Таырып. Мтінге кіріспе жмыстары
Масаты: мтінді тсінуде екі кезеді ескеру, аударма алды мтінді талдау жмыстарымен таныстыру.
Кілт сздер: мтін, бастапы мтін, аударма, тсінік, тілдік категория.
Жоспар:
1. Мтінді тсінуде екі кезеді ескеру
2. Аударма алды мтінді талдау жмыстарымен таныстыру.
Аударма барысында тмендегідей кезедерді ескеру ажет: тсіну – аударма – аударманы баалау. Аударма процесінде кп жадайда аудармаа дейінгі мтінмен жмыс ескерілмей алады, мселен мтінді тсінуде екі кезеді атап ту керек: аударлам алды мтінді талдаумен байланысты жретін тсіну. Бл ретте, аударма екі тілде бірдей симметриялы болмайтындыы аны. Мтінні маынасын тсіну аудармашыны ана тілінде жеілірек болады да, бастапы шет тіліндегі мтін маынасын тсіну біршама иындытар туызады. Аудармашы мтінні маынасын тсініп ана оймай, аударма «фреймін» жасап, ары арай аударылан тіл негізінде растырады.
Аударма алды мтін талдау мдени маызды мліметтерді талдаудан басталады: тілдік ралдарды олданылу ерекшеліктері, мысалы, аза, орыс жне аылшын тілдеріні сра ою лгісін айтаа болады. Орыс тіліндегі «И кому только мы не предлагали обсудить эту проблему», ал аза тілінде «Бл мселені талылауды біз кімге сынбады» стилистикалы трыдан «We did invite public comment on the problem» деп аудару орынды.
тініш білдіруде кездесетін тілдік ерекшеліктерді секеретін болса, «Сдайте, пожалуйста, контрольные работы», азаша «тінемін, баылау жмыстарын тапсырыызшы» болып келетін тініш тлалы сйлемді аылшын тілінде «Could I have your paper, please». Орыс тілінде іс-рекетті орындалууы баымыра болса, шет тілінде зата баса назар аударылады.
«Бабушка, Можно мне взять яблоко!»
«Granny, can I have an apple, please!»
Аударма туралы толыыра жне наты теорияны В.Н.Комиссаров сынды. алымны пікірінше, трт лингвистикалы теория бар, соан сйкесінше, ол аудармаа трт анытама береді: денотативті теория бойынша, “перевод есть процесс описания при помощи языка перевода денотатов, описанных на языке оригинала” деген анытама берген. Трансформациялы теория бойынша, “перевод есть нечто иное, как преобразование единиц и структур языка оригинала в единицы и структуры языка перевода” деген анытама берген.Семантикалы теория бойынша, “перевод “заключается в раскрытий сущности эквивалентных отношений между содержанием оригинала и перевода” деген анытама берген. Баламалы дегейлері теориясы трысынан: “модель переводческой деятельности, основанную на предположений, что отношения эквивалентности устанавливаются между анологичными уровнями содержания текстов оригинала и перевода” деген анытама сынан болатын И.Н.Гарбовский былай деп анытама береді: “Аударма дегеніміз- тпнсаны баса тілде айта деп жасалуы; тіларалы жне мдениетаралы коммуникация процесі; тіларалы трансформация; сз жасау нері” А.И.Федоров аударма барысында мынадай жадайлара баса кіл блу керек деп есептейді:
1 Тпнса тілде кездесетін сздерді барлыы дерлік аударма тілді сздік орында кездесе бермейді;
2 Тпнса тіл мен аударма тілдегі сздерді маынасы тек жартылай ана сйкес келуі ммкін;
3 Тпнса тілдегі кп маыналы сзді берер маынасы аударма тілде р трлі сздер арылы берілуі ммкін А.Поповичті анытамасына сйенсек: “В переводе существует “мера”, которую нельзя нарушать. Нарушение этой “меры” ведет к тому, что перевод становится адаптацией”
Мтін лингвистика трысынан жалпы ойы мен мазмны тілдік бірліктер арылы берілетін атынасты ттас бірлігі ретінде арастырылады. Т.М. Дридзе мтінге мынадай анытама береді: «Мтін – крделі белгі жне ауышуды ттас бірлігі ретінде маыналы эдементтерді жиынтыы трінде крініс береді. Осындай элементтер ауышуды наты масатын орындау шін бір тйы, иерархиялы рылымды коммуникативті-танымды жйеге жалпы концепция немесе ауышу субъектілеріні коммуникативтік ниеттері арылы біріктірілген»