Таырып. Тсіндірме тріндегі аударма.

Кілт сздер: аударма, тсіндірме аударма, мтін, аударма ерекшелігі.

Жоспар:

1.Тсіндірме аударма туралы тсінік

2.Аударма алды мтін талдаудаы тсіндірмені рлі.

Тсіндірме тріндегі аудармада аударма дерісінде жиі олданылады. Аударма барысында кейде тпнса тілдегі белгілі бір тілдік бірлікті баламасы бір немесе бірнеше сзбен беріле алмауы ммкін. Бл жадайда аудармашы тсіндірме тсілін олданады.

Тсіндірме тріндегі аударма аударматануды теориялы жне практикалы мселелері талданатын дебиеттерді барлыында да екінші тілде маыналы-ымды клемі жаынан сйкес келмейтін сздер тобын, яни баламасыз лексиканы аудару тсілі ретінде сипатталады жне бл аудару тсіліні ерекшелігі - тпнса тіліндегі бірлікті маынасыны аударма тіліне жайылмалы синтаксистік рылымдар арылы берілуінде. Тпнса бірлігі мен оны аударма тіліндегі баламасыны арасында лексикалы сйкестік болмайды немесе бл сйкестік едуір тмен болып келеді, аударма тіліндегі баламаны ішіндегі синтаксистік байланыс ртрлі болады, тсіндірме трінде аударма жасау іс-рекетіні автоматтылыы сзбе-сз аударуа араанда лдеайда тмен, дегенмен тпнса мтіндегі бірлікті аудару процесі автоматты трде жзеге асырылмайды деп орытындылауа да болмайды жне синтаксистік-крылымды лгі траты болып келмейді. Мысалы:“The trouble with you young fellows is that you are so cocksure nothing can exist outside your own philosophy that you get the wind up when something occurs to jolt you out of that opinion” [11, 275 б.], “Жастарды бір жаман жері сол, сендер здеріні философиянан басаа сенбейтін сыаржасыдар. Ал енді лгі сенімдеріді баса біреулер жоа шыара алса, зрелері кете бастайды” [12, 123 б.]. Бл сйлемде олданылан біріккен зат есім теш жне сенімді деген маыналарын білдіретін cock жне sureсздерінен ралан. Бл крделі сзге аударма сздікте зіне сенімді деген маына крсетілген. Алайда аудармада ол сыаржа деп берілген, яни оанздеріні философиянан басаа сенбейтін деген тсіндірме беріліп отыр. Осы тсіндірме арылы зіне ана сену мні осыла беріліп отыр. Олай болмаан жадайда тек сыаржа сзіні зі cocksure біріккен зат есіміні маынасын толы аша алмас еді деп ойлаймыз. Сол себепті мнда тсіндірме тсілі олданылан деп санаймыз.

Келесі “Emily French had been a strong-willed old woman, willing to pay her price for what she wanted” [11, 215 б.] сйлемін .Ахметов аза тіліне “Эмили Фрэнч з есебіне шегедей, кіліне наан нрсені нын жасы білетін кемпір болатын” [12, 144 б.] деп аударан. Негізінде, аылшын тілінде strong-willed біріккен сын есімі аза тіліне тікелей аударанда з тілектеріне, алауларына мыты немесе берік деген маынада жмсалады, біра аудармашы оны аза оырмандарыны тсінігіне сйкестендіріп з есебіне шегедей деген траты тіркес арылы тсіндіре беріп отыр. Алайда з алауларына, з тілектеріне мыты немесе берік деп берсе де автор ателеспеген болар еді, йткені ол олданыс та аза ымына жат емес. Аудармашыны масаты біздіше мытылы, берік деген маыналарды шегедей сзін олдану арылы беруді жн санаан. Шеге-мытау, бекіту, атайту мндерін де з семантикасында амтитыны белгілі.

Сонымен, аударма – адамзатты ой рекетіні ежелгі трлеріні бірі. оамды тарихта трлі тілде сйлейтін топтар пайда болысымен, аудармаа ажеттілік пайда болан. Екі немесе бірнеше тілді немесе диалектіні мегерген алашы ауызша аудармашылар р трлі тілдерде сйлейтін адамдар мен тайпалар арасындаы бірін-бірі тсіне алмау шектеуін шешуге ыпал еткен.

Аылшын тіліндегі сйлемні рамындаы біріккен сзді маынасы аудармадаы сйкес сйлемні ауымында толы ашылмай алан жадайда, баламалылы жоары крделі синтаксистік ттастыты аумаында ашылады. Демек, аылшын тіліндегі біріккен сзді аза тіліндегі маынасын жне оны аза тіліне берілу жолдарын айындауда тпнса мтініндегі сйлем мен аударма тіл мтініндегі оан сйкес сйлемді ана емес, сонымен атар сйлем мен оан сйкес крделі синтаксистік ттастыты оса саластыру керек. р трлі жйеге жататын тілдерді материалдарын осылайша саластыру осы тілдерді орта асиеттерімен атар, оларды ерекшеліктерін анытауа ммкіндік береді.