Механикалы тербелістер. Математиткалы маятникті тербеліс периодын орыту.

Тербеліс – белгілі бір дрежеде уаыт бойынша айталанып отыратын процестер. Тербелістер: механикалы, электромагниттік, электромеханикалы боп блінеді.

Математикалы мамятник – салмасыз жне созылмайтын жіпке ілінген, массасы бір нктеге жинаталан жйе.

Маятникті тепе тедік алпынан аутыан кезде шама жаынан mglsin те айналдырушы кш моменті пайда болады. Мндаы m – маятникті массасы, l – жіпті зындыы.

M = -mglsin

«-» табасы кш моменті мен брышты ыысуы арама арсы. Айналмалы озалыс динамикасыны негізгі тедеуінен I инерция моменті I=ml² , брышты деуін деп белгілесек m ауту тое аз боландытан sin = , олай болса деп белгілесек тедеуі аламыз. Бл гармоникалы тербелісті тедеуі. Шешімі =cos(wt+ периоды Т=2П

Жылулы суле шыару. Энергетикалы жарырау , шыару асиеттері. Абсолют ара дене, оны суле шыару задары.

Жылулы сулелену – термодинамикалы тепе тедік кйде болатын денені электромагниттік суле шыаруы. Тепе тедік кй саталу шін денені суле шыару нтижесінде энергия анша кемісе, жтылатын энергия млшері де сондай болуа тиіс.

Энергетикалы жарырау денені бетінен бірлік уаытта шыарылатын сулелік энергия. Энергетикалы жарыраушы температураа туелді. Сулелену р трлі жиіліктен трады, олай болса спектрлік суле шыарышты абілеті деген физикалы шама енгізіледі.

r= - спектрлік аралыты бір алабына келетін денені бірлік ауданынан шыатын сулені уаты. Энергетикалы жарырау R=

Суле жтышты абілеті - жтылан энергияны тскен энергияа атынасы.

Спектрлік суле жтышты абілеті – толындар жиілігі v жне v+dv аралыындаы сулелер энергиясыны белгілі температурада денені беті жтыш блігін крсететін шама. Абсолют ара дене – дене бетіне тскен энергияны толыымен жтатын дене.

Стефан больцман заы: абсолют ара денені толы жарырауы оны трт дрежеленген абсолют температурасына пропорционал – R= Вин заы 1) абсолют ара денені спектрлік суле шыарышты абілетіні максимал мніне келетін жиілік оны температурасына тура пропорционал. Vmax =BT немесе толын зындыы арылы

2) Абсолют ара денені энергетикалы жарырауыны максимал спектрлк тыыздыы бесінші дрежелі абсолют температураа пропорционал седі r=bT⁵

9.шетін механикалы тербелістер. Серіппіге ілінген жкті шетін тербелісі. шу коэффициенті. шуді логарифмдік декременті. Беріктілік.

шетін механикалы тербеліс – ортаны кедергісі салдарынан жйесіні энергиясы кеміп, уаыт бойынша амплитудасы азайып отыратын тербелістер. Кез келген наты тербелс жйесінде тербеліс шеді. Механикалытербелістерде шу ортаны кедергісі, ал электр тізбектерінде ткізгішті жылу шыару салдарынан болады. F_r=-rv=-rx’ F_cep=-kx мндаы r – кдергі коэффициенті, «-» табасы f_r мен v жылдамды шамаларыны баыттары арама арсы .

Ньютонны 2 заынан: F=-F_cep-F, ma= -kx-rV, a=x”, v=x’ , mx’= -kx – rx 2) mx”+kx+rx’=0 x”+2Bx”+w₀x=0 – шетін тербеліс тедеуі

B - шу коэффициенті, w₀ – жйені меншікті жиілігі

Шешімі: x” = a(t)cos(wt+

a(t) – уаыт бойынша кеміп отыратын амплитудасы, оны мнін шін х’ жне x” туындыларын 2 тедеуге ойып , трлендіреміз.

Логарифмдік декремент – тербеліс амплитудасы экспоненциал заымен кемігендіктен, бір периода сйкес уаыт мезетінде амплитудалар атынасын шу декременті деп, оны логарифмі шуді логарифмдік декременті д.а.

A=ln

Тербелмелі жйені сипаттау шін жйе сапалылыы депаталатын физикалы шаманы егіземіз Q = N