дріс. Инженерлік жйелер мен желілерді баылау аспаптары.
Дріс масаты: микроклимат параметрлеріні баылау аспаптарымен, желдету жйелерімен, шады газ режимімен, шаттыш жйелерімен танысу.лшеніп жатан клемді айта жасау; лшеуді р трліпринциптеріне негізделген анализді дістері.Атмосфералы ауаны жадайын, аынды жне табии сулар, ауыз су суларын баылауа арналан аспаптар.
Жарытандыру, шуды дегейі,діріл,адамды орауды тиімділігін баылауа арналан аспаптар.
Жарытандыратын ондырыларды олдану жарытандыруды баылау.
Жарыты табии жне жасанды ондырыларына ыпты жне уаытылы ктім, жарытандыруды тиімді шарттарыны пайда болуын білдіреді.Табии жне жасанды жарыты ондыранда ыпты жне кнделікті ктім ол, жарытандыруа орынды шарттарды жасауа кмектеседі жне электр уатыны арты шыынсыз жарытандыруды ажетті клемін алуа амтамасыз етеді.
Люминесцентті шамдар жне ДРЛ шамдарын орнатанда осу схемасыны дрыстыын жне пускті реттеу аспапттарыны ателіктерін, мысалы кедергішті белгілі бір шуын ала отырып, соларды баылау.
ндірістік жарытандырудыбаалауды жылына бір рет шыраданды тазалау жне жанып кеткен шамдарды ауыстыру кезінде баылау нктелерінде жарытандыруды дегейін тексеру керек. азіргі уаытта жарытандыруды лшеуде аспап фотоэлектрлік серді пайда болуына негізделген нысанды люксметр болып есептеледі.Ю-116, Ю-117 люксметрлері табии жне жасанды жарытандыруды жасай отырып, жарытандыруды лшеу жне баылау шін олданады. Ю-116 люксметрінде 2 жарыты ыдырататын ондырма мен селенитті фотоэлементті йлесуі жне 3 айналы миллиамперметр болады.(11.1 суретін ара)
а — орта крінісі; б — принципиалды схемасы.
11.1сурет – Ю-11б люксметрі
Наты алынан жарытандыру коэффициенті орларды коэффициентіне кбейтілген нормалы жарытандырудан кп немесе те болуы ажет. Осы атынастыты баыламаан жадайда жарытандыратын ондыры ары арайы эксплуатацияа жарамсыз болып, айта руа немесе крделі жндеуді ажет етеді.
лшеуді шегін лкейту шін люксметр лшеуді шегін осатына 4(лшегіш корпусыны беткі жаында) жне жары сзгі-жтыша 5(фотоэлементке) жабдыталан.
Аспапта екі шкала болады, оны біреуі 150люкске дйектелген, екіншісі 500-ге. Аспапта тілді нлдік жадайа ондыратын корректр болады.
Жары сзгі-жтыш металды рамкадан трады, оларды жа металды тордан жасалан арасына 2 стті шыны орнатылан. Жары сзгі-жтыш коэффициентіні тмендеуі 100-ге те. Ю-116 люксметрі жары сзгі-жтышпен бірге жарытандыруды дегейін лшегенде клемі 50000лк-а дейін болдады. Шкаланы жмыс блімінде люксметрді негізгі ателігі 10%-тан аспайды, Жары сзгі-жтышты олданан кезде лшенген млшерінен 15 % аспайды.Аспап ыздыру лампаларынан пайда болан жарытандыруды лшеуге дйектелген.
Жасанды жарытандыруды лшеу кезінде жары сзгі ереже бойынша олданылмайды, ал осатын олсапы бастапыда 500лк болады. лшеніп жатан жарытандыруды аумаы блуді баасына кбейткенде жне шкала бойынша есептелген санды блгенде те.Бастауды орналасу орнына арай, акустикалы есептеу жргізіледі; бастауды ашы кеістікте немесе имаратта орналастыру кезінде шуды таралу жне акустикалы есептеу задылытарында шудан орау шаралары бар;
1) Бастауды дыбыс кшіні азаюы;
2) Дыбысты жту;
3) Дыбысты ошаулау;
4) Шуды бастауын тиімді орналастыру;
Бастауды дыбыс кшіні азаюы.
Бастау шуыны азаюына іс-шаралар шуды табиатына байланысты жргізіледі.
Механикалы шулар механикалы энергияны акустикалыа ткенде азаюы есебінен тмендейді, олар тмендегідей жолмен болады: берілетін салматы азаюы жне айналып тран блшектерді жиіліктері; соылы процесстерді соысыза ауыстырылуы, айналып тран блшектерді тегермесіні жасаруы, сеханизмдегі кайтып тсетін жрісін айналыша ауыстырылуы, дыбыссыз материалдарды олдану, йкелгіш беттерді жаармайларын жетілдіру, белдіктріздес жне тісті- белдік берілістерін тісті заттарды орнына олдану.
Аэродинамикалы шулар газ аындарынан уат ткеннен кейін аэродинамикалы уата айналады.Аэродинамикалы шуларды тмендеуі: денелерге таралуыны жылдамдыыны тмендеуімен, денелерді аэродинамикалы асиеттеріні жетілдіруімен,(турбиналарды желдеткіштері) машиналарды аэродинамикалы асиеттеріні жасауымен.
Гидродинамикалы шулар сйыты уат акустикалыа ткенде, з есебінен азаяды: сорышты гидродинамикалы асиеттеріні жасаруы,сйы аыныны турболенттігіні азаюы, сорышты тиімді жмыс тртібіні олданылуы, рационалды гидрожйе рылысыны гидравликалы соылардан алып тастау, бырткізгіштерді ая асты жабылып калмауын кадаалау.
Электромагниттік шулар электрмагнитті дала уатыны туі кезінде акустикалыа айналуы. орау дістері келесідей ызмет жасайды:электрлі машиналарды рылыстарында озалтышты зкірінде ойылан саылауды олдану, трансформаторда мыты тыыздалан пакеттерді олданылуы, ауыспалы магнитті поляны ферромагнитті салмаына сер ететін есеп-исап.
Дыбыс жтышты- ауаны тербелгіш блшектеріні уата ткенде материалды ішкі абаттарыны йкелуге кететін шыын есебінен алынан жылуа айналуына негізделген.Материалды дыбысжтышты ерекшеліктеріні асиеттеріне дыбысжту коэффициенті рл атарады. имаратта шуды тмендеуіне дыбысжтышты олдану имаратты акустикалы деу деп арайды.
Акустикалы деу р трлі дістермен жзеге асады: имаратты ішкі бетін дыбысты жтатын материалдармен жалату; дыбысжтыш материалдан жасалынан дыбысжтышты тбесіні жабындысына ілгіш.
Дыбысжтыш дісіні кбірек тиімділігі шуды биік жиілігіндегі тмен имараттарда(6-4м дейін) амтамасыздандырылады. Жалыз клемді дыбысжтыштыр каптамаышты ондыру иын имараттарда олданылады. Дыбысжтыштар зімен бірге дыбысжтатын материалдан жасалынан р трлі формадаы геометриялы денені крсетеді.
Дыбысткізбеу-бл дыбысткізбеу бгеттеріні (абыра,блме ішінде оршаулар, экрандар жне т.б)есебінен алынан шуды тмендеуіні жолында таралуы. Дыбыс бгет,сулелену арылы (11.2 суретке араыз) бгетті саылауына теді. Кейінгі жадайда дыбыс толындары ауа бойынша емес, рылысы арылы тарайды. Дыбысткізбеу бгет салмаыны суімен жне дыбысты жиілігімен жоарылайды.Дыбысткізбеуге бгетті аттылыы,резонансты былыс сер етеді.
Негізгі рылыларды жне дыбысжтышты типтері болып: дыбысты жтыш аптар, кабиналар, экрандар. Дыбысжтыш шуды имаратта 3-50 дБ –а дейін азайта алады. рылысты ішкі бетіне вибродемпфируемді жабындыны ондыру ішкі шыындарды сіреді жне дыбысжтышты тиімділігін кбейтеді.
1 — дыбысты жтатын ап ; 2 — дыбыстыжтатын кабина; 3 — акустикалы экран.
11.2 сурет – Дыбысжтуды жолдары
Шуларды бседеткіштері аэродинамикалы шуды оны таралу жолында тмендеуіні рылысы болып табылады.сер ету принципі бойынша бседеткіштер активті(абсорбционды), реактивті жне рамды ( 11.3 суретін ара) болып блінеді.
а) активті; б) камералы; в) резонансты.
11.3 сурет – Бседеткіштер
Активті бседеткіштер толтырыштар мен кнгіртті келген дыбысжтыш материалдан трады, ол бседеткішті каналында ондырылан дыбысжтыш пластина трінде, бседеткішті ішкі абатында жабыстырылан.
Реактивті бседеткіштер ,бастауа айтарда шуды крсетеді. Олар жіішке шекті жиіліктегі шуды азайтады жне камералы, резонансты болып блінеді. Камералы бседеткіштер бастауа айтардаы дыбысты толынды крсететін, кеейткіш камера трінде орындалады. Резонансты бседеткіште шуды тмендеуі резонатрдаы тербелгіш процесске есептелген дыбысты уатты жоалуы есебінен болады, ол дыбысты толынны белгілі бір зындыына есептеледі.Жиілікті ке диапазонында шуды тмендеуі рамды бседеткіштерде болады, олар р трлі шуды тмендететін активті жне реактивті крылыларды теріп алады.
Есту органдарыны жеке ораныс заттары: шуаарсы сйлесу рылысы, лааптар, бітеуіштер,астарлар келесідей акустиканы тиімділік маынасына сйкес келуі керек (100-10000 Гц дыбысты жиілігіне дейін); А;Б жне В топтаы шума арсы лааптар 15-35, 5-32 жне 5-25 дБ; А жне Б осымша топтара 14-30 жне 10-26 дБ; А жне Б топтаы
Сйлесу рылысы 20-45 жне 10-40 дБ. лаа арналан шуа арсы астарлар ФПП-Ш немесе ФПА-Ш маркалы ультржіішке полимерлі талшытан жасайды.
Барлы осы заттар шуды тітіркендіретін рекетінен организмді тиімді орайды жне р трлі функционалды бзылулар мен шалдыуларды пайда болуын ескертеді.Олар егер соысы шумен туындайтын мселелермен кресе алмаса, жымды ораныс заттарын тек толтыру керек болады.
Ультрадыбыс- бл уелі ортаны 11,2 кГц жилікте теселуі. Ультрадыбысты бастаулары- ол жабды, техникалы баылау мен лшеудегі технологиялы процесстерді орындалуы шін ультрадыбысты теселу пайда болады. Ульрадыбысты рсат етілген дегейі операторды олмен байланысты жері жне басада денені блшектеріне жмысшы аспап органдарымен жне рылы 110дБ аспау ажет.
Адамны ультрадыбысты жиілікпен теселетін, беткі абатымен адамны за байланысы жергілікті лпаны ауруына, бас ауруына,тез шаршауа, тітіркендіргіштікке жне йысыздыа келуі ммкін. Технологиялы процесстерді жасау кезінде, ультрадыбысты ондырыны жасау жне эксплутациялау шін жмыс орнында рсат етілген мннен аспайтын, ультрадыбысты дрежесіні тмендететін барлы шаралар олданылуы керек. Осы масатпен дистационды басару жне дамылсыз жмыс жасап тран ондырылар мен аспаптарды автоматты шірілуін олдану ажет.Ультрадыбысты ондырыларда органикалы шыныдан жасалынан,шулара арсы ою затпен апталан кожухтар(экрандар)болу ажет.Жеке ораныш заты ретінде жмыс жасайтын жне уелі ортада тарайтын ультрадыбысты зиянды сер етуіне шуаарсылар олданылады.олды атты(сйы) ортада адаммен байланысу орындарында ультрадыбысты ммкін болатын серінен орау шін арнайы олаптар олданылады.
Инфрадыбыс-бл уелі ортаны 20Гц дейін теселуі. ндіріс орындарында инфрадыбысты негізгі бастауы болып желдеткіштер, компрессорлы ондырылар, барлы жай айналатын машиналар мен механизмдер табылады. 2,4,8 жне 16 Гц-ті орташагеометриялы жиіліктермен жоары белдікте дыбыс ысымыны нормасы 105дБ-тан аспау ажет. Адама инфрадыбысты за сері, рсат етілген дегейден асып кеткен болса бас аурулары пайда болады, ішкі органдарды дірілдеуін сезу,(кбінесе 5-10 Гц жиілікте), жмысабілетіні тмендеуі, орыныш сезімі туындайды. Инфрадыбыспен кресуде негізгі іс шаралар: жоарыжиіліктегі дірілді алдын алу, рылымыны аттылыыны жоарлауы жне машиналар мен механизмдерді айналымдар санынны суі.
Инфрадыбысты табии бастаулары болып жерсілкінісі,жанартауды атылуы,кнні кркіреуі, дауылдар, желдер табылады. Ал жасанды бастауларына жарылыстар, ауыр сайманнан атыстар, имаратты дірілдеуі, транспортты дірілдеуі, пресстар жне де желдеткіш жйелер жатады.
Шуды зиянды рекеті жиілікке байланысты, жиілікті р жоары белдігінде шуды жеке рсат етілген дегейі болады.
Шуды лшеуге олданылатын аспаптар мен жабдытар. Шу мен дірілді лшегіш ИШВ-1, шуды арындылыын лшей алатын жне дірілмен спектрлік талдауа арналан. Ол рамды аспап болып табылады.
Ол келесідей лшеулерді жргізе алады: 0...12500Гц диапазон жиілігінде 210-5 Па-даы дегейлік мніне атысты 30 дан 140дБ дейінгі шулар; 10...2800 Гц диазон жиілігінде 510-8 м/с дегейлік мніне атысты 7 ден 130 дБ дейінгі дірілжылдамдытары. Шуды лшеу дыбысты жне механикалы ауытуды айта ру принциптеріне негізделген.
Дыбысты спектралды жне орта дегейін анытау.
Шуды лшеу шін микрофон шумомерын шуды кптеген сері бар жаа баыттау керек.имаратты ішіндегі шуды лшеу кезінде микрофон еденнен , абырадан жне шуды бастауынан аз дегенде 1,25м ашытыта алып тасталу ажет. Шуды ашы ауада лшеген кезде микрофон жерден аз дегенде 1,25м тмен, кп дегенде 3,5м имаратты абырасынан жне ірі габаритті заттарда ондырылу ажет. Операторларды жмыс орнында шуды лшеген жадайда, микрафон оларды латарыны дегейінде ондырады. имаратты ішіндегі яни, шу сырттан кірген шуды лшеу кезінде терезелер мен есіктер ашы болуы ажет.
Электрден заымдалудан ескерту ебекті орауды басты тапсырмасы болады, ол адамдарды электрлі токтан орауды амтамасыз ететін,ндірісте техникалы жне йымды іс-шараларды жйесі болып табылады. ондыры мен машинаны соында кернеуді пайда болуы эксплуатациялауды жасы жадайында кернеуде болмаандытан.
Электрлі ошаулау диэлектрикті абаты деп аталады. Ол ток ткізгіштерін блу шін тікелей байланыстан сатау масатында олданылады.Электрондырыларында токжргізуші блшектеріні ошаулануы,кернеуде болатын адамдарды денелеріні жне токжргізуші блшектерді арасынан пайда болатын аз ткізетін электрлішынжырларын тзеді. Оларды арасынан тетін электр тогы адама ауіп тндіретін мндерден аспайды.
Ошаулаышты кедергісі М1101; М4100; ЭСР2О2; Ф4102-М1 типтегі мегаомметрлерімен лшенеді.
лкен кедергілерді лшеген кезде, мысалы кабельді ошаулаышын немесе электрлі экраны бар аспап, токты аып кетуін арастыратын сызбансасымен олдану міндетті. (11.15 суретін ара)
11.5 сурет –Кабельді жйе ошаулаышыны кедергісін лшеу.
лшенетін кернеу электрондырысыны номиналды кернеуінен тмен болумауы ажет. Мегаомметрден жоары есептелінген кернеулер келесідей: 100; 200; 500; 1000 и 2500 В.
Осы лшеуіш аспап- логометрлі. лшеу рамкаларына кернеу берілмесе тынышты жадайында аспапты шкаласыны тілі з бетінше тра береді. 11.6 суретінде мегаомметрді беткі панеліні орта крінісі берілген.лшеуді жасамай трып,олсапты жмыс жадайына акеліп,180 градуса бру керек. р жеке лшеуді уаыты кем дегенде 60секунд болу ажет. Суретте беткі панелге А,В,С фазалырыны жне нлдік ткізгішті байланыстары келтірілген желіні аумаы крсетілген. Стенды ке клемде ошаулаыш фазаларыны арасындаы кедергілерді трлендіруге ммкіндік береді.
а - килоомахта кедергіні лшеу.; б - мегаомахта кедергіні лшеу; в - мегаомметрді осушы ткізгіш..
11.6 сурет - М4100 мегаомметріні беткі панеліні орта крінісі
Дебиеттер тізімі
1. Бухаркин Е.Н., Овсянников В.М., Орлов К.С. и др. Инженерные сети, оборудование зданий и сооружений. Учебник. - М.: Высшая школа, 2001. – 415 с.
2. Калицун В.И., Кедров В.С., Ласков Ю.М. Гидравлика, водоснабжение и канализация. Учебное пособие для вузов. - М.: Стройиздат, 2000.- 397 с.
3. Сомов М.А. Водопроводные системы и сооружения. - М.: Стройиздат, 1988.
4. Кедров В.С., Пальгунов П.П., Сомов М.А. Водоснабжение и канализация. - М.: Стройиздат, 1984.
5. Ионин А.А. и др. Теплоснабжение. - М.: Стройиздат, 1982. - 336 c.
6. Соколов Е.А. Теплофикация и тепловые сети. 5-изд.- М.: Энергоиздат, 1982 - 360 с.
7. Сканави А.Н., Махов Л.М. Отопление. - М.: Издательство АСВ, 2002 – 576 с.
8. Богословский В.Н. Отопление и вентиляция, ч.1. Отопление. - М.: Стройиздат, 1982. - 480 c.
9. Богословский В.Н. Отопление и вентиляция, ч.2. Вентиляция. - М.: Стройиздат, 1982. – 439 c.
10. Ионин А.А. и др. Газоснабжение. - М.: Стройиздат, 1989. – 439 с.
11. Ананьев В.А., Балуева Л.Н., Гальперин А.Д., Городов А.К. и др. Системы вентиляции и кондиционирования. Теория и практика. Учебное пособие. - М.: Евроклимат, Арина, 2000 – 416 с.
12. Краснов Ю.С., Борисоглебская А.П., Антипов А.В. Системы вентиляции и кондиционирования. Рекомендации по проектированию, испытаниям и наладке. - М.: Термокул, 2004 – 373 с.
13. Аксенов ч.н., Аксенов В.Н. Транспорт и охрана окружающей среды:Москва: Транспорт, 1986 - 176с.
14. Справочник проектировщика. Внутренние санитарно-технические устройства. Ч.1. Отопление. Под ред. И.Г.Староверова, Ю.И. Шиллера. 4-е изд. перераб. и доп. - М.: Стройиздат, 1990 - 344 с.
15. Справочник проектировщика. Внутренние санитарно-технические устройства. В 3-х ч. изд. 4-е. Ч.3. Вентиляция, кондиционирование воздуха. Под ред. Н.Н. Павлова и Ю.И. Шиллера. Кн. 1, - М.: Стройиздат, 1992 - 319 с.
16. МСН 4.02.-02-2004. Тепловые сети. - Астана: Комитет по делам строительства и ЖКХ МИиТ РК, 2005 – 34 с.
Cв. план 2013 г., поз. 245