Таырып. Тланы леуметтік психологиялы теориялары.

Жоспар:

1.Эрих Фромм: тланы гуманистік теориясы

Фромм Эрих (1900-1980) - неміс-американды философ; психолог, социолог, неофрейдизм негізін салушы, гуманист-алым, леуметтік прогресті жатаушы. 1933 жылы АШ-а оныс аударды. Философия, психология, антропология, тарих жне дін социологиясыны дамуына зор лес осты. зіні ілімін «гуманистік психоанализ» деп атады. Фромм индивид психикасы мен коамны леуметтік рылымыны арасындаы байланысты анытау барысында Фрейд биологизімінен алшатады. Психоаналитикалы «леуметтік жне дербес» терапия негізінде йлесімді «дені сау коам», жобасын АШ-та гуманистік позицияда сынды. Психоанализді гуманистік психоанализ немесе неофрейдизм деп ата-латын баытыны негізін салушы неміс-американды философ, психолог. социолог Э.Фромм (1900 -1980) Фрейдті биологизмін, либидо теориясын. табиилы пен леуметтікті арама-арсы оюын, психологияны философия мен этикадан блектеуін сынады. Ол адамды леуметтік тіршілік етуші, табии жне адамдандырылан дниемен немі байланыс жасаушы ретінде арастырады. Оны ойынша. Фрейдті ілімі адамды тереірек тануа ммкіндік бергенімен, оны міріні мн-маынасы, моральды жне этикалы нормалар туралы, адам алай мір сруі керек жне не істеуі тиіс деген сратара жауап бермеді. Э. Фромм К.Юнгті аналитикалы психологиясы да адам міріні мні мселелерін назардан тыс алдырды деп есептеді. Адамны этикалы мінез-лытарыны бастауын адамны зінен іздеген гуманистік этиктерді ебектеріне сйене отырып, Фромм моральды станымдар адамны ішкі асиеттеріне негізделген болуы керек, йтпесе оларды бзу тланы психикалы жне эмоциялы лдырауына келеді деген тжырым жасайды. Осыдан келіп гуманистік психоанализді масаты шыады – гуманистік этиканы ндылытарын мегеру, зіні ішкі табиатын танып-білу жне «мір нерін» игеру арылы адамны ішкі ммкіндіктерін дамытуына, мір сруге мтылуына ыпал ету. Фромм еркіндік жне жаттану категориялары арылы адамдарды ба-сым кпшілігі зіні наыз «Менін», «здігін» емес, «Жалан Менін» да-мытатынын, осы процесті нтижесінде зін жоалтып, ешшееге айна-латынын крсетеді. Біра Фромм адамны онтологиялы жне тлалы сипаттамаларына, сіресе «мітп » элементіне сйене отырып, оптимистік болжамдар жасайды. Оны пікірінше, «міт» мір рылымыны ішкі элементі, ол пассивті міттену, кту емес, белсенді рекетке дайын болу,адам рухыны динамикасы, адам болмысыны маызды шарты, сондытан да Фромм адамды Ноmо еsрегапs ( міті бар) деп сипаттайды.

Эрих Фромм. Фромм ебектеріндегі негізгі таырып адамдаы жалызды пен адамдардан блектену жадайы болды. Оны кзарастарыны алыптасуына Марксті идеялары сер етті. Адам бір уаытта табиатты бір блігі, рі жануар рі адам, жануар ретінде адам биологиялы ажеттіліктерді игереді, адам ретінде зіндік санаа, аыла, ияла ие.

Адамны бастан кешетін кйлеріне нзіктік сезімі, ызыулар, махаббат пен бірге серлену, жауапкершілік, атынастар, адалды, идентификациялану, еркіндік пен трансценденция, ндылытар мен нормалар жатады. Бес трлі ажеттіліктерді крсетті: трансценденцияа ажеттілік, алыптасуа ажеттілік, идентификациялануа ажеттілік, бадарланулар жйесіне ажеттілік, басалара ажеттілік.

Трансценденцияа мтылу адамны жануарлы табиаттан ктерілуіне атысты ажеттіліктерге сйкес келеді, жасалан емес, жасаушы болуа мтылу. Адам зіні уникалдылыына, индивидуалдылыына мтылады. Баса адаммен, топпен зін идентификациялауа мтылады.

Бадарлану жйелері арылы лемді таниды. Адам тласы оам беретін ммкіндіктерге сйкес дамиды. Адамны оама бейімделуі ішкі ажеттіліктер мен сырты талаптарды арасындаы компромисс ретінде тсініледі. Фромм леуметтік мінезді бес типін крсетті: рецептивті, эксплуативті, жинатаушы, нары, продуктивті. Кейінірек Фром таы екі типті атады: некрофильді жне биофильді. Фромм шін оам мен адамны атынас мселесі е маызды болды.

Оны ойынша адам табиатты туа берілген маыздылыы, оам сол маызды табиат жзеге асу шін жасалады, осы уаыта дейін бірде бір оам адамны базалы ажеттіліктеріне кіл блген жо, ондай оамды жасауа болады деген негізгі ойларды бекітті. Ондай оамды Фромм гуманистік коммунитарлы социализм деп атады.

Фромм з теориясын емдеу барысында адамдарды баылау арылы, тарих, экономика, социология, философия, дебиет жайлы адамдарды білімдерін баылап, эмпирикалы зерттеулер арылы жасады. леуметтік мінезді ш трлі типін блді: продуктивті жинатаушы, продуктивті эксплуативті, продуктивті емес рецептивті.

Карен Хорни (1885-1952). Психоаналитик ретінде практикадан те жріп ортоксалды психоанализден кілі калды, «Психоанализді прогресі шін ассоцация» деген оамды негіздеді. Хорни Фрейдті психологиялы жйелерді ары арай дамытушы болды. Хорни Фрейдті йелдер психологиясы жайлы айтандарына арсы болды. Проблемаларды иррационалды шешетін ажеттіліктерді невротикалы ажеттіліктер деп атады, оны он трін крсетті:

1. махаббат пен олдауа невротикалы ажеттілік

2. «серік-аморшыа» невротикалы ажеттілік

3. мірді тар шектеуге невротикалы ажеттілік

4. кшке невротикалы ажеттілік

5. басаларды жмсауа невротикалы ажеттілік

6. мнділікке невротикалы ажеттілік

7. таалатын объект болуа невротикалы ажеттілік

8. жеке жетістіктерге жетуге невротикалы ажеттілік

9. зіндік жету мен туелсіздікке невротикалы ажеттілік

10.жетілу мен мінсіздікке невротикалы ажеттілік

Хорни кейін ажеттіліктерді ш топа блді: адамдара озалыс кпшіл тип, адамдардан кету озалысы ошаулану типі, адамдара арсы озалыс конфликт тип. Хорниді пікірінше конфликт леуметтік шарттарды тызушы.