Контрфорсты бгеттер.
Гравитациялы бгеттерде баасы ымбат материал бетон, негізінде тек ауыртпалы ретінде олданылып отыр, тігінен баытталан ауырпалыты кбейту шін, яни, бгетті жылжуа арсы орнытылыын амтамасыз ету шін ана. Гравитациялы бгеттерді бл кемшілігін жойып, бетонды немдеу тсілдері, бгетті ртрлі жеілдетілген конструкцияларын ойлап табуа келіп соты: контрфорсты трін, бл бір-бірінен белгілі бір ашытыта орналасан контрфорс (тірек абыра, слбасы трапецияа сас), су тратын жоары жаынын тік не аркалы абыралармен жабылан. Суды, тасынды -ларды, су толыныны ысымын жоары жатаы абыра контрфорса береді, ал контрфорс бл ысымды бгет табанына береді. Егер бгет табаны жартас болса, ысым бірден жер табана беріледі, ал бгет табаны жартылай жартас не топыра болса, онда бгетке тсетін ысымды фундаменттік тата арылы береді, бл шара жер табана тсетін ысымды азайтуа ммкіндік береді.
8.9. сурет. Контрфорсты бгеттерді схемалары.
а) жазы арынды таталармен жабылан; б) кп аркалы; в) ауыр контр- форсты; г) жмса арынды татамен; д) жне е) фундаменті татамен. 1. арын стайтын тата; 2. аттылы балкалары; 3. контрфорстар; 4. тіс; 5. аркалар; 6. арканы аттылы балкалары; 7. жмса таталар; 8. су аар тата; 9. су рма; 10. фундаменттік тата; 11. дренаж; 12.уыс; 13. ада; 14. тапталан топыра;
Баылау сратару:
1. Гравитациялы бгеттер дегеніміз андай бгеттер жне конструкциясын келтірііз
2. Бетоннан соылан бгеттер табанымен жне жаалаумен алай иылыстыру тсілдерін крсетііз.
3. Бетоннан соылан су ашырты бгеттерді конструкциясын крсетііз
4. Аркалы бгеттер конструкциясын крсетіп, ерекшеліктерін атаыз.
5.Контрфорсты бгеттер конструкциясын крсетіп, ерекшеліктерін атаыз
Шы дріс
Каналдар жэне оларды топтары, клдене ималары жне формалары мен лшемдері р трлі масаттарда олданылатын каналдарды ерекшеліктері.
Саба жоспары:
· Канал дегеніміз андай рылым, оны атаратын ызметі
· Каналды клдене имасыны трлері жне оларды пайдалану жадайлары
· Каналды ішкі бетін аптау масаттары жне аптайтын материалдар трлері
Канал дегеніміз олдан соылан арна, зеннен алынан суды суармалы жерлерге жне жайылымды суландыруа жеткізетін, халыа ауыз су апаратын, су электростанцияларына су жеткізетін, сумен ааш аызуа пайдаланатын, жерді ратандаы суларды алып кетуге жне су оймасынан ттынушыа су жеткізуге арналан арна.
Атаратын ызметіне арай каналдар былай блінеді: суару каналдары, ратыш каналдар, ауыз суды тасымалдайтын каналдар, суландыру каналдары, кеме жретін каналдар, энергетикалы каналдар, балы шаруашылыы жне ааш аызатын каналдар болып. Кпшілік каналдар кешенді трде пайдаланылады: суармалы жерді суаруа, жайылымды суландыруа, халыа ауыз су жеткізуге жне кеме жолдары ретінде.
|
|
Каналды клдене имасы: оны пайдалану масатына, рылысты жргізу тсіліне, канал трассасыны инженерлік-геологиялы жне топографиялы жадайына, су ткізу ммкіндігіне жне ішкі бетіні апталан-апталмаанына тыыз байланысты болып келеді. Каналды су ткізу ммкіндігі абылданан есепті су жылдамдыына байланысты аныталады. Каналдаы суды е аз жылдамдыы оны ішіне м тнбауына, шп спеуіне жне ысы мерзімде пайдалану ммкіндігіне байланысты абылданады. Ал каналдаы суды е жоары жылдамдыын пайдалану жадайына байланысты абылдайды, біра оны шекті мні ішкі беті апталмаан каналдарды арнасыны жуылу жылдамдыынан кп болмауа тиісті. Каналдарды клдене имасы: трапеция, полигоналді жне парабола тріздес болып келеді. Олар жартылай йіліп - жартылай азылып; жерден азылып жне жер бетіне йілген топырата азылып салынады. (9.1. сурет.)
9.1. сурет. Каналдарды кесе клдене имасыны трлері.
а) жартылай йіліп-жартылай азылан трапеция тріздес канал; б) полиганалді каналдар; в) парабола тріздес каналдар; г) жер бетінен тмен азылан каналдар; д) жер бетіне йілген топырата азылып салынан канал; е) жол мен арты топыраты орналастыру; ж) жне з) ияа орналастырылан канал; и) табаны жартас жерге салынан канал. 1. йінді топыра; 2. берма; 3. бекіту шекарасы; 4. арты топыра орналасан жерге ааш пен бта сірілген; 5. суды алып кететін ары; 6. клік жолы;
Каналды ішкі бетін аптайтын материалдар: каналды ішкі бетін аптау тсілі- берілген су жылдамдыындаоны клдене имасыны ауданын кішірейтіп, жерге сіе- тін су шыынын азайтуа, каналды лама беткейлерін кеме жргенде пайда болатын немесе жел уанда пайда су толынымен жуылудан орап, шекті су жылдамдыын ктеруге ммкіндік береді.
Жерге сііп шыын болатын су млшерін азайту шін колматаждау (каналды ішкі бетіні кеуектерін шгінді майда топырапен бітеу) тсілін олдану, немесе каналды ішкі бетіне суды аз ткізетін топыратан не полиэтилен пленкасынан алан (экран) салу арылы креседі. Каналды ішкі бетін аптау шаралары оны салуа жмсалатын аржы млшеріні кбейіп, рылысты салуды жне оны пайдалануыны ымбаттауына келіп соады. Осы себепті каналды ішкі бетін аптау шаралары техника – экономикалы есептермен негізделуі шарт.
Бетонмен не темірбетонмен аптау: канал бетін аптайтын элементтер ттас бетоннан йылуы не рама темір бетон таталардан салынуы ммкін. рама таталардан салынан аптамаларды осал жері, таталар арасындаы саылаулар. Таталар арсындаы саылауларды бітеген сыла- тар, герметиктер 5-7 жыл пайдалананнан кейін іске аспай алады. Бл саылауларды бітеген сылатарды бзылу себебі, таталарды шгуі жне ауа температурасыны сер етуі.
Соы жылдары тата арасындаы саылауларды бітеуге синтетикалы материалдар: полиизобутилен, элексидті шайырлар (смола) т.б. материалдар олданыла бастады. Каналды атаратын ызметіне жне каналды трассасыны геологиялы жадайына байланысты рамалы темірбетон таталарды алыдыын 5-10 см аралыында абылданады.
Асфальтпен аптау: бл материал суды ткізбейтін асиетімен белгілі. Асфальтпен аптау процессі толы механизацияландырылан. Асфальтобетонны ны бетон баасынан 20-40% арзан. Каналды ішкі бетін асфальтобетонмен аптаанда бір абат не кп абатты ылып салады. Бір абатты асфальтобетонны алыдыы 4-6 см аспайды.
Полимер материалдар: суды ткізбейтін асиетіне байланысты ндіріске кптеп олданыла бастады. Бл материалдарды кемшілігі: кеміргіш жндіктерге, сімдіктерге арсы тра алмауы жне кнні кзінде тез ескіруі. Пайдалану тжірибесі крсеткендей, канал табаныны бетіне топыра салмай тасталан пленка бірнеше айда ескіріп жыртылан. Зерттеу нтижелері крсеткендей, орталы айматарда полимер пленкаларды пайдалану мерзімі 40 жыл, ал отстік айматарда 25-30 жыл.
Пленкаларды жыртылудан, кн кзінен орай шін стін топырапен жабады не бетон яды. Негізінде пленкаларды орау шін, арзан жне сенімді боландытан жергілікті материал - топыра олданылады. Топырапен полимер пленканы бетін жабу шін, каналды лама беткейіні еістігі m2,5 кем болмауы керек, бл шамадан еістік аз болан жадайда, топыра пленка бетінде трмай, жылжып кетеді. (12.2. сурет)
9.2. сурет. Каналды ішкі бетін аптау тсілдері.
а) темірбетон таталармен апталан; б) жшікке салынан тастармен бекітіл- ген; в) каналды ішкі бетін бекіткен темірбетон таталарды арасындаы саылауларды бекіту тсілдері. 1. каналды кк шп сірілген ауданы; 2. темірбетон таталар; 3. тата арасындаы саы-лаулар; 4. бекітілген саылаулар; 5. беткейді таспен бекіту; 6. кері сзгі; 7. тас салынатын жшіктер; 8. екі ждырыты резенке кілтек (шпонка); 9. фанера татай; 10. зінен- зі ныыздалатын слбалы резенкелі кілтек; 11. стекломата.
Баылау сратары:
1. Канал дегеніміз андай рылымдар, олар андай ызметі атарады
· Каналды клдене имасыны трлері жне оларды андай жадайларда пайдаланады
· Каналды ішкі бетін аптау масаттары жне аптайтын материалдар трлерін атаыздар
Шы дріс