Баылау сратары

Масаты: Аударма трлеріне сйкес мтін талдау. Жазбаша аудармадаы мтін талдау иындытары мен кемшіліктері. Жазбаша аудармадаы мтін талдаудаы мтін трлері бойынша талдау жасау жолдары.

Жоспар:

1. Жазбаша мтінді аудару ерекшелігіне тоталу.

Тпнсаныжазбаша немесе ауызша абылдау жне оларды аудару оларды жазбаша немесе ауызша аудармаларына сйкес келеді, біра оларды райсысында баса аударма трлеріні элементтері олданылады. Жазбаша аудармашы з мтін тпнсасын магниттік лентаа жазылан трде алуы ммкін жне з аудармасын машинисткаа немесе диктофона жазуына болады. Кез келген жадайларда да аударма жазбаша болып алады, себебі мтін тпнсасы жне аудармалар наты бір жерде саталады жне оларды Рецептора тапсырмайынша айтадан арап тзетуге, р трлі сйкес згертулер енгізулерге болады. Ауызша аудармашы аударма алдында оылатын мтіндерді кмекші рал ретінде алып дайындалып, ілеспелі немесе ізбе-із аудару барысында олдануына болады. Таы бір ауызша аударманы жазбаша формадаы ерекше трі «ааздан аудару». Мнда аудармашы Рецепторлара аазда жазбаша жазылан мтін тпнсасын аударады. Мндай аудармаларда ауызша аудармаларды негізгі белгілері саталады: Рецепторларды алдына апаранша мтінді тзету жне сйкес маыналарын ою ммкіншілігі жо..

Ауызша жне жазбаша аудармаларды арасындаы лкен бір айырмашылы – уаыт факторы. Жазбаша аудармалар кезінде аудару процесі ата шектермен шектелмеген. Аудармашы кез келген уаытта аударуын тотатып, басында аударан мтіндерге орала алады, мтін бліктерін аударуда ойлануа осымша уаыт бле алады, сздіктер немесе анытамалара арай алады жне мыты мамандардан осымша саба ала алады жне т.б.Бл те иын аудару мселеріншешуге олайлы жадай туызады жне кез келген кркемдік немесе апараттылы аудармаларды жоары дегейде аударуа ммкіншілік жасайды. Жазбаша аудармаларда эквиваленттілікті е жоары дегейі талап етіледі жне соан жетеді. Ауызша аудармаларда аудармашыны іс-рекеттері ораторды сйлеуіне байланысты уаытпен шектелген, ол оратормен бірге аударманы беріп лгеруі керек немесе лезде ол тотааннан кейін. Соан байланысты аудармашыны ойлануа, баса варианттарды арастыруа жне сздіктерді пайдалануа млдем уаыты болмайды. Аударма тілінде аудармашы жартылай автоматты дадыа йренеді, орныты сз орамдарын олдана алу білімі седі, айтылан сздерді тез орамдастырып бір жйеге келтіруге дадыланады. Осындай жадайлара байланысты кейде аудармашылара адаптивті транскодтау элементтерін енгізуге тура келеді, онда аудармашы кейбір айтылан сздер бліктерін тастап, ол мтіндерді ысартып тменгі дегейдегі аудармалар эквиваленттілігімен анааттанады. Ілеспелі аудару кезінде аз уаыт млшерінде тез айтылан сздер аудармашыа лкен физикалы жне психологиялы жксалма тсіреді, соан байланысты аудармашы-синхронист з міндетін 20-30 минут уаыт аралыында ана толы орындай алады.Сондытан ілеспелі аудару кезінде р кабинада кезектесіп жмыс жасайтын бірнеше аудармашылар ызмет крсетеді.

Жазбаша аударма мен ауызша аударманы арасындаы таы бір айырмашылы бар, аудармашы осы аудармаларды райсысын орындай отыра тпнсаны бірдей емес зінділерімен шырасады. Жазбаша аудармада аудармашы айтылымдарды бірінен кейін бірін аударады, оны олында барлы мтін бар боландытан, рбір айтыллан сздер берілген мтінні бір блігі болып саналады. Аудармашы жеке айтылымдарды аударанда алдында аударан немесе кейін аударылатын мтін мазмндарымен байланыстырып аударады, ол сол айтылым андай маынада жне андай формада айтылып транын білу шін осымша апараттарды арастырып, р айтылымдарды бір-бірімен исынды байланысуын реттеп, логика мазмнымен ілесіп отырады жне т.б. Ауызша аудармаларда аудармашы ораторды сздерін блшектеп абылдап, блшектеп аударуына тура келеді, сондытан да ол мтінні басына айта оралу немесе мтінні аыры ойын білу ммкіншілігінен айырылады. Тізбектелген аудармаларда аудармашы бір немесе бірнеше айтылымдарды бірге орындап отырады. Синхронды аударма кезінде параллельді абылдау жне аудару жргізіледі,ата уаытты жетіспеушілігіне байланысты аудармашы айтылан тпнсаларды сегменттерге бледі , осы блшектеліп аударылан сегменттермен аяталан ой жасайды.

Жазбаша жне ауызша аудармалар оан атысатын атысушыларды тіларалы байланыстарына байланысты згешеленеді. Ереже бойынша, жазбаша аудармада аударма процесі «кабинеттік жадайда» ткізілетіндіктен, аудармашыны коммуниканттармен тура немесе кері байланысы жо. Аудармашыны тпнса авторымен немесе потенциалды Рецепторлармен таныс болуы аударма процесінен тыс жерде жзеге асады. Бл жерде тлааралы байланыстар ешандай рл атармайды, е негізгі кіл аударылатын объект ол - аударылатын текст, коммуниканттар аудармашыны кез келген іс-рекетін (аудармасыны сапасын) тіларалы байланыс процесі біткеннен кейін баалай алады. Ауызша аударма кезінде аудармашы коммуниканттармен тікелей сйлесу арылы атынасады жне олар кері (жауап алу) байланыстарда біреуімен немесе екеуімен де тіларалы байланыста болады. Ол ауызша айтылан сздерді дрыстыына, ыраына, айтылу ерекшеліктеріне арамай абылдап, тсініп жне ораторды сйлеу мнеріне арамастан, сйлеуші мен тыдаушы арасында зара тсінушілікті амтамасыз ету керек. Бндай иындытар аудармашыны мтін тпнсасын аудару кезінде мынадай жадйларды блісуге тура келеді: байланысу жадайларыны ммкіндіктерін есепке алу, жіберіп алан апараттарды орнын пн біліміні негізінде жне сйлесу масаттарыны келесі сатыларында толытырады. Кері байланыстарда кейде оратордан айтан сзін айта срау, айтылан ойыны маынасын толытыруды, бтен терминдерді негізгі маынасын талылау ммкіншілігі туады. Тыдаушымен кері байланыс кезінде оларды реакцияларын баылау, аударманы жетелілігін, аудармашыны, кейде ораторды сйлеу ыраын баылау керек жне т.б.