КСРО – Кеес Социалистiк Республикалар Одаы

(1917-1939 жж.)

Петроградтаы арулы ктерiлiс. II Бкiлресейлiк кеес съезi.арулы ктерiлiстi басталуына «Рабочий путь» жне «Солдат» газеттерiнi беттерiнде арулы ктерiлiске шаыран маалаларды жариялануы себеп болды. Уаытша кiметтi бйрыымен 23 азан тнi екi газет жабылды. Сонымен бiрге Керенский Петроград скери округiнi басшысы Г.Полковниковке большевиктердi скери-революциялы комитеті мшелерiн ттындауа бйры шыарды. азан айыны 24-і кнi таерте большевиктердi Орталы Комитетi баспахананы орауа скер жiберуге шешiм абылдады. Уаытша кiмет пен большевиктер партиясы арулы кштерi арасында атыыстар басталып, большевиктер аладаы маызды мекемелердi з олдарына ала бастайды. Уаытша кiмет аладаы жадайды з олдарына алу шiн, солтстiк теiздегi матростардан кмек срайды. аладаы жадай брыныдан да шиеленiсiп, ысы сарай, соыс министрi жне Петроград скери округ йлерi уаытша кiметтi олында алды. Уаытша кiметке арсы большевиктер кшi кбейiп, 25 азан кнi таерте В.И.Ленин «Ресей азаматтарына арнап» ндеу таратады. Ресейде уаытша кiмет лап, Петроградта билiк Петроград кеесі мен скериреволюциялы комитеттi олына аландыын жариялайды. Керенский уаытша кiметіні арсылы крсетуге осымша кштер келiп жетпедi, ысы сарайды орауа бiрнеше жз юнкерлер жне ш жздей казактар, барлыы 900 адам ана алдырылды

Большевиктер ысы сарайа шабуыл жасау шiн 11-20 мыдай солдаттарды дайындады. Петроград скери округiнде сол кезде 160 мы адам болан. скерлердi кбi «бейтарапты» саясат стап, екi жаты олдамаанын кремiз. азан айыны 25-і кнi тске жаын большевиктер Маршен сарайын, округтi бас штабын з олдарына алады. Петроград скери округ скерлерi арулы ктерiлiсшiлер жаына шыа бастайды. ысы сарайды кшпен алу керектiгiн И.Сталин мен Л.Троцкий олдамайды. Бiра, В.И.Лениннi Смольныйа келуi ысы сарайды аруды кшімен алуды тездетті. ысы сарайдаы уаытша кiмет мшелерiмен келiсiм з нтижесiн бермедi. Большевиктер «Аврора» кемесiнен о атып, ысы сарайа шабуыл бастады. Бл кезде уаытша кiметтi орап тран азантай юнкер мен казактар айтарлытай арсылы крсете алмады, ызыл гвардияшылдар ысы сарайды алды. Сйтiп, арулы ктерiлiстi бiрiншi кезеi ысы сарайды алып, уаытша кiмет мшелерi ттындалып, Петропавл трмесiне амалды. Сол кездегi газеттерде ысы сарайды алу барысында 6 адам лiп, бiрнеше адам жараланды деп жазды.

25 азан кнi кешкi 10 саат 40 минутта Смольныйда жмысшы жне солдат депутаттары Советтерiнi Бкiлресейлiк II съезi ашылды. Съезд жмысында В.И.Лениннi «Ресей азаматтарына арнаан ндеуi» бгiннен бастап кiмет билiгi советтердi олына кшкенiн жариялады. «Сондытан, - дедi советтер съезiнi аулысында, - жергiлiктi жерлерде бкiл кiмет жмысшы, солдат жне шаруа депутаттарыны Советтерiне кшедi, Советтер наыз революциялы тртiптi амтамасыз етуге тиiс».

26 азан кнгi съезд жмысында Совет кiметiн ру туралы мселе аралды. Солшыл эсерлер «барлы партия кiлдерiнен кiмет ру» туралы сыныс енгiздi. Большевиктер советтерде кпшiлiк болды, сондытан солшыл эсерлер кiметтi рамына кiруден бас тартты, осыны зі таза большевиктiк кiметтi рыландыын айатады. кімет Халы комиссарлар Советi (СНК), ал кiметтi мшелерi – халы комиссарлары деп аталды. Советтер съезi Советтердi съездер аралыында елдегi кiметтi жоары органы – Бкiл-ресейлік Орталы Атару комитетiн (ВЦИК) сайлады. ВЦИК-те 101 мшесiнi 62-сi большевиктер, 29-ы солшыл эсерлер, аланы баса партияларды кiлдерi болды.

Съезде В.И.Ленин бiтiм туралы баяндама жасады. Бiтiм туралы декретте Совет кiметi барлы соысушы елдермен аннексиясыз, контрибуциясыз дiл бiтiм жасасуды сынды. Декретте пия дипломатияны жою, пия шарттарды жариялау. Бiтiм туралы декретте совет мемлекетiнi сырты саясатыны принциптерi: пролетарлы интернационализм, барлы халытарды бостандыы, туелсiздiгi мен тедiгi шiн кресі олдау табатыны айындалды. Соысты тез арада тотату, соыса арсы крес, бейбiт атар мiр сру, оамды жне мемлекеттiк рылысы р трлi мемлекеттердi араларында туатын дау-жанжалды бейбiт келiсiм арылы шешу туралы мселелер ктерілді.

Съезде жер туралы мселе аралды. 625 депутат бiр ауыздан эсерлердi дайындаан 242 аманатын абылдады. Бл аманатты В.И.Ленин бастаан большевиктер де олдады. Декрет жерге помещиктiк жер иеленушiлiктi дереу жне тбірімен жоюды талап еттi.

За жерге, жер ойнауына, орман, сулара жеке меншiк жойылады, яни национализацияланады. Жерге жеке меншiктi жойылуы, декреттен кейiн аграрлы мселедегi задар шаруалар мен помещиктер арасында наразылы туызып азамат соысына келдi. Помещиктер мра жерлерiн совет кiметiне бергiсi келмедi. Совет кiметi кейiннен помещиктердi жер иелiктерiн кшпен тартып алып, шаруалара блiп берiп, оамды шаруашылы йымдастыру шін, жеке меншiктi тамырына балта шапты.

Съезд жаа рылан Совет кiметiнi мшелерiн бекiттi. Халы комиссарлар Советiнi траасы В.И.Ульянов (Ленин), iшкi iстер халы комиссары А.Рыков, жер халы комиссары В.Милютин, ебек комиссары А.Шляпников, соыс жне теiз iстерi жнiндегi комитет В.Овсеенко (Антонов), Н.Крыленко жне П.Дыбенко, сауда жне нерксiп В.Ногин, халыа бiлiм беру А.Луначарский, финанс И.Скворцов (Степанов), сырты iстер Л.Бронштейн (Троцкий), За Г.Оппоков (Ломов), тама жнiндегi И.Теодорович, пошта жне телеграф Н.Авилов (Глебов), лттар iстерi жнiнде И.Джугашвили (Сталин) сайланды. Бкiлресейлік Орталы Атару комитетi (ВЦИК) траасы Л.Каменов (Розенфельд) сайланды. Съезд жмысы 27 азан кнi таы саат 5.00-те аяталды.

Большевиктердi елде жеке билiк орнатуа кшу саясаты.Советтердi II съезiнде жеке-даракпшiлiк дауыс алу кезеi заа созылмады. Саяси билiктi ныайту шiн баса партиялармен келiсiмге келу ажет болды. Большевиктердi билiгi уаытша болды. Социалистiк баыттаы эсерлер мен меньшевиктер большевиктердi билiктi кштеп алуына арсы шыты. Советтердi II съезiнен кейiн меньшевиктер мен ошыл эсерлер «Отанды тару» комитетiн рып, большевиктерге арсы блiк йымдастыра бастады. А.Керенский болса, казактарды басшысы генерал Краснова сйенiп, Петрограда шабуыл жасауа дайындалды.

Москва, Петроград жмысшылары социалистiк партиялардан бiрттас кiмет руды жатап, ереуiл ткiзуге шаырды. кiметтiк дадарыс жадайында жмысшылар арасында беделдi ксiпода йымы, яни Темiржол ксiпода йымы комитетi (ВИКЖель) 700 мы мшесi арылы ереуiлге шаырып, большевиктерден бiрiккен кiмет руды талап еттi. Большевиктердi Орталы комитетi (ЦК РСДРПб) темiржол-шылармен келiсiмге келуге келiстi. В.И.Ленин бл келiсiмдi Керенский мен Корнилова арсы «елшiлiк келiсiм» ретiнде тсiнсе, Зиновьев, Рыков, Ногин социалистiк партиялар арасындаы келiсiм, кппартиялы демократиялы кiмет ру деп тсiндi.

Темiржол ксiпода йымы комитетi мен большевиктер арасындаы келiсiм барысында жаа кiмет руа уадаласты. РСДРП(б) Орталы комитетiнен Каменев, Атару комитетi (ВЦИК) атынан Рязанов ол ойып, 18 адамнан жаа кiмет руа келiстi. Бiра, 1918 жылы араша айында елдегi саяси ахуал большевиктер жаына ауысты. Москвада Совет кiметi жедi, Корнилов бастаан казактарды Петрограда шабуылы жеiлiс тапты. В.И.Ленин уаытша келiсiмге келгенiмен, большевиктердi билiктi з олына алып кшеюi, 1918 жылы араша айында бiрiккен кiмет рудан бас тартуа негіз болды. Каменев, Рыков, Милютин, Ногиндер В.И.Лениннi саясатына наразылы ретiнде РСДРП(б) Орталы комитетiнен, халы комиссариаты мшелiгiнен бас тартып, большевиктер арасында ашы жiк туды. Ошыл эсерлер мен меньшевиктер большевиктерге арсы крес жргiзе бердi. 1918 жылы желтосан айында большевиктер солшыл эсерлермен келiсiмге келiп бiрiккен кiмет рды. кiметтi рамында: За (И.Штейберг), пошта жне телеграф, (П.Прошьян), жергiлiктi басару (В.Трутовский), Республика млiк меншiгi (В.Карелин), жер мселесi (А.Колегаевтар) кiрдi. азан ткерiсiнен кейiнгi алашы кiметтiк дадарыстан большевиктер солшыл эсерлер партиясыны олдауы арылы шыты.

кiметтiк билiктi жеке-дара толы алу шiн большевиктер партиясына рылтай жиналысын шаыруды масат етіп отыран меньшевиктер мен ошыл эсерлерге арсы кресу керек болды. Сондытан кн тртiбiнде екi мселе трды. Большевиктер В.И.Ленин бастаан топ демократияны жоары сатысы Советтердi алдыру керек десе, меньшевиктермен баса да социалистiк баытты стаан саяси партиялар рылтай жиналысын шаыруды талап еттi. рылтай жиналысын жмысшы табы мен шаруалар да олдады. Большевиктер сол кездегi саяси жадайды тсiнiп, рылтай жиналысын шаыруа келiсiм бердi. Жалпы рылтай жиналысын шаыруды азан ткерiсiне дейiн уаытша кiмет 1917 жылы араша айыны 12-іне белгiлеп ойан болатын. Сайлау уаытында тiп, рылтай жиналысын олдаан партиялар эсерлер 40,7%, меньшевиктер 2,7%, большевиктер 24% дауыс алды. Эсерлердi жеiске жетуiнi негiзгi себебi, са буржуазия мен шаруалар олдады. Сйтiп, рылтай жиналысына сайланан 715 депутатты 412 эсерлер, ал 183-i большевиктерден болды. Елде демократиялы ос кiметтiк билiк орнады. Кiмдi-кiм жеедi деген мселе трды. В.И.Ленин большевиктер партиясыны сынысымен рылтай жиналысы туралы арар дайындап жариялады. В.И.Ленин: «Бiз буржуазиялы революциядан пролетарлы революцияа кшуіміз керек, рылтай жиналысы арылы кадеттер халыты парламенттiк иялмен алдап келедi, сондытан рылтай жиналысын айта арап, билiктi Советтердi олында алдыру керек» – дедi. Билiк жолындаы крес революциялы жолмен шешiлуi ммкiн деп, елдi азамат соысына шаырды.

1918 жылы атар айыны 3-і кнi В.И.Лениннi жазан «Ебекшi жне аналушы халы ытарыны декларациясын» ВЦИК бекiттi. Декларация бойынша Бкiлресейлiк жмысшы, солдат жне шаруалар Республикасы болып жарияланды. Бл шешiм рылтай жиналысында аралып бекiтiлуi ажет болды. Сонымен атар рылтай жиналысы Советтердi мойындап, зiнi ызметiн аятау керек болды.

1918 жылы атарды 5-і кнi Петроград аласындаы Таврия сарайында рылтай жиналысы з жмысын бастады. рылтай жиналысында Я.Свердлов «Декларация туралы» баяндама жасады. Декларацияны депутаттар абылдамады. Жиналысты траасына сынан М.Спиридоновты кандидатурасы тпей, жиналысты траасы болып ошыл эсер В.Чернов сайланды. рылтай жиналысы Бкiлресейлiк Советтердi II съезiнi шешiмдерiн де бекiтпедi. Жиналыста большевиктер партиясы жеiлiс тапты. Бл сол кездегi Ресейдегi шын мнiндегi саяси ахуал болатын. Большевиктер партиясы Халы Комиссариаты Орталы комитетi рылтай жиналысын тарату туралы шешiм абылдады. рылтай жиналысыны депутаттары Таврия сарайынан кетуге мжбр болды. Ресейде парламенттiк демократия кезеi аяталып, тоталитарлы терроризм кезеi басталды. Россия тарихында бiр-бiрiне арсы тран тап кресi басталды. кiметтiк билiк кш арылы шешiлуі ажет болды. Бл елде азамат соысыны басталуына келдi. Большевиктер партиясы Советтердi сатап алу шiн жеке саяси кш ретiнде креске шыты. Ресей оамы екiге блiндi.

1918 жылы большевиктер кiметтiк басшылыты кшейту шiн Бкiлресейлiк Советтердi III съезiн 10-18 атарда шаырды. ВЦИК траасы Я.Свердлов жне Халы Комиссарлар кеесiнi басшысы В.И.Ленин сз сйлеп, елдегi саяси билiк Советтерге кшкенiн, контрреволюцияа арсы кресте арулы кштердi барынша пайдалану ыы Советтерге берiлуi керек екенiн айтты. Меньшевиктер пролетариат диктатурасыны жргiзiп отыран арулы шараларына арсы болды. Троцкий жаа билiктi орнату шiн Советтердi жргiзiп отыран кш крсетуiне арсы шыты. Съезд з шешімімен жмысшы, солдат жне шаруалар советтерiн бiрiктiрiп, са буржуазия мен шаруаларды олдап отыран эсерлердi леуметтiк тiрегiн лсiреттi. Жергiлiктi Совет органдарынан эсерлердi бiртiндеп шыара бастады. Бл процесс елде террорды брыныдан да кшейттi. В.И.Лениннi «Федералды рылымы туралы» арарын бекiттi.

Е жоары кiметтiк билiк Бкiлресейлiк Советтер съезi болды. Съезд аралыында ызметтi Бкiлресейлiк Атару Комитетi (ВЦИК) атаратын болды. Ресей Федерациясы кiметi болып Халы Комиссарлар Советi бекiтiлдi. Съезд Бкiлресейлiк Атару Комитетiнi 306 мшесiн бекiттi. Оны 160 – большевиктер, 125 – солшыл эсерлер, 7 – ошыл эсер т.б. Сйтiп, В.И.Ленин бастаан большевиктер елде жеке билiк орната отырып, тап кресiне дайындалып жатты. 1918 жылы шiлде айыны 6-7 кндердегi Москва жне Шыыс майдандаы солшыл эсерлердi блiгi Ресейдегi ос партиялы жйенi аяталып, бiр партиялы билiктi орнауына келдi.

Азамат соысы (1918-1920 жж.).1918 жылды алашы айларында Советтiк Ресей шет ел империалистерiнi оршауында алды. 1918 жылы Германия зiнi бiтiм келiсiмiн бзып, Петроград аласына арай соыс имылдарын бастады. Псков жне Нарва алаларыны маында ызыл скерлер жауа арсы соыста жеiске жетiп, апан айыны 23 кнi В.И.Лениннi ол оюымен жмысшы-шаруа ызыл Армиясын рды. Патшалы Ресейдi ескi армиясын таратып, оны орнына жаа адамдар шаырып, 1918 жылы ыркйек айында жалпыа бiрдей скери мiндеткерлiк енгiздi. Жаадан арулы кштердi руда брыны патша армиясыны скери басшыларын пайдалануа В.И.Ленин келiстi. Олар: И.Вацетис, С.Каменев, А.Брусилов, Е.Снесарев, В.Альтфатер т.б.

Соыс Халы Комиссары болып Л.Троцкий таайындалды. Жергiлiктi жерде ызыл Армия ру шiн халыты скери комиссариаттар жмыс iстей бастады. Азамат соысы басталар алдында ызыл Армияда 6 армия жне 54 дивизия, 450 мыдай адам болды.

1918 жылы Советтiк Ресейдi iшiнде тап кресi шиеленiсе тстi. Елде бiр-бiрiне арама-арсы ш саяси топ алыптасты. Бiрiншiсi, большевиктердi олдаан жмысшы жне шаруалар; екiншi, латылан кiмет укiлдерi (офицерлер, казактар, ндiрiстiк буржуазия); шiншi, са буржуазия (орта шаруалар, саудагерлер мен олнершiлер). Азамат соысыны алашы айларында халыты арасында ауытушылар кп болды. 1918 жылы большевиктерге арсы ескi тртiптi алпына келтiру шiн демократиялы контрреволюциялы саяси топтар крес жргiздi. Оларды кбi эсерлер мен меньшевиктер болды. Елдегi контрреволюциялы кштердi бiрiктiре отырып, азамат соысын бастауа негiз болды. Бл саяси кштер шет ел империалистерiнен олдау тапты. Ал азамат соысыны басталуына негiзгi себеп болан 1918 жылы мамыр айында Сiбiр темiржол бойында басталан чехословак блiгi болды. Бiрiншi дниежзiлiк соыс жылдарында Австро-Венгрия ол астында болан чех жне словак халытары Ресейге арсы соысуа мжбр болды. Кейiннен соыс майданына атысан чех жне словактар з еркiмен Ресей жаына ттына тсiп, Ресей жаында соыс майданына атысты. 1918 жылы Ресейде 200 мы чех жне словактар болды. Оны 50 мыдайы соыса атысты.

Брест бiтiмi бойынша чехословак корпусы арусызданып елiне айтуы керек болатын. Совет кiметiнi шешiмiмен Владивосток арылы теiзге шыып Францияа баруы ажет болды. Блiк 25 майда басталып тез арада Пензадан Владивостока дейiнгi зор территорияны амтыды, осы жолда чехословак корпусыны эшелондары тран болатын. Францияны Ресейдегi елшiсi Нуланс 1918 жылы майда: «Одатастар интервенция бастауа йарды... жне чехословак армиясын одатас армияларды авангарды деп арайды» – деп млiмдеме жасады.

Чехословак корпусыны блiгi Волгада (Едiлде) Уралда жне Сiбiрде кулактарды ктерiлiсiн бастау шiн аылан дабыл болды. Бан ошыл эсерлер мен меньшевиктердi ыпалындаы орта шаруалар да атысты. Самарада меньшевиктердi рылтай жиналысын олдаан контрреволюциялы кiмет «Комуч» рды. Дл осындай кiметтер Омскi мен Екатеринбургте де пайда болды. Совет кiметiне арсы халы озалысы ке етек алды. ызыл Армия жеiлiс тауып жатты. Осындай ауыр кезеде большевиктер ызыл террора кштi. Соыс комиссары Л.Троцкий соыс майдандарында скери трибунал рып, з эмиссарларын жiберiп, ешандай сотсыз жазысыз адамды ату жазасына берiп жатты. Петроград полкiнi 27 ызыл скерлерiн атып тастады. Муром, Арзамас, Свиято алаларында тыш концлагерлер рылды. 1918 жылы ыркйек айынан бастап Советтiк Ресей «соыс лагерiне» айналды. Революциялы скери совет рылып, оны Троцкий басарды, уаытында меньшевиктер мен эсерлер Троцкийдi бл iс-рекетiн сынап, скери басшы бола алмайтынын айтан болатын. Бiра В.И.Ленин тыдамай, Соыс Халы Комиссарыны басшысы етiп таайындаан едi. Кейін ызыл Армияны бас олбасшысы Н.Вацетис таайындалды. 1918 жылы ыркйек айынан бастап ызыл Армия кш жинап, шабуыла шыып азан аласын алды.

Шыыс жне Отстiк майдандаы соыс имылдары.Совет кiметiнi тадыры Шыысмайданда шешiлуi тиіс еді. 1919 ж. Шыыс майданда Колчак 400 мы скер жинатап, Едiл зенi бойындаы азан жне Самара алаларына ауiп тндiрiп, Мскеу аласына жаындай тстi. Екiншi ауiп, егер Шыыс майданды жоймаса, отстiк майдандаы Деникин армиясымен бiрiгу аупi тндi. 1919 жылы В.И.Лениннi айтуымен революция тадыры Шыыс майданда шешiлуi керек деп танылып, ол шiн барлы кш Колчак армиясын таландауа шаырылды. ызыл Армияа ерiктiлер келiп, 800 мы скер жинаталды. Жаа кштердi келуiмен 1919 жылы суiр айында Колчак армиясы алаш рет жеiлiс тапты. Бугуруслан, Белебей жне Уфа алаларында М.Фрунзе бастаан ызыл Армия кштерi жеiске жетiп, Колчак армиясы Орал тауынан асырып тасталды. Совет кiметi Колчак жеiлгеннен кейiн чехословак корпусымен келiсiмге келiп, Владивосток арылы Еуропаа кетулеріне ммкiндiк берді.

1919 жылы шiлде айында Совет кiметiне отстiктегi Деникин армиясыны шабуылы ауіп тндірді. Деникин армиясына Антанта елдерi кмек крсеттi. Черчилль: «Бiз Деникин армиясына 250 мы мылты, 200 пушка, 30 танк бердiк» – деп мойындады. Сол жылы мамыр айында Деникинге Украин лтшылдары айтарлытай кмек крсеттi. Дон зенiнi бойындаы казактар, 6-Украин дивизия скерлерi кмекке келдi. Оларды рамында 20 мы адам, 50 пушка, 700 пулемет жне 6 бронепоезд болды. 1919 жылы маусым айында Деникин армиясы Тавр, Екатеринослав, Харьков, Донецк, Воронеж, Царицын, Астрахань жне Дон облыстарын басып алды. Врангель армиясы Царицын аласын алды. Деникиндер Курск жне Воронеж алалары арылы Мскеуге ауiп тндiрдi.

В.И.Ленин халыты барлы кшiн «Деникинге арсы кресуге» шаырды. Деникинге арсы жаадан 40 мы коммунистер мен 30 мы комсомолдар шаыруа н осты. 1919 жылы шiлде айында ызыл Армия рамында 157,6 мы мылты, 25,8 мы атты скер, 4094 пулемет, 55 бронепоезд болса, Деникин армиясында 104,5 мы мылты, 50,9 мы атты скерi, 1212 пулемет, 28 бронепоезд болды. Деникиннi атты скерi 2 есеге кп болды. Атты скер азамат соысы жылдарында негiзгi скери кшке айналды. Деникиннi Мскеуге шабуылы сттi болып Тамбов, Козлов, Елец, Воронеж алаларын басып алып, 20 ыркйекте Курск аласын алды.

1919 жылы азан айында ызыл Армия арсы шабуыла шыты. Отстiк майданда ататы С.Буденный бастаан атты армия корпусы шешушi роль атарды. Орел, Воронеж алаларыны маында атты корпус iрi жеiске жетiп, Деникин армиясы отстiкке арай шегiне бастады. 1920 жылы Деникин армиясы Украинаны тастап, Новороссийск аласы арылы Тркияа ашып кеттi. зiнi орнына генерал Врангелдi алдырды. Деникин армиясыны жеiлуi азамат соысындаы шешушi кезе болды.

1920 жылы ыркйек айыны 1-і кнi Совет кiметi Врангель армиясын таландау шiн М.В.Фрунзе (1885-1925 жж.) бастаан Отстiк майдан рды. Врангель армиясында 50 мы адам болды. 1920 жылы Отстiк майдан скерлерi шабуыла шыып, Донбасс, Днепрдi о жаалауы, Таврия жне ырым азат етiлдi. 1920 жылы араша айында ызыл Армия иындыа арамастан, Сиваш жне Перекопты азат етiп, ырыма шыты. Соыс майданында 2 атты армия басшысы Ф.Миронов, 51 дивизия басшысы В.Блюхер ерекше ерлiк крсеттi.

Врангель армиясын таландап ызыл Армия ырымды азат еттi. ырымды азат еткеннен кейiн облысты скери революциялы комитетi ызыл террор жргiзiп, ырымды атардан тазарту жргiздi. Бл шараларды жргiзгендер ырым облревкомыны траасы Бела Кн мшелерi Р.Землячка, Отстiк майданны ттенше блiмiнi бастыы Е.Евдокимовтар болатын. Бларды олдарынан ешандай жазысыз 8 мы офицер сотсыз атылды.

Совет–Польша соысы.1920 жылды кктемi мен жазын-да

ызыл Армия Польшаа арсы соыс имылдарын жргiзуге мжбр болды. 1920 жылы суiр айыны 17-і кнi Польша генералы Пилсудскийдi бйрыымен Польша скерлерi Киевке шабуыл бастады. Пилсудскийдi ойы Речь Посполитаяны рамында болан Белоруссия, Украина, Литваны осып алып, 1772 жылы Польша мемлекетiнi шекарасын алпына келтiру болды. Польша скерлерiн Украинадаы атар кiметi Симон Петлюр олдап, мамырды 6-ы кнi Киев аласын олдарына алады. 1920 жылы жазда ызыл Армия арсы шабуыла шыып, маусымны 12-і кнi Киев аласын азат еттi. РКП(б) Орталы Комитетiнде Польша скерлерiн «Керзон сызыы» деп аталатын шекараа дейiн уып апараннан со, соыс имылдарын Польша жерiнде жргiзге беруге шешiм абылдау туралы мселе аралды. Троцкий соысты тотатып келiсiмге келуге шаырса, В.И.Ленин соысты жаластырып, Польша жмысшы табыны олдауымен Совет кiметiн орнату керек деп шештi. Бл сол кездегi ате шешiм болды. Поляктар Совет кiметiн орнатуа арсы болды. Бл баса елдi аруымен дниежзiлiк революция орнату идеясы болатын.

1920 жылы тамыз айында Тухачевский басшылыымен

ызыл Армия Висла зенiнен тiп, Варшава аласына жеттi. ызыл Армияны Польша жерiне кiруiн поляктар олдамады. Пилсудский 80 мы армия жинап, Шыыс-Пруссия шекарасында жеiске жеттi. ызыл Армия тылдан алыс алып, жаа кштердi келiп жетпеуiнен жеiлiске шырады. Варшава, Львов маында ызыл Армия жеiлiп, 30 мы ызыл Армия скерлерi ттындалды, оларды тадыры кнi бгiнге дейiн белгiсiз болып алды. ызыл Армияны жеiлу себептерi: бiрiншiден, соыс имылдарына аса тиянаты дайынды болмады. Батыс жне Отстiк-Батыс майдан скерлерiнде зара байланыс болмады. Польша скерiнi кшiн дрыс бааламады. Екiншiден, большевиктер Польша жерінде социализм орнату ниетiнде болды. Польша халы асырлар бойына Германия, Австро-Венгрия жне Ресейге арсы азатты кресiн жргiзiп, 1918 жылы 11 арашада з туелсiздiгiн жеiп алып, Польша Республикасын ран болатын.

Азамат соысыны аяталуына ызыл Армияны иыр Шыыста жапондара арсы кресi де себеп болды. 100 мы жапон скерлерiмен бiрге Колчак армиясыны алдытары мен Г.Семенов бастаан казактар шыыста ызыл Армиямен соысты. Байкал клiнi маында ызыл Армия агвардияшыларды таландап, иыр Шыыс Республикасын рды. Ол РСФСР мен Жапония арасындаы демократиялы республика болды. 1921 жылды соында ызыл Армия иыр Шыыс Республикасыны армия басшысы В.Блюхердi кмегiмен Хабаровск аласын азат еттi. Волочаевка станциясында болан ш кн соыстан кейiн агвардияшылдарды скери кштерi таландалып, 1922 жылы азан айыны 25-і кнi ызыл Армия Владивосток аласын алады.

1922 жылы иыр Шыыста азамат соысы аяталды. Азамат соысы жылдарында Совет кiметiнi алашы скери басшылары: М.Фрунзе, М.Тухачевский, В.Блюхер, С.Буденный, Г.Котовский, П.Якир айтарлытай ерлiк крсетiп, з скери таланттарымен танылды

Азамат соысы тарихта адамзат баласына ауыр асiрет келген соыс болды. Оны себебi, бiр елде бiр-бiрiне арсы тап соысы, аайын-туыстарды бiр-бiрiне арсы соысы, ке мен бала, бiрге туан аайындарды соысы, Ресей халытарына те ауыр зардап шектіріп, материалды жне рухани жаынан халыа ауыр шыындар келді. Екi жаа да здерiнi тсінігінше дiлеттi соыс болып крiндi. Екi жа та ерлiк крсеттi. Большевиктер здерiнi революция идеясы арылы халыты алдап, кiметтi жеiп алды. Соыс майданында ызылдар мен атар, ызыл жне а террор, ашты пен ауру 13 млн адамны мiрiн алып кеттi. 1917 жылмен салыстыранда Ресей халытарыны саны 23 млн адама азайды.

«Соыс коммунизм» саясаты.Совет кiметiнi экономикалы саясатынынегiзi, азамат соысы мен шет ел интервенциясы жылдарында халыты азы-тлiкпен, тауараша атынасын алыптастыру, нерксiптi национализациялау, салырт арылы халытан азы-тлiктi тартып алу, алынан азы-тлiк тауарларын карточка арылы лестiру болды. «Соыс коммунизм» саясатын идеологиялы догмаа айналдыру арылы, капитализмнен социализмге тудi амтамасыз ету керек болды. Соыс пен аштыа арамастан, халытан соы жеп отыран нанын, кн крiп отыран малын тартып алып отырды. Совет кiметiнi «жауларын» те ауыр удалау арылы, зорлы пен зомбылы арылы жеiске жетiп отырды. «Соыс коммунизм» саясатыны негiзiн алаушы Бухариннi сзiмен айтанда, бл «халы жауларын кндiру шiн ату жне зорлап, кштеп кндiру» саясаты еді. Бл шараларды iске асыру шiн елде ттенше шаралар жргiздi. Халыты олындаы арты астыты тартып алу шiн азы-тлiк отрядтарын ра бастады. Азы-тлiк отрядтарына В.И.Ленин жне Цурюпа басшылы жасады. Бкiлресейлiк Советтердi VI съезiнде 1918 жылы арашада Зиновьев сз сйлеп: «ауылдаы кулактар мен са буржуазияны олындаы арты тауарларын тартып алып, арсылы жасаан жадайда лтiруге дейiн барып, ауылда пролетарлы революцияны жеiсiн амтамасыз жасай аламыз» – дедi. «Соыс коммунизм» саясатын большевиктер партиясы осылай жзеге асыруа кiрiстi. Бл саясат кп кешiкпей-а ауылдарда шаруалар арасында жiк туып, совет кiметiнi саясатына арсы крес кшейдi. 1919 жылы атар айыны 11-і кнi В.И.Лениннi ол оюымен «Асты жне тым салыртын енгiзу туралы» декретке жарияланды. Асты орын жинатау шiн мемлекет шаруалара белгiлi млшерде салырт ткiзiп, алан нiмдерiн здерiнi керегiне жаратуа мкiндiк берді. Бiра мемлекеттiк салырт млшерi те жоары болды, сондытан шаруалар здерiнi ажетiне асты пен тымын алдырмай тгел ткiзiп отырды. Шаруалар мддесi толы ескерiлмедi. 1919 жылы Совет кiметi траты жеке базарларды жауып, ктерме саудаа тыйым салды. Шаруаларды арты тауарларын сататын базарларды жауып тастап, жеке меншiкке шектеу жасады. ааз аша ны тмендеп, 3136 есе арзандады. Елде бiрттас аша жйесi жойылды.

1919 жылы апанны 19-ы кнi ВЦИК-тi «шаруаларды жерге орналастыру жне социалистiк жер шаруашылыы» туралы арары шыты. Шаруалар жердi деу шiн бiрiгiп коммуна руы ажет болды. Бл арардан кейiн шаруалар Совет кiметiне ашы арсы шыа бастады. 1919 жылы наурыз айында ткен РКП(б) VIII съезiнде В.И.Ленин зiнi са буржуазияа деген кзарасын згертiп, орта шаруалармен келiсiмге келуге шаырды. 1920 жылдарда большевиктер жргiзген аграрлы саясат кштеп жргiзiлдi. Орта шаруалар совет кiметiн онша олдамады. Соны нтижесiнде елде 5 мы совхоз жне 6 мы коммуна рылды. «Соыс коммунизм» саясаты жылдарында нерксiп саласы лдырап, 80% жмыс iстемедi. 2522 нерксiп орындары национализацияланды. нерксiп орындарына ажеттi шикiзат жетiспедi. нерксiп соыса бейiмделiп жмыс iстедi. Жмысшыларды ебек аысы кн крiсiне жетпедi. Азы-тлiк жетiспеуiнен жмысшыларды 80% уаыты кезекте труа кеттi. Жмыссыздыты саны шексiз стi. Москва жне Петроград алаларында 400 мы жмысшы жмыстарын тастап кетуге мжбр болды. 1920 жылы наурыз-суiр айында ткен РКП(б) IХ съезiнде «Шаруашылыты айта ру туралы» арар абылдады. Бл арарды негiзiнде бкiл советтiк шаруашылыты айта ру шiн жоспарлы жйенi енгiзу ажет деп танылды. Капитализмнен социализмге ешандай тпелi кезесiз кшпен ту ажет деп шешiм абылдады. 1921 жылы «Соыс коммунизм» саясатыны е жоары нктесi мемлекеттiк банктердi жапты. Халыа тегiн азы-тлiк, киiм, транспорт, трын й, жалаы натуралды (заттай) тлем арылы беруге кштi. Мiне, Соыс коммунизм дегенiмiз осындай болды.

Саяси жйедегi згерiстер.Азамат соысы жылдарында Совет кiметiнi саяси рылымы айтарлытай згерiске шырады. Совет мемлекетiнi азамат соысы мен шет ел интервенциясы жылдарындаы жеiсiн большевиктер партиясыны iскерлiк жне йымдастыру абiлетiнi жетiстiгi деп тсiндiрдi. Сйтiп, партияны басшылыы оамда жетекшi рольге айналды. Азамат соыс майдандарында кптеген з ерiктерiмен большевиктер партиясына кiрiп, соыс майдандарында айтарлытай ерлiк крсеттi. 1920 жылды соында РКП(б) мшесiнi саны 700 мы адама жеттi. йымдастыру саласында РКП(б) VIII съезiнi шешiмiне сйкес партияда атал скери тртiп, бiр орталытандырылан жйесi, партияны жоарыдан шыан арарын млтiксiз орындау партияны тменгi йымдарыны мiндетi болды. Партияны Орталы комитетi (ЦК) 19 адамнан рылды. Партия басшылары скери тртiп принципi бойынша басарды. Демократиялы централизм принципi – партияны баылауымен алмастырылды. Коллективтiк басару принципi – авторитарлы кiмшiлiк-ктемдiкпен ауыстырылды. Большевиктер партиясы осы кезден бастап, В.И.Лениннi тiрi кезiндеа авторитарлы-кiмшiлiк, тотали-тарлы партияа айналды. Партия тек ана мемлекеттiк рылымда емес, оамды йымдарды басшылыын з олдарына алды. Совет кiметiнi жергiлiктi губерния мен уезд советтерiнi басшылыын баылап ана ойан жо, оларды басшыларын таайындап, жмысын баылап отырды. 1918 жылы Твер аласыны РКП(б) партия конференциясыны шешiмiнде «Партия – совет кiметiнен де жоары» деп саналды.

1918 жылы Тамбов губерниясында ткен советтердi сайлауында, 411 совет басшыларыны 398-і коммунистерден сайланды. Партия елдi саяси басшылыын з олына осылай алды. Советтiк демократия ааз жзiнде, РКП(б) съезiнi арарларында ана жазылды, ал iс жзiнде партиялы диктатура стем болды. Елде бюрократизм ауруа айнала бастады. В.И.Ленин елде партия басшылыындаы бюрократизмнi ке жайылуыны себебi: бiрiншiден, халыты сауатсыздыынан, екiншiден, ескi патшалы мемлекеттiк жйеден алан мра – деп тсiндiрдi. Бюрократияны есiктен уса, терезеден кiруге тырысты. Бюрократизмнен тылуды жолы халыты елдi басаруа жмылдыру екенiн айтса да, партия бюрократизмдi жоюды сз жзiнде айтты, ешандай крес жргiзе алмады. Мемлекеттiк жне партиялы аппарат совет кiметiнi жауларымен кресiп, революцияны авангарды болан пролетариата арсы жазалау, удалау саясатын жргiздi. Пролетариат диктатурасы – пролетариата (жмысшы табына) арсы болды.

1921-1927 жылдардаы КСРО-ны леуметтiк-экономикалы дамуы. 1921 жылы наурыз айындаМосквада РКП(б) Х съезi болды. Съезде аралан зектi мселе ауыл (деревня) жнiндегi саясат болды. Съезд «Салыртты заттай салыпен ауыстыру туралы» Лениндiк арарды бiрауыздан абылдады. Бл арар «соыс коммунизмiнен» жаа экономикалы саясата (НЭП) кшудi негiзiн салды. Партияны Х съезi аяталаннан кейiн Бкiлресейлiк Орталы Атару комитетi (ВЦИК) азытлiк салыртыны орнына азы-тлiк салыын енгiзу туралы декрет шыарды. Азы-тлiк салыыны барлы ауыр салмаы ауыл кулактары мен байларды мойнына тстi. Орта шаруалара салы шамалы ана салынды, ал кедейлер азытлiк салыын тлеуден млдем босатылды. Салыты тегеннен кейiн шаруа зi ндiрген азы-тлiгiнi артыын базарда еркiн сата алатын болды. Сауда ала мен ауыл арасындаы шаруашылы байланысты негiзгi формасы болды. Жекеменшiк сауда тез тарай бастады. Сонымен атар, мемлекеттiк жне кооперативтiк базар саудасын йымдастыруа рсат еттi. Елде брыны жабылан базарлар Ирбит, Нижегород, Москва т.б. ашылды. 1921 жылы маусымда Саратов аласында тауар биржасы ашылды. 1922 жылы 24 тауар биржасы болса, 1924 жылы – 96 биржа жмыс iстедi.

Ауыл шаруашылыын алпына келтiрудi жеiлдету жне оны нiмдерiн ндiрудi арттыру шiн шаруаларды жердi жала (арендаа) берулерiне, жалдамалы ебектi пайдалануа рсат етiлдi. Ауылда кооперацияны трлi формаларын (ттынушылар, ауыл шаруашылы, кредит т.б.) дамытуа кiл блдi. Коллективтiк ндiрiске (колхоздара) з еркiмен кшуiне кмектестi. нерксiп саласында жаа экономикалы саясата кшудi мнi, халыты кнделiктi ттыну тауарларымен амтамасыз ету шiн мемлекет iрi жне орта нерксiптi з олында стай отырып, кооперативтiк бiрлестiктер мен жеке адамдара арендаа бердi. Жеке меншiктегi шаын ксiпорындарды жмыс iстей беруiне де рсат етiлдi. Кптеген завод пен фабрикалар шаруашылы есепке (з шыынын зi атау) кшiрiлдi. нерксiп ксiпорындарын жмысшымен амтамасыз ету шiн елде ебек биржалары жмыс iстей бастады. Сауданы рiстету, шаруашылы есептi енгiзу, ебек аыны ашалай тлеуге кшудi ныайтып, сомны (рубльдi) нын арттыру шараларын сынды. Мемлекеттiк шыындарын ысартып, кiрiстердi арттыру шараларын жзеге асырды. 1921 жылдан бастап халыа тегiн ызмет крсету ысартылды, транспортты пайдалананы шiн аы тлеу, поштаны, телеграф, коммуналды мекемелердi крсеткен ызметi шiн аы тлеу тртiбi енгiзiлдi.

Жаа экономикалы саясат капитализмнен социализмге ту кезiндегi тпелi реформалы кезе болды. В.И.Ленин РКП(б) Х съезiнде сйлеген сзiнде: «азамат соысы жылдарындаы «соыс коммунизм» саясаты, ателiк болды» – дедi. Жаа экономикалы саясат елдi экономикалы дамуына, ксiпорындарды рылымын згерту арылы, мемлекет экономикасына донор ретiнде жаа кш уат беруiне ммкiндiк жасады.

Халы шаруашылыын алпына келтiру жылдарында совет мемлекетi аша реформасын жзеге асырды. Азамат жне шет ел интервенциясы жылдарында рубльдi алтына баламасы нсызданып, елдi алтын оры талан-таража шыраан болатын. 1917 жылы азан айында Ресейдi алтын орыны млшерi 1,713 млн рубль болды. Айналымда 1 млрд, 10 млн рубль болды. 1922 жылы шiлде айыны 25-і кнi Халы Комиссарлар Советi аша реформасы туралы декретке ол ойды. Реформа барысында жаа аша банкноты шыарылып, 1921 ж. аша ауыстырыла бастады. Ескi 1 млн рубль жаа советтiк 1 рубльге ауыстырылды. Банктерде (10, 25, 50 жне 100) червон банкноты шыарылып, халы шаруашылы ксiпорындарына таратылды. Совет кiметi сырты сауданы з меншiгiнде стап, сырты саудадан тскен шет ел ашасы арнаулы банк есебiнде саталды. 1923 жылдан бастап жмысшылар здерiнi жалаыларын жаа советтiк банкнот арылы ала бастады. алаларда азы-тлiк дкендерiнде тауарлар кбейдi. 1924 жылы елде бюджеттiк дефицит жойылды. Апан айында айналыма 1, 3 жне 5 рубль ашасы шыа бастады. Жаа аша реформасы ауыл мен ала арасындаы байланысты ныайта тстi. Бiра ауыл шаруашылы тауарлары мен нерксiп тауарлары арасындаы айшылы те жоары болды.

Жаа экономикалы саясат жылдарында жекеменшiк саласыны алыптасуы, кiшi жне орта меншiк иелерi ксiпорындарыны жмыс iстей бастауы экономиканы алпына келуiне жол ашты. Кiшiгiрiм ндiрiстi олнер, аренда, акционер жне кооперативтiк трлi жмыс iстей бастады. Ауылдарда мал шаруашылыыны нiмдерiн дейтiн кiшi жне орта ксiпкерлiктер пайда бола бастады. Ст дейтiн, асты тартатын, ет дейтiн жне темекi ксiпорындары дами бастады. Кiшi жне орта ксiпкерлер сол кезде 3,1 млн адамды тамапен жне жмыспен амтамасыз етсе, мемлекеттiк ксiпорындар 1,6 адамды жмыспен амтамасыз еттi. 1924-1925 жылдарда елде 325 мы жеке меншiк иелерi болды. Бiра жеке меншiкке рсат бергенiмен, олар р уаытта мемлекеттi атал баылауында болып отырды. Сондытан бiртiндеп жеке меншiк иелерiнi з ксiпорындарын дамытуа ынтасы кеми берді.

НЭП жылдарында ауыр нерксiптi жмысын жаарту шiн 1933 жылы суiр айында ВЦИК пен СНК-нi «Мемле-кеттiк нерксiп» туралы декреті шыты. Бл за бойынша нерксiп орындарына жеке меншiктi жргiзуге еркiндiк бердi. нерксiп орындарын басару шiн коммерциялы трест мекемелерiн рды. Ксiпорындара шаруашылыты жргiзуге еркiндiк берiлдi. Ресейде тыш трест жеiл нерксiп орнында рылды. 1921 жылы шiлде айында «Льноуправление» тресті рылды. Трест рамына 17 фабрика кiрдi, 20 мы жмысшы жмыс iстедi. 1921 жылы 23 трест, оны 9 тресті тоыма нерксiбiнде рылды. Фабрика жне заводтар тресттердi рамына кiрдi. 1923-1924 жылдарда 79 Бкiлодаты трест жмыс iстедi. 300 жуы кiшiгiрiм нерксiп орындары жергiлiктi басаруды олында болды.

Мемлекеттiк меншiктегi нерксiп орындары толы жмыс iстей алмады. Елде нерксiпке ажет шикiзат жетiспедi. Соны салдарынан Москва жне Петроград алаларындаы нерксiп орындары бар боланы 30% жмыс iстедi. 1928-1929 жылдарда ауыр нерксiп орындары лтты табысты 4% ана бердi.

Аграрлы саясаттаы жаа баыт.Азамат соысы аяталаннан кейiн ауыл шаруашылы саясатын айта ру кезеi басталды. Бiра елде 1921 жылы ашаршылы басталды. Ашты Ресейдi 28 губерниясын, 36 млн адамды амтыды. 1922 жылы азан айыны 30-ы кнi РСФСР-де советтердi IХ съезiнде Жер туралы за абылдады. Жаа за бойынша болыстар мен ауылдарда жер блудi теестiруден бас тартты. За бойынша жер блу еркiндiгi жойылды. Ауылдарда жердi жекеменшiктік жер тек ана ауыл тiрегiнде азантай млшерде блiндi. Совет кiметi жердi национализациялап, жерге жекеменшiктi жойды. Жерге меншiктi 4 трiн бекiттi. Бiрiншi меншiк – мемлекеттiк, жерге оамды меншiк, шаруалар мен коллективтiк жне жеке азаматтарды меншiгi.

Жер туралы за шыаннан кейiн шаруаларды жер аудару кшейдi. Ресейдi орталы аудандарында шаруаларды тыыз орналасуы, шаруаларды баса жерге аударуды кшейтті. Жер бар, бiра жердi дейтiн шаруалар жетiспедi. Шаруларды алаа кшуi кшейдi. 150 мы шаруа алаа ауысты. алада жмыссыздарды саны кбейiп, 1,300 мы адама жеттi. 19241925 жылдарда 114553 мы адам ауыл шаруашылыында жмыс iстедi.

20-жылдарда Совет кiметi мемлекеттiк шаруашылыты ке олдап отырды. 1927 жылы брыны помещиктерден 38,6 мы га жердi тартып алып, оны 60% жеке шаруалара берiлдi де, 30% мемлекеттiк меншiкке алынды.

Мемлекет коллективтiк шаруашылыты олдаанымен, шаруаларды 1,2% ана мшелiкке кiрдi. Шаруаларды жерi боланымен, жердi дейтiн ралдары болмаандытан, алан жерлерiнен бас тартты. Жердi пайдалана алмаандытан, 19241925 жылдары блiнген жердi 38% бос алды. 1927 жылы 2425 млн шаруаларды жеке меншiгiндегі егiстен 7-8 центнерден нiм алынды. Егiс жасы шыан 1926 жылы 116,4 млн центнер асты жиналды. 1927 жылы барлыы 105 десятина жерге егiн егiлдi, бл 1917 жыла дейiнгi крсеткiштен аз болды. 1913 жылы Ресейде 109 млн десятина жерге егiс егiлген болатын. Аграрлы реформа айтарлытай нтиже бере алмады. са шаруашылыты тауарлы нiмi бар боланы 20% болды. Ауыл шаруашылыы рал-саймандар мен мал саныны суі жаынан 1913 жылды 60-80% дегейiне зора жетті.

Кеес Социалистiк Республикалар Одаыны рылуы (КСРО).Азамат соысы аяталаннанкейiн Ресей жерiнде Ресей, Украин, Белорус, зербайжан, Армян, Грузин алты кеестiк социалистiк республика рылды. Оларды арасында тыыз саяси, шаруашылы жне мдени байланыстар орнатып, жаа социалистiк оам орнату жолында орта масатта бiрбiрiне кмектестi.

Кеес Республикалары азамат соысы мен шет ел интервенциясы жылдарында зара скери ода рды. Олар сырты жне ішкі жаулара арсы бiрлесiп кресу шiн здерiнi арулы кштерi мен материалды ресурстарын бiрiктiрдi.

Бейбiт рылыса кшуге байланысты Кеес Республикалары шаруашылы байланыстарын ныайтып, халы шаруашылыын алпына келтiруде бір-біріне кмектесе бастады. Ресей Федерациясы баса республикалара айтарлытай кмек крсетiп, iрi рылыстар салды. Мысалы: Баку – Тбилиси мнай быры салынды. Кеес Республикалары арасындаы байланысты кшейте отырып: олар темiржолдарын, бiрыай бюджет саласын бiрiктiрiп, бiр орталыа баына бастады. Республикалар арасында мдени байланыстар сiп, ныая тстi.

1921–1922 жылдары Кеес Республикалары дипломатиялы ода алыптастырып, халыаралы конференцияларда бiрыай саясат стап отырды. Мысалы: 1922 жылы апанда Генуя конференциясына барлы республикалар атынан РСФСР делегациясы атысты. 1922 жылы зербайжан, Армения жне Грузия Закавказье, Социалистiк Федеративтiк Кеес Республикасы (ЗСФСР) болып бiрiктi.

КСРО мемлекетiн ру те крделi жадайда жрдi. Барлы республикалар РСФСР рамында болса, баса халытара ктемдiк жргiзуi ммкiн деген пiкiрлер болды. И.В.Сталин бл мселеде РСФСР-ды рамына «автономиялы» негiзде бiрiгудi сынды. Ал кейбiр топтар республикалар конфедерация – зiнi туелсiз (суверендi) мiр сруiн сатайтын, бiра бiр немесе бiрнеше жалпы органдармен бiрiктiрiлген мемлекеттер одаыретінде болуын олдады. Кп таластан кейiн И.В.Сталиннi «автономиялы» пiкiрi тпей, В.И.Лениннi барлы кеестік социалистiк республикалар, соны iшiнде РСФСР-де терезесi те, те ыты туелсіз республикаларды ерiктi бiрлестiгi ретiнде жаа одаты мемлекет Кеестiк Социалистiк Республикалар Одаын (КСРО) руа деген сынысы жеiске жетiп, И.В.Сталин бан келiсуге мжбр болды.

рбiр республиканы КСРО-дан з еркімен шыа алатын ыы да саталатын болды. Одаты мемлекеттi басаруа Кеестi одаты Орталы Атару Комитеті рылып, оан барлы республикаларды кiлдерi кіруі тиiс болды. Одан кейін Одаты кiмет ру ажет болды.

1922 жылы азанда Ресей Коммунистiк (большевиктер) партиясы (РК(б)П) Орталы Комитетiнi Пленумы РСФСР, ЗСФСР, УССР жне БССР-дi Кеестiк Социалистiк Республикалар Одаына (КСРО) бiрiктiру туралы Лениннi сынысын абылдады. 1922 жылы желтосанда барлы республикаларда халы съездерi болып ттi. КСРО кеестерiнi 1 съезiне здерiнi делегаттарын сайлады.

1922 жылы 30 желтосанда Мскеу аласында КСРО халытарыны 1 кеесiнi съезi ттi. Съезд трт республикадан – РСФСР-ден, ЗСФСР-ден, УССР жне БССР-ден Кеес Социалистiк Республикалар Одаы (КСРО) мемлекеттi рылсын деп аулы абылдады. КСРО-ны рыландыы туралы Декларациямен Шарт абылдады. Съезд КСРО Орталы Атару Комитетiнi трааларын сайлады. Бкiл Одаты Атару Комитетiнi траасы – М.И.Калинин, Украина Орталы Атару Комитетiнi траасы – Г.И.Петровский. Белорусс Орталы Атару Комитетiнi траасы – А.Г.Червяков, ЗСФСР Орталы Атару Комитетiнi траасы болып Н.Н.Наримановтар сайланды.

1924 жылы 31 атарда Бкiл Одаты Кеестердi II съезi КСРО-ны Конституциясын абылдады. Конституция бойынша КСРО кiметiнi жоары органы Кеестердi Бкiл Одаты съезi болды. Ол екi палатадан Одаты Кеес жне лттар Кеесiнен трды. КСРО Орталы Атару Комитетiнi атарушы жне басару органы КСРО Халы Комиссарлар Кеесi болды.