Жартылай ткізгіштер. Ж жанасу потенциалы. р-n ауысуы. Оны волтьамперлік сипаттамалары.

n жне р-тектес екі жартылай ткізгішті тйістірейік. Тйісу аймаы р-n ауысуы деп аталады.n-тектес жартылай ткізгіште негізгі заряд тасушылар электрондар да, р-тектесте кемтіктер. Диффузия салдарынан электрондар мен кемтіктер бірінен екіншісіне ауысады. n-тектес ж- электрондары р-тектесті шекаралы абатына тіп кемтіктермен рекомбинациялады, яни теріс иондарын туызады. Ал кемтіктер n-тектес шекарасында о зарядтар пайда болады. Бндай зарядтар жиыны жаппалы абатын райды. Ж арасында тйісу потенциал айырымы пайда болып, ол электрондар мен кемтіктерді ары арай алмасуына бгет жасап, белгілі бір шамаа жеткенде алмасуды тотатады. Пайда болан электр рісі тйісу электр рісі д.а. Тйісу рісі негізгі заряд тасушыларды озалысына бгет жасап, негізгі емес заряд тасушыларды озалысына кмектеседі. Блшектер алмасуы екі ж- Ферми дегейлері те боланда тотатылады. Олай болса тйіскен жерінде ткізгішті валенттік зонасы исаяды.n-даы электрондар р-жаына ту шін энергия жмсауы тиіс, ал негізгі емес р-даы электрондар сыранап те жеіл теді. Осы трізді р-даы кемтіктермен негізгі емес электрондар.суреттен n-ы негізгі электрондар кп, ал р-жаында керіснше. N-тектес электрондар кп боланмен оларды р-жаына туі потенциал биіктігіне байланысты сондытан аз теді, ал р-даы электрондар потенциал биіктігіне байланысты емес, біра оларды саны аз, олай болса бір потенциал биіктігіне сай тепе-тедік орныады.

Батареяны о полюсі n-а, ал теріс полюсін р-а жалансын. Сырты ріс тепе-тедік шартын бзып, Ферми дегейі екі айматаы бір-біріне ыысады. Олай болса n-аймаында потенциал азаяды да, р-да кбееді, сондытан потенциал тосауылыны биіктігі кбееді. Екіншеден сырты ріс жаппадаы электр рісіне баыттас, сондытан жаппаны кбейтеді. Осыларды салдарынан n-нан р-аймаына тетін электронды саны азаяды да, ток те аз болады.n-аймаынан р-а кететін электрондарды саны потенциал биіктігіне байланысты емес, осы электронды санын айырмасы кері ток туызады. Негізгі емес зарядтар тасымалдаушыларды саедары аз боландытан токты шамасы аз болады.

Сырты рісті полюстерін ауыстырайы. Бл жадайда потенциал тосауылыны биіктігі азаяды да, негізгі ток тасымалдайтын электрондарды n-аймаыны р-а араанда сандары артады. Сонымен атар сырты электр рісі абатты электр рісіне арама-арсы боландытан жаппаны ені азаяды. Сонымен n-аймаында р-а тетін электрондар саны кп болады, туатын токты тура д.а.

Р- n ауысуыны ВАСы

Кері токта немесе кернеуді теріс мндерінде орыты ток тез шамада аныу мніне жетіп ары арай згермейді, блай болу себебі негізгі ток тасымалдайтын электрондар саны тез кеміп, аныу мнінде ток тек негізгі емес электронды санымен аныталады, оларды саны азаяды. Сырты рісті те лкен мнінде р- n ауысуы бзылып токты шамасы лкен болады. Суретте тменге тсетін бтаы тура токта, кернеуді о мнінде токты мні заымен гереді, олай болу жаппа абаты кішірейіп, кедергісі кемиді. Негізгі ток тасымалдаушы блшектер саны кп боландытан токты да шамасы лкен мндерге ие болады. Сонымен ж- р- n ауысуында теріс кернеуде ток те аз болып,ал о кернеуде кп болатынын креміз, оны бір жаты ткізгіштік асиеті д.а.