Гейзенбергті анысыздытар ара атынасы.

Гармоникалы тербелістер, оларды сипаттамалары.

Тербелістер-белгілі бір дрежеде уаыт бойынша айталанып отыратын процесстер. Гарм.тербелістер-периодты трде згеретін физикалы шамалар уаыт бойынша sin н/е cos заына сйкес згеретін тербелістер. Х= X_msin(wt+ф₀) н\е X=X_mcos(wt+ф₀) Сипаттамалары: Х-тербелістегі физикалы шаманы берілген уаыт кезеіндегі мні, Хm-тербеліс амплитудасы, тербелістегі шаманы е лкен мні, wt+ф₀-тербеліс фазасаы, берілген уаыт кезеіндегі физикалы шаманы мнін анытайды, ф₀-бастапы фазасы, t=0 уаыттаы фаза мні, w-циклдік жиілік 2П уаыт ішіндегі тербеліс саны. Т-тербеліс периоды, бір толы тербеліске кететін уаыт, v-тербеліс жиілігі, бірлік уаыт ішіндегі тербеліс саны. W,v, T-физикалы шаманы атынастары. W=2пv, T= , T = Гармоникалы тербелісте болатын физикалы шамаларды жылдамдаы мен деуі формуласы

Шредингер тедеуі. Шредингерді стационар тедеуі

Квантты механиканы негізігі тедеуі болып, толынды функцияа арналан Шредингерді 1926ж ашан са блшектер кйін сипаттатйтын тедеуі жатады. Бл тедеу брыннан белгілі атынастардан орытылып шыарылмай, тек кптеген ылыми тжірибелерді нтижелерінен табылады. Шредингер тедеуіні жалпы трі: - (1)

Мндаы h=h/2п=1,05*10^-34 Дж*с, m-блшекті массасы, U=(x,y,z,t)-кштер рісіндегі блшекте потенциалды энергиясы, i- жорамал сан, - блшекті кеістіктегі координаты.

(1) тедеудегі функциясы потенциалды рістегі блшекке сер ететін кштерді потенциалды энергиясы арылы аныталады. Сйтіп, U потенциалды энергия уаыт пен кордината фунциясы екендігін байаймыз, яни (х,у,z,t) Е – блшекті толы энергиясы. Егер (2) рнекке 1 тедеудегі функция мндерін ойып, дифференциалды тедеуін аламыз: (3) Осы тедеу Шредингерді блшекті стационарлы кйін сипаттайтын тедеу.

Механикалы тербелістер. Физикалы маятник тербелісіні периодын орыту.

Тербеліс – белгілі бір дрежеде уаыт бойынша айталанып отыратын процестер.

Тербелістер: механикалы, электромагниттік, электромеханикалы. Гармоникалы осциллятор – х”+wx=0 тедеуімен сипатталатын жйе. Мысалы: математикалы жне физикалы маятниктер, пружинаа ілінген жкті тербелісі, тербелмелі контур. Физикалы маятник – оны инерция центріне дл келмейтін озалмайтын нкте маында тербеліс жасайтын атты дене. Т= 2П/ w, W= , T=2П , l_кел= , T=2П

Гейзенбергті анысыздытар ара атынасы.

Классикалы физикада траектория бойымен озалан денені кез келген уаытта орны мен импульс мндері болады. Элементар блшектер лемінде блшектерді толынды асиеттері болан со траектория деген тсінік болуы ммкін емес. Сондытан физикалы шамалар физикаа араанда басаша атынаста болады. Мысал ретінде х кординатасы мен Р_х физикалы шамаларды атынастарын арастырайы. Жазы де Бойль толыны х осі бойынша тарасын. Бл жадайда импульс андай да болса бір мнге ие болады. Р_х =P_z=0, P_y=P.

Енді саылау арылы орнын тауып крейік. Саылаудан ткен кезде электронны орны шамасында анытай аламыз, біра дифракция салдарынан импульс алашы баытынан аутып, саылауа дейігі наты мнін жоалтады. Суреттен бірінші дифракция максимум шартынан Егер де дифракция суретіні баса да максимумдерін ескерсек:

Берілген тедеуді Гейзенбергті аныталмаушылы атынасы деп атайды. Бдан координатасын дл анытаса импульсті белгілі мні болмайды жне керісінше. Сйтіп элементар блшектерді орны мен импульсін бір мезгілде мндері болмайды. ш координаталары бойынша жазса . Сонымен атар уаыт пен энергияны аныталмаушылы атыстары да арастырылады, яни , бл белгілі жйфені орташа мір сруі уаыты болса, онда оны сипаттайтын энергияны дл лшеуге ммкін емес немесе керісінше.