Бгетті тменгі лама беткейіні орнытылыын есептеу тсілі.

Бгетті статикалы есептері оны жоары жне тменгі лама беткейлеріні орнытылыын есептеуді амтиды. Тменгі лама беткейді орнытылыын есептеу мына жадайларда арастырылады:

· Бірінші жадай: жоары бьефте суды дегейі алыпты тежеулі дегейде (ТД), бгет денесі арылы су сзіліп аады, тменгі бьефтегі суды тередігі е жоары дегей де, біра 0,2Н_б -тан жоары емес, мнда Н_б – бгет биіктігі.

· Екінші жадай: су тастаыш рылым толы ашы, жоары бьефтегі су дегейі ТД- де, тменгі бьефтегі су дегейі кп су млшерімен (Q_max) аныталады.

· шінші (ерекше) жадай: жоары бьефтегі су дегейі уаытша тежеулі дегейде (УТД), тменгі бьефтегі су дегейі жоары, УТД- ге сйкес.

Бгетті лама беткейлеріні орнытылыын дгелек, цилиндр тріздес жылжу жазытыымен есептеу ажет. Бл тсілмен орнытылыты есептегенде мыны негізгі операцияларды орындайды:

1. Жылжу жазытыыны ортасы (центрі) орналасатын жазыты салады,

2. Дгелек, цилиндрлік жылжу жазытыын жргізеді,

3. Тменгі лама беткейді орнытылы коэффициентіні мнін мына формула арылы табады:

, (5.25.)

мнда: R – жылжуа арсы баытталан кштерді моменттеріні те сер ету кштеріні мні,

F - жылжу жазытыыны орталыына байланысты жылжытуа сер ететін кштер жиынтыы.

4. Орнытылы коэффициентіні е аз мнін k_min анытайды

5. абылданан лама беткейді еістігіні дрыстыы жне орныты- лыы туралы тжырым жасалады.

лама беткей орныты деп есептеледі, егер:

, (5.26.)

мнда: k_c – сенімділік коэффициенті, рылымны класс капиталдыына байланысты абылданады:

5.1. кесте. k_c – коэффициентіні мні.

рылымны класс капиталдыы				1V
кс	1,25	1,20	1,15	1,1

 

k_ж – тсетін кштерді тріне байланысты абылданатын коэффициент, негізгі кштер жиынтыы шін 1,0 те, ерекше кштер жиынтыы шін 0,9, рылыс жріп жатан кезедегі кштер шін 0,95 те.

k_м =0,95 коэффициент, жеілдетілген тсілмен есептегенде 1,0 те деп абылданады.

K_min есептеп табылан мні мнінен 10% кп болмауы тиісті.

Дгелек цилиндр тріздес жылжу жазытыыны ортасы (центрі) орналасан облысты трызу шін В.В.Фандеевы тсілін олданады, мнда жылжу бетіні ортасы исы тртбрышты ішінде орналасады. Бл фигура мынандай сызытардан ралады, тменгі лама беткейді ортасынан трызылан:

- тік вертикальды сызы пен 85^º брышпен трызылан сызытар арасымен,

- мынандай радиуспен жргізілген R₁=k₁H_бог жне R₂=k₂H_бог екі доамен шектелген фигура арасында,

мнда k_1, k₂ - ішкі жне сырты радиустар коэффициенті, бларды тменгі лама беткейді еістігіне байланысты абылдайды. (5.2. кесте)

5.2. кесте. k_1, жне k₂ коэффициенттеріні мні.

m2
K1	0,75	0,75	1,0	1,5	2,2
K2	1,5	1,75	2,3	3,75	4,8

 

Бгетті клдене имасына жылжу жазытыы доа трінде R радиусымен орталытан жргізіледі, жне де бл доа бгет тбесіні жартысын жне табаныны кішілеу блігін амтуы шарт. Осы жадайлара байланысты, жылжу жазытыыны ортасын исы тртбрышты ішінен абылдайды. Бл кезде жылжу жазытыыны бгет табанын амтыан зындыы, лама беткейді табанымен иылысан нктеден ргісі, 2H_бог-аспауы шарт.

лама беткейді орнытылы коэффициенті дгелек цилиндр жылжу жазытыы тсілімен аныталанда, бгетті е биік жеріні 1 метр зындыына есеп жргізіледі. Есептеу мынандай ретпен жргіледі:

1. Бгетті доамен шектелген блігін тік вертикальды сызытармен, кіші бліктерге бледі, блік ені в = 0,1R -ге те. Мнда 0-ші блікті ортасын жылжу жазытыыны центріні дл астына орналастырады. алан бліктерін 0-ші бліктен сола (жоары) арай о табамен, оа (тмен) арай теріс табамен белгілейді.

2. р блікті sin жне cos мндерін табады, мнда -блікті табаныны жыты пен райтын брышы. Блікті ені в=0,1R -ге те боланда sin =0,1N –ге те, мнда N- блікті реттік номері, блікті табасы (+,-) ескерілуі ажет. ,

3. р блікті рама бліктеріні тыыздыы ртрлі, сондытан р блікті орташа биіктігін табады: ₁-ра кйдегі бгет топыраыны биіктігі; ₂- ылал кйдегі бгет топыраыны биіктігі; ₃- суа аныан, ылал кйдегі бгет табаныны топыраыны биіктігі. Орташа биіктік - блікті орта сызыынан, сызбадан лшеніп алынады. Шеткі бліктер толы болмаан жадайда, оларды орташа биіктігін былай анытайды: , мнда – толы емес блікті ауданы, сызбадан алынады; в – блік ені.

4. р абатты тыыздыын есептеп табады:

, (5.27)

(5.28.)

(5.29)

Мнда: _{1, 2, 3 -} бгет денесіні топыраыны ра кйіндегі, сумен аныан кездегі жне бгет табаныны топыраыны сумен аныан кездегі тыыздыы.

n – топыра кеуектігі;

k – топыра ылалдыына байланысты абылданатын коэффициент (ылалдылы 12- 18% боланда k = 1,12 – 1,18)

=1,0 т/м³ - суды тыыздыы,

бгет денесі мен табаныны топыраыны тыыздыы.

5. Бліктерді келтірілген биіктігін мына формуламен анытайды:

, (5.30.)

5.3. кесте. Топыратарды физикалы-механикалы сипаттамаларыны орташа мні:

 

Топыратар	Топыра тыыз дыы т/м3	Кеуектік	Топыраты салыстырмалы байланыстылыы	Топыраты ішкі йкеліс брышы , градуспен.
ра	суа аныан	ра	суа аныан
Сазда (глина)	2,74	0,35-0,5	3,0-6,0	2,0-3,5	20-26	12-16
Саз (суглинок)	2,71	0,35-0,45	2,0-4,0	1,5-3,0	21-27	15-20
мшауыт (супесь)	2,70	0,30-0,45	0,5-1,3	0,3-0,5	25-30	20-23
м: тоза (пылеватый)	2,70	0,38-0,44	0,2-0,6	0,2-0,6	26-32	24-30
майда (мелкий)	2,66	0,38-0,43	0,2-0,4	0,2-0,4	28-34	27-32
орташа (средний)	2,66	0,35-0,41	0,1-0,2	0,1-0,2	35-38	34-37
ірі (крупный) жне иыршы тас (гравелистый)	2,66	0,35-0,41	0,1	0,1	38-40	35-38

 

6) р бліктердегі туындайтын кштерді оса отырып, опырылып лайтын топыра массивіні табанындаы йкеліс кшіні мнін табады:

F=в₁h_келт costg, (5.31.)

Жылжу жазытыындаы йкеліс брышы - топыра тріне, ылалдылыына арай абылданады. Егер топыра рамы туралы наты деректер болмаса, оны мнін 5.3. кестеден алуа болады. Бл брышы бгет денесіні р блігіні топыраына траты болады, депрессиялы сызытан жоары блігіне _1, бгет денесіні топыраыны депрессиялы сызытан тменгі блігіне _2, бгет табаны топыраына _3.

7) Осы діспен опырылып лайтын топыра массивіні жанама кштеріні мнін табады: T= в₁h_келт sin , (5.32.)

8) Опырылып лайтын топыра массивіні табанында пайда болатын байланыс кштеріні мнін мына формуладан табады:

S= c₁l₁+c₂l₂+c₃l₃ , (5.33.)

мнда: с₁, с₂, с₃ – бгет денесіні ра кйіндегі, суа аныан кйіндегі жне бгет табаныны топыраыны суа аныан кйіндегі байланыс кштеріні мні.

- l₁, l₂, l₃ – бл с₁, с₂, с₃ – байланыс кштеріне тн, жылжу жазытыы доасыны зындыы, оны мына формуламен табады:

, (5.34.)

мнда: – дгелек цилиндр тріздес жылжу жазытыыны орталы брышы - доасы аралыындаы. Ал ₁, ₂, ₃ – брыштарыны мні сызбадан лшеп алынады.

9) Сзіліп аатын суды сер кштерін мына формуладан табады:

, (5.35.)

мнда - бл МЕВДК фигурасыны ауданы.

- сзіліп аатын суды еістік коэффициенті,

опырылып лайтын топыра массивіні дипрессиялы сызыыны биіктігіні тмендеу шамасы,

-дипрессиялы сызыты мніне тмендеу ара ашытыы.

10) лама беткейді орнытылы коэффициентіні мнін анытаймыз:

, (5.36.)

мнда: r- сзілу кштеріні иіні, ол жылжу жазытыы ортасынан - ауданыны ауыртпалыыны ортасына дейінгі ара ашыты.

лама беткейді орнытылы коэффициентіні мні, негізгі жне ерекше кштер сер еткенде, бгетті класс капиталдыына байланысты абылданады.

1V –класс капиталды рылымдара k_орн= 1,1- 1,05 негізгі кштер сер еткенде,

111-класс капиталды рылымдара K_орн= 1,15 – 1,1ерекше кштер сер еткенде.

Есептегенде ыайлы болу шін, есептеулер мына кестеге енгізіліп отырылады;