Ксіпкерлік ызметке засыз атысуды субьективтік белгілері

Обективті белгілерді арастырып боланнан со иіндетті трде субьективті бегілерге де тоталып ткеніміз жн болады. Жоарыда атап кеткеніміздей субьективт белгілер мен обьективті белгілерді зара атынасыны, бір масата бірігуіні нтйжесінде белгілі бір оама ауіпті рекет жасалынады.

ылмыс рамыны міндетті бегісі ретінде зі жасаан рекеттерге жауап бере алатын жеке тла субьектідеп танылады.

ылмысты занама тланы ылмыс субьектісі деп тану шін ажеті жалпы жне арнайы субьектілерді белгілерін крсетіп кеткен.

Жапы лалпы субьектілерге тн белгілер:

1) Адам болуы керек;

2) Есі дрыс болуы керек;

3) Замен крсетілген жауаптылы жасына толуы керек (14-бап, 1-блік)

Ал арнайы белгілерге жалпы белгілермен атар зге де ылмысты занамада бекітілген белгілер тн болуы керек. Мысалы ретінде ерекше ызметтік ( мемекеттік ызметтерді орындау функциясы берілген укілетті тла) немесе зге де жеке асиеттері бойынша ерекшелінетін тлалыр.

Ал біз арастырып отыранымыз ол – ксіпкерлік ызметке засыз атысуды тлалары болып отыр.

Засыз ксіпкерікті субьектісі сыбайлас жеморлы ылмыстары секіліді арнайы болып есептелінеді.

2003 жылы 25 ыркйектегі « Жеморлыпен кресу туралы занамалы актілерге згерістер мен тоытырулар енгізу туралы» заына сйкес субьектіері мыналар бола алады:

1) Мемлекеттік ызметтерді орындау укілеттілігі берілген тла;

2) Мемлекеттік функциясын орындау берілген тлаа теестірілген тла;

3) Лауазымды адам.

Мемлекеттік функцияларды орындау укілеті берілген тла. азастан Республикасыны 2014 жылы 3 шілдеде абылданан ылмысты кодексіні 3-бабыны 27-тармаына сйкес мемлекеттік функцияларды орындауа укілеттік берілген адам – азастан Республикасыны мемлекеттік ызмет туралы занамасына сйкес мемлекеттік ызметші, мслихат депутаты жатады. Енді осы анытамадан келіп шыан халде засыз ксіпкерікті субьектілерін крсететін боламыз.

Ал мемлекеттік ызметші туралы азасатан Республикасыны «Мемлекеттік ызмет туралы» 1999 жылы 23 шілдедегі заыны 1-бабыны 12-тармаындаына сйкес «мемлекетік органда азастан Республикасыны занамасында бегіленгег тртіппен республикалы жне жергілікті бюджеттерден не азастан Республикасыны лттв банкіні аражатынан аы тленетін лауазымды атаратын жне мемлекеттік міндеттері мен функцияларын іске асыру масатында лауазымды кілеттіліктерді жзеге асыратын азастан Республикасыны азаматы.

Міне жоарыда атап ткен тлалар мемлекеттік функцияарды орындау укіеттілігі беріген тлалар атарына жатады.

Мемлекеттік функциясын орындау берілген тлаа теестірілген тла.азасан Республикасыны ылмысты кодексіне сйкес жоарыда аталан тлалара мынандай анытама берілген «мемлекеттік функцияларды орындауа укілеттік берілген адамдара теестірілген адам – жергілікті зін-зі басару органдарына сайланан адам; азастан Республикасыны заында белгіленген тртіппен азастан Республикасыны Президенттігіне, азастан Республикасы Парламентіні немесе мслихаттарды депутаттыына, сондай-а жергілікті зін-зі басаруды сайланбалы органыны мшелігіне кандидат ретінде тіркелген азамат; жергілікті зін-зі басару органында траты немесе уаытша жмыс істейтін, ебекаысы азастан Республикасыны мемлекеттік бюджетіні аражатынан тленетін ызметші; мемлекеттік йымда немесе жарылы капиталындаы мемлекетті лесі елу пайыздан асатын йымда, оны ішінде акционері мемлекет болып табылатын лтты басарушы холдингте, лтты холдингте, лтты компанияда, лтты даму институтында, дауыс беретін акцияларыны (атысу лестеріні) елу пайызынан астамы здеріне тиесілі оларды еншілес йымында, сондай-а дауыс беретін акцияларыны (атысу лестеріні) елу пайызынан астамы крсетілген еншілес йыма тиесілі зады тлада басару функцияларын орындайтын адам; азастан Республикасы лтты Банкіні жне оны ведомстволарыны ызметшілері».

Бізді ойымызша осы тізімді жеке-жеке бліп арастыран дрыс деп есептейміз.

1. жергілікті зін-зі басару органдарына сайланан адам;

2. азастан Республикасыны заында белгіленген тртіппен азастан Республикасыны Президенттігіне, азастан Республикасы Парламентіні немесе мслихаттарды депутаттыына, сондай-а жергілікті зін-зі басаруды сайланбалы органыны мшелігіне кандидат ретінде тіркелген азамат;

3. жергілікті зін-зі басару органында траты немесе уаытша жмыс істейтін, ебекаысы азастан Республикасыны мемлекеттік бюджетіні аражатынан тленетін ызметші;

4. мемлекеттік йымда немесе жарылы капиталындаы мемлекетті лесі елу пайыздан асатын йымда, оны ішінде акционері мемлекет болып табылатын лтты басарушы холдингте, лтты холдингте, лтты компанияда, лтты даму институтында, дауыс беретін акцияларыны (атысу лестеріні) елу пайызынан астамы здеріне тиесілі оларды еншілес йымында, сондай-а дауыс беретін акцияларыны (атысу лестеріні) елу пайызынан астамы крсетілген еншілес йыма тиесілі зады тлада басару функцияларын орындайтын адам;

5. азастан Республикасы лтты Банкіні жне оны ведомстволарыны ызметшілері;

Бізді райымдауымызша осылай бліп арастыранымыз тсінікті рі жеіл деп есептейміз.

Лауазымды адам.азастан Респубикасыныылмысты кодексінде лауазымды адамдара мынандай анытама берілген: «лауазымды адам – траты, уаытша немесе арнайы кiлеттiк бойынша билік кiлi функцияларын жзеге асыратын не мемлекеттiк органдарда, жергiлiктi зiн-зi басару органдарында, сондай-а азастан Республикасыны арулы Кштерiнде, азастан Республикасыны баса да скерлерi мен скери ралымдарында йымдастырушылы-кiмдiк немесе кiмшiлiк-шаруашылы функцияларды орындайтын адам»,- деп жазылан (К.1-бап,26-т)

Жоардаы аталан анытамаларды ескере отырып ксіпкерлікке засыз араласуды субьектісі арнайы субьекті деп есептейміз, оны ішінде мына аталан арнайы тлалар:

1. Мемлекеттік ызметтерді орындау укілеттілігі берілген тла;

2. Мемлекеттік функциясын орындау берілген тлаа теестірілген тла;

3. Лауазымды адам;

Осы осы аталан ш нысанны біренде мемлекеттік ызметші ксіпкерік ызметке засыз атынасатын болса онда ылмысты жауаптылыа тартылады. Жоарыда аталан ш нысана басымдылы беріп отыран себебіміз, тла аталан ш нысанны бірде – біріне сйкес келмесе онда ылмысты жауаптылы та болмайды деген сз.

Ксіпкерлік ызметке засыз атысуды субьективтік жаы.

ылмысты субьективтік жаы дегеніміз – адмамны зі жасаан іс – рекетіне жне оны зардаптарыеа психикалы атысы.

Ксіпкерлік ызметке засыз атысуды субьективті жаы тіккелей асааналыпен сипатталалыды. Отанды алымдарды кпшілігі бір ауыздан жоарыда аталан ылмыс тікелей асаналыпен жасалатыны жайлы айтып кеткен [3. Б. 631,11. Б. 582].

Осы ойлаармен санаса отырып бізді пікірімізше ксіпкерлік ызметке засыз атысуды обьектісі тек ана тікелей асааналыпен сипатталады, жне бл ылмысты жасаан адам сол ылмыса саналы трде бара отырып, болашата келетін зардабін кре біледі, жне со зардапты болуын алайды.