттарды кіміндегі аша массасыны кбеюі (траты, номиналды, %-) ж-да ытималдылы млшерін білдіреді. Б шін маызды мселе 2-ші реттегі нарыта мемлекеттік баалы ааздар орналас-ды йымдастыру болып табылады.

 

Тжырымдамалар:Мемлекет аржы саясатыны жзеге асырылуы аша-несие саясатымен тікелей байланысты. Сол себептен, азіргі кездегі аша-несие саясатын зерделеу.

Таырып бойынша теориялы білімін баылау шін сратар мен тапсырмалар

Репродуктивті дегей:

26. Аша-несие саясатыны тсінігі

27. Аша-несие саясатыны масаты мен міндеттері

28. рылымды саясатыны тсінігі

29. аржылы атынастарындаы аша-несие саясатыны рлі

30. азастан Республикасыны 2020 жыла арналан аша-кредит саясаты

Шыармашылы жмыс: азіргі кездегі аша-несие саясаты жне оны аржы саясатындаы рлін талылау.

Таырып бойынша дістемелік нсаулар:

Кейс растыру. Кейс наты жадайды білдіреді, мысалы, автор тарапынан оны баалауы жне дрыс біртекті шешімі болмайтын шынайы фактілер мен оианы суреттеуді айтады. Оны баяндау стилі - ресми жне академиялы. Сзбен жеткізу ммкіндігі болады. Кейс рылымы - уаытша, сюжеттік, тсініктемелік.

Кейс трлері:

- дстрлі «гарвардты»;

- трлендірілген;

- стратегиялы;

- тактикалы.

 

олданылатын дебиеттер тізімі:

Негізгі дебиеттер - 1, 3, 4, 5, 6.

Задамалар мен нормативтік актлер

Мерзімді басылымдар

Интернет кздері.

 

Таырып. азастан Республикасындаы валюталы саясат жне валюталы операцияларды зады анытамасы

Саба масаты:аржы саясатындаы валюталы саясатыны рлін жне оны валюталы операциялы задамалармен орындалуын тсіну.

Дріс эжоспары

1. Валюта саясатыны мні жне мазмны

2. Валюталы саясатты дістері, нысандары мен баыттары

3. Валюталы саясатты жзеге асыруды ралы

 

Таырып бойынша негізгі ымдар:валюта саясаты, валюталы арым-атынастар, халыаралы валюта-аржы йымдар, дисконтты валюта саясаты, девиздік валюта саясаты, валюта шарты.

1. Валюта саясаты — мемлекеттік органдарды, орталы банкті жне аржы мекемелеріні, сондай-а халыаралы валюта-аржы мекемелері мен йымдарыны валюталы арым-атынастар саласында жзеге асыратын экономикалы, ыты жне йымды шараларыны жиынтыы. Ол, негізінен, экономика дамуды орнытылыын амтамасыз етуге, инфляция арыны мен жмыссыздыты суін тежеуге, тлем балансыны тепе-тедігін сатауа баытталады.

Валюта саясатыны пішімі мен баыты елді аржы-эконикалы ахуалына, лемдік шаруашылыты даму барысына байланысты аныталады. Валюта саясатыны, негізінен, дисконтты, девиздік (валюта интервенциясы) сондай-а валютаны шектеу, т.б. трлері олданылады.

Дисконтты валюта саясаты — орталы банкті капиталды халыар. озалысына, ішкі кредитті тиімді блуге, аша массасына, баа жне жиынты сраныса сер ету жолымен тлем балансы мен валюта курсын реттеуге баытталан есепке алу ставкасын ктеру не тмендету саясаты.

Девиздік валюта саясаты — шет ел валютасын сатып алу — сату жолымен лтты валюта курсын реттеу. Орталы банк лтты валюта курсын жоарылатуды кздесе, шет ел валютасын сатады, ал тмендету шін сатып алады. Девиздік валюта саясаты валюта интервенциясы трінде жргізіледі. Валюта интервенциясы дегеніміз — шетелдік валютаны ірі топтамасын сату не сатып алу жолымен елді орталы банкісіні валюта рыногы мен валюта курсына нысаналы трде бір рет ыпал етуі. Валюта интервенциясы мемлекетті алтын-валюта оры не орталы банкті банкаралы “своп” (олма-ол) келісімі негізінде ыса мерзімді кредит трінде лтты валюта есебінен жзеге асырылады. Егер валюта курсыны ралуына мемл. реттеуді ыпал ету дрежесімен салыстыранда нарыты факторларды сері басым болса, валюта интервенциясы валюта курсыны тратылыын сатай алмайды.

Мемлекетті валюта саясатыны рамдас блігіні бірі — валюталы шектеу. Валюталы шектеу — валютамен, алтынмен, баса да валюталы ндылытармен жасалатын операцияларды шектеу жніндегі зады немесе кімш. жолмен белгіленген ережелер мен нормаларды жиынтыы. Ол сырттан валюта келу мен шетке валюта шыаруды, аударуды реттейді, еркін сатуа тыйым салады, валюталы операциялара баылау жасайды, ксіпорындарды валюталы тсімні бір блігін сатуа міндеттейді

азастан Республикасыны валюталы саясаты лтты валютаны жне лтты экономиканы тратылыын амтамасыз етеді. Туелсіз егемен мемлекетті міндетті рміздеріні бірі оны лтты валютасы болып табылады. Кез келген мемлекетті тарихына оны бір рет енгізілетін з валютасыны тарихы да кіреді. Баса кптеген елдерді лтты валютасыны тарихы сан асырлар бойы алыптасан. Кез келген лтты валюта елді ткенін, бгінгісін жне болашаын бейнелейді.

Нары экономикасына ту жадайында жне экономикалы дадарысты жоюда, макроэкономикалы тратылыа ол жеткізуде Р банк жйесі маызды роль атарады.

Р лтты банкі трлі крделі операцияларды орындайтын жне аша айналымын реттейтін, лтты валютаны тратылыын амтамассыз ететін негізгі буын боландытан бірінші дегейлі банк болып есептеледі.

Валюталы жне зге де экономикалы халыаралы атынастар аясында жзеге асырылатын валюталы саясат, шараларды жиынтытаы нарыты экономиканы реттеу жйесінде маызды орын алады. Ел дамуыны белгілі бір кезеінде сырты экономикалы стратегияны жзеге асыру жне лтты экономиканы суі соны тиімділігіне байланысты болады. Сырты экономикалы саясат жйесінде валюталы саясат аса маызды орын алады. Сондытан да, Президентті азастан халына Жолдауында сырты жне ішкі саясатты негізгі баыттары аныталан, соны ішінде негізгі масат болып аша-несие саясаты екендігі баса айтылан. Себебі, аржы нарыыны тратылыын амтамасыз ету жне экономикалы су мен ынталандыруды атамасыз ететін негізгі баыт екені айын крсетілген.

Сондытан да, валюталы саясатты масаты негізінен орныты экономиканы суін, жмыстылыты жоары дегейін, бааны тратылыын (нсыздануды тменгі дегейі), сырты экономикалы тепе-тедікті (тлем балансы тепе–тедігін) олдауды амтамасыз етеді. Валюталы саясатты шеберіне ішкі валюта нарыын баылау да кіреді.

Валюталы саясатты наты міндеттеріне мыналар жатады: валюта жйесі мен валюта нарыыны траты жмыс істеуін амтамасыз ету; валюта дадарысын жеіп шыу, валютаны жне лтты валютаны баамыны тратылыын амтамасыз ету; валюталарды айырбасталымдылыына кшу, валюта операцияларын ырытандыру жне таы басалары.

Мемлекет зірлеген салы-бюджет, аша-несие жне сырты экономикалы саясаттарды негізінде валюталы саясат алыптасады. Оларды барлыы зара байланысты болып, экономикалы масаттарды жалпы жйесінен туындайды. рбір мемлекеттік саясат шін зіндік жеке жйе рылып, оларды іске асыруды дістері тадалады.

Валюталы саясатты кіметпен бірлесе отырып Орталы банк ойластырып, ол за негізінде бекітіледі. Валюталы саясатты валюталы стратегияны, валюталы реттеуімен штастырылуы ретінде арастыруа болады. Валюталы стратегия саласына валюта баамы тжырымдамасын, сол баама ыпал ету дістерін тадау.

2. Валюталы саясатты дістері, нысандары мен баыттары елді валюталы-экономика жадайына, лемдік шаруашылыты рістеуіне, дниежзілік аренада кштерді орналастыруа байланысты. р алуан тарихи кезедерде валюталы саясатты мынадай наты міндеттері алашы жоспара ойылады: валюта дадарысынан шыу, валюта тратылыын амтамасыз ету, валюталы шектеу, валютаны айырбасталымдылыына кшу, валюта тртіптемесін ырытандыру жне басалары.

Абсолютті дербес лтты экономикалы саясат, соны ішінде валюталы, несиелік, аржылы елдерді зара туелділігіні дамуымен жне лемдік шаруашылытаы бірігуімен сыйыспайды.

Валюталы саясатты зады трде, яни валюталы ндылытармен ел ішінде жне тыс жерде операцияларды жзеге асыруды тртібін реттейтін ы нысандары жиынтыы – валюталы задармен, сонымен атар валюта проблемасы бойынша мемлекеттер арасында жасалатын екі жаты жне кп жаты валюталы келісімдермен рсімделеді.

3. Валюталы саясатты жзеге асыруды бір ралы – халыаралы есеп айырысуды жне валюта операцияларын жргізу тртіптерін мемлекетті реттеуі. Ол лтты, мемлекетаралы жне айматы дегейде жзеге асырылады. Тікелей валюталы реттеу за актілері жне атарушы кіметті рекеті арылы орындалса, ал жанама реттеу экономикалы, соны ішінде валюта-несие дістерімен нарытаы экономикалы агенттерді мінез-лына ыпал ету жолымен іске асады. Шаруашылы байланыстарды интернационалдандыру мемлекетаралы валюталы реттеуді дамуына сер етеді. Ол мынадай масаттарды кздейді: жекелеген елдерді валюталы саясатын йлестіру, валюта дадарысынан шыуды бірлескен шаралары, бл турасында баса елдерге араанда жетекші мемлекеттерді валюталы саясатымен келісу.

азастанн лтты банкі лтты валютаны тратылыын амтамасыз етуге жне отанды ндірушілер шін жаымды бсекелестік ортасын сатауа баытталан саясатын жргізуде.

азастан Республикасыны лтты Банкі Басармасыны 2011 жылы 25 апандаы отырысында тегені айырбастау баамы ауытуларыны длізін жою жне 2011 жылы 28 апаннан бастап тегені басарылатын згермелі айырбастау баамыны режиміне ту туралы шешім абылданды.

«Басарылатын згеруді пайдасына валюталы длізден бас тарту тегені, ажет болан жадайда, тебе-те, экономика шін «олайлы» дегейде ныаюына, алтынвалюта активтерін лайтуа жне валюта нарыындаы за мерзімді тратылыты амтамасыз етуге жадай жасайды», - деп з шешімдерін ткен отырысты мшелері басым блігі негіздеді.

Валюта нарыындаы ахуалды тратандыруа жне халыты девальвациялы ктулерін тмендетуге баытталан уаытша шара ретінде
енгізілген валюталы дліз тегені ныаюына кшейіп келе жатан рдіс жадайларында з ажеттілігін жойды. Бан лемдік нарытардаы азастанды экспортты негізгі позицияларына отайлы баа конъюнктурасы жне тлем балансыны жай-кйі себепші болды.

Соы бір жарым жылда мнай, металдар жне астыты лемдік бааларыны су рдісі байалып отыр. Нтижесінде ішкі валюта нарыындаы шетел валютасы сынысыны лаюы тегені ныаю жаына арай айырбастау баамына ысым крсетіп отырды. азастан Республикасыны лтты Банкі тегені айтарлытай ныаюын болдырмау масатында соы айлар ішінде сол арылы оны
сынысын ысарта отырып жне азастан Республикасы лтты Банкіні алтынвалюта активтеріні клемін лайта отырып, ішкі нарыта айтарлытай клемде шетел валютасын сатып алуда. Мселен, егер 2015 жыл бойы азастан Республикасыны лтты Банкі тегені ныаюын алдын алу масатында нарыта 2,0 млрд. АШ долларын сатып алса, тек аымдаы жылды атарында жне апанында ана 4,5 млрд. АШ долларына жуы сатып алды, бл ткен жылды жылды клемінен екі еседен астам кп.

Валюталы операциялар бойынша аша тлемдерін жне (немесе) аударымдарын укілетті банктер арылы жргізген кезде резидент (резидент емес) укілетті банкке мынадай жаттар сынады:

- жеке басын куландыратын жат (жеке тлалар шін);

- азастан Республикасында траты тру ыын растайтын жат (жеке тлалар

- шетел азаматтары жне азаматтыы жо адамдар шін), егер болса;
- азастан Республикасында мемлекеттік тіркеу (есепке алу) туралы кулік (азастан Республикасыны занамасына сйкес мемлекеттік тіркеуге жататын резидент жэне резидент емес зады тлалар шін), егер осы жат брын сынылмаан не згерген жадайда;

- азастан Республикасы мемлекеттік статистикасыны уэкілетті органы берген КЖЖ коды берілгенін растайтын жат (азастан Республикасында мемлекеттік тіркелген зады тлалар шін), егер осы жат брын сынылмаан не згерген жадайда;

- салы тлеушіні мемлекеттік тіркелгенін растайтын жат, не салы органыны осы тланы азастан Республикасыны салы органында тіркеу есебінде трмааны туралы жаты, егер осы жат брын сынылмаан не згерген жадайда;

- валюта шарты;

- Ережедегі кзделген жадайлардаы лицензия, тіркеу кулігі, хабарлама туралы кулігі;

- мміле паспорты (мміле паспортын ресімдеуді талап ететін тауарлар (жмыс, ызмет крсету) экспортына немесе импортына байланысты ммілелер бойынша);

- міндеттемелерді орындаланын растайтын немесе, не соны негізінде орындалуы ажет жаттар (экспортпен немесе импортпен байланысты ммілелер бойынша Ммілені жадайларын натылау жне оны. атысушыларын жіктеу масатында резидент жне резидент емес зады тлалар сондай-а укілетті банктерді талап етуі бойынша рылтай жаттарын сынады.

Резидент (резидент емес) осы тармаа сйкес талап етілетін жаттарды жне мэліметтерді сынбаан жадайда укілетті банк осы Ережені 7-тармаыны екінші абзацында, 8 жне 10 тарматарында кзделген жадайларды оспаанда, валюталы операциялар бойынша аша тлемдерін жне (немесе) аударымдарын жргізбейді.

Резидент лицензия жэне (немесе) тіркеу кулігі жне (немесе) хабарлама туралы кулік талап етілетін валюталы операциялар бойынша аша тлемдерін жне (немесе) аударымдарын жргізген кезде резидент укілетті банкке осындай жаттарды тпнсасын жэне кшірмесін береді. Оларды салыстыраннан кейін кшірмелері укілетті банкте алады, ал тпнсалары резидентке айтарылады. Осы Ережені 69-тармаында кзделген жадайларда тіркеу кулігіні (хабарлама туралы кулікті) тпнсасыны орнына нотариалды куландыран немесе лтты Банк растаан тіркеу кулігіні (хабарлама туралы кулікті) кшірмесін сынуа рсат етіледі.

Резидентте хабарлама туралы куэлік болмаан жадайда укілетті банк оны алу ажеттігі туралы резидентке кез келген трде хабарлай отырып, операцияны жргізеді. Бл ретте укілетті банк ай сайын, есепті кезенен кейінгі айды 10-на дейін (оса аланда) лтты Банкті орталы аппаратына резиденттерде хабарлама туралы куліктер болмаан кезде оларды тапсырмалары бойынша жргізілген операциялар туралы Ережені 1-осымшасында белгіленген нысан бойынша есеп береді.

Тіркеу кулігі талап етілетін валюталы операция жргізу нтижесінде алынан аша резидентті пайдасына тскен кезде укілетті банк резидентке тіркеу кулігін сыну ажеттігі туралы хабарлайды жне тскен ашаны. резидентті банктік шотына ол тіркеу кулігін сынаннан кейін ана есептейді.

Тжырымдамалар: аржы саясатыны жзеге асырылуы валюта саясатыны рлін зерделеу.