Бірдей баыттаы тербелістерді осу

Егер жйе бірмезгілде:

, (4.1)

, (4.2)

тедеулерімен сипатталатын екі тербеліске атысса, онда осуды векторлы диаграмма дісін олданып, жргізуге болады (4.1суретті ара). орыты векторыны х осіне проекциясы осылыш векторларды проекцияларыны осындысына те

4.1 сурет бойынша орыты вектор амплитудасын косинустар теоремасынан , (4.3)

ал орыты тербелісті бастапы

фазасын . (4.4)

4.1 сурет

(4.1), (4.2) жне (4.3) тедеулерін талдайы.

4.1.1 Бірдей жиіліктегі жне фаза ыысуы тербелістерді осанда орыты амплитуда . Тербелістер бірдей фазада (синфазды) тербеледі. Егер фаза ыысуы , онда , тербелістер арама-арсы фазада тербеледі. Екі жадайда да орыты тербелісті амплитудасы уаыт бойынша згермейді. Егер екі тербеліс фаза айырмасы траты болып, уаыт бойынша йлесімді тетін болса, оларды когеренттік тербелістер деп атайды.

4.1.2 Жиіліктері ртрлі тербелістерді осанда жне векторлары ртрлі брышты жылдамдыа ие болады. орыты векторы шама жаынан згереді жне айнымалы жылдамдыпен айналады. Бл тербелістер когерентті емес, гармоникалы емес, крделі былыс байалады.

4.1.3 Бірдей баыттаы, біра жиіліктері сас тербелістерді осанда, амплитудасы периодты трде згеретін тербеліс пайда болады. Мндай тербелістер соу деп аталады.

Бір тербелісті жиілігі , ал екіншісіні жиілігі , бастапы фазалары нлге те, амплитудалары те болсын, онда ,

. орыты тербеліс

(4.5)

трінде жазылады.

шамасы 0 ден 2 А-а дейінгі аралыта соуды циклдік жиілігі деп аталатын циклдік жиілікпен згереді. Соуды жиілігі боландытан, жоарыда крсетілген айнымалы шаманы соуды амплитудасы (шартты) деп атайды. Соуды периоды .

Зара перпендикуляр тербелістерді осу

Егер тербелістер бір мезгілде х осі жне у осі бойымен тсе, онда оларды тедеулері келесі трде жазылуы ммкін

, , (4.6)

мндаы - екі тербелісті фазалар айырымы (фаза ыысуы).

Мндай тербелістерді осциллографты горизонталь жне вертикаль басарушы пластиналарына периодты гармоникалы сигналдар берген кезде баылауа болады. орыты тербелісті траекториясын анытау шін (4.6) тедеудегі уаыттан арылу ажет. Ол шін жне , рнектеуіміз ажет.

(4.6) тедеудегі уаыттан тылып, траекторияны тедеуін шыарып аламыз

. (4.7)

4.1 кесте

Фазалар айырымы	Траектория тедеуі	Графиктік кескінделуі

(4.7) тедеу жарты осьтері кез келген баытта орналасан эллипсті тедеуін береді. Осы тедеуден шыатын дербес жадайлар 4.1 кестеде крсетілген.

Егер зара перпендикуляр тербелістерді жиіліктері бірдей болмаса, онда орыты озалысты траекториялары Лиссажу фигуралары деп аталатын крделі исытарды береді.