Жабдытарды жндеуге беру реті. Жабдытарды жаттау

1. Жндеу ксіп орындары жабдытарды жндеуге абылдаанда жоары ксіп орындарды бекіткен номенклатураа сйкес жргізіледі. Жабдытарда паспорт немесе формуляр болуы ажет, себебі жасайтын заводтар кепілдік беруді жне негізгі параметрлерімен техникалы сиппаттамасы крсетіледі.

2. Жндеуге жіберілетін жабдытар немесе блек агрегаттар, сызбада крсетілген спецификациясына сйкес барлы детальдары жне тйіндерімен толы амтамасыз етілуі ажет. Жндеуге жіберер алдында ажетті детальдарын ауыстыруа тиым салынады.

3. Жабдытарды жндеуге жіберер алдында, оларды майын, суын тгу ажет жне батпа, м, мнай, май жне атпайтын сйытыты тгу ажет. Майланбаан беттер консервациясы маймен майланады.

4. Жндеуге жіберілетін жабдытарды ішінде оны техникалы жадайы туралы акт ажет жне пайдалану – жндеу паспорты ажет. Жабдытарды техникалы жадайын тексеріп кемшіліктерін анытааннан кейін ааулы ведомость толтырады.

5. Жнделіп шыарылан жабды сынаудан туі заводты жндеу туралы техникалы жадайына сйкес блім ОТК абылдайды.

6. Мемлекеттік- алалы техникалы блім назарындаы жабдытар оларды ережелеріне жне техникалы ауіпсіздік ережелеріне сйкес келуі керек.

7. Жндеуден кейін абылданатын жабдытара акт тзіледі. Акттан баса жндейтін мекеме сына ткерілгені туралы жне жабдытыты паспортын жіберуі ажет.

8. Жнделген жабдыты жіберу алдында, оны коррозиядан жне жолда саымдалудан оран райды. Жабдыты жаттау. Жабдытарды жаттауда - жатты толтыру жне пайдалану- жндеу процестеріндегі згерістер енгізіледі.

Жабдыа жатты шыаратын завод береді, сол негізгі техникалы жат болып есептеледі. Паспорт ішіне ысаша техникалы сипаттамасы, жабдыты пайдалану уаыты, наты жмыс теу уаыты саатта, пайдалану барысында болан кемшіліктер мен істен шыулар; жасалан жндеуді трі, уаыты жне ысаша мазмны;

Жабдыты майлау шаруашылыы.Жабдыты тиімді пайдалану мен ктуді маызды шарттарыны бірі - отайлы йымдастырылан майлау шаруашылыы. Технологиялы жабдытарды пайдалану кезіндегі майлау материалдарын пайдалану мен сатауды йымдастыруа мыналар кіреді:

- майланатын жабдытарды есепке алу;

- ажетті майлау материалдарыны шамасын анытау;

- майлау материалдарын дрыс сатау жэне рт ауіпсіздігі ережелерін бзбау;

- арнайы нсаманы талаптарына сэйкес майлау материалдарын кабылдау жэне беру;

- жабдытарды майлау графигін бзбау;

- жмыс орындарын майлау материалдарымен амтамасыз ету;

- майлау материалдарына зертханалык талдау жргізу;

Заводта сынылмаан майларды олдану жабдыкты п.э.к. тмендетеді, энергия шыынын кбейтеді, сондай-а мерзімінен брын істен шыып алулар болуы ммкін. Май саталатын ыдыстар таза болуы керек. Олара су мен ша тсуін болдырмау керек. Ашы ыдыстарда жэне жабдытар жмыс істеп тран жерде жанар жэне жаар майларды сатауа тыйым салынады. ыс кезінде майларды ашы жалынмен ыздыруа болмайды. Май кятын кралдар ааусыз кйде болулары керек. Майлау шін кондырымен бірге берілетІн жабдыктарды пайдалану керек. Сйык майлар сзгі арылы кйышпен йылады, кою майлар арнайы жабдытармен беріледі. Пайдалану уаыты ткен отын, майлар ауыстырылады. Егер жабды 3 айдан кп жмыс істемей трса, майлар толы ауыстырылады.

Жндеу аралы периодтары жне жндеу циклдарыны затыы жне рылымы.ндірістік жндеуді (ж) негізгі ол жабдытарда жндеу циклдарыны рамы жне жндеуді жоспарлы графигі болып табылады.Жндеу циклы деп-е аз уаыт аралыында, бйымны нормативтік-техникалы жат талаптарына сай арастырылан жндеуді барлы трлеріні ізбе-із орындалуы, мысалы бры шыыры- жндеу циклыны рылымы К-9Т-К,ротор шін К-71-К, механизмдер шін АСП-К-3Т-К. Аралы жндеу период деп ізбе-із ткерілген жабдытарды жндеуде уаыт аралыы. Жндеу циклы жне жндеу аралы периоды жабдытарды сапалы жндеуге, техникалы ызмет крсету, конструкцияларды жетілуіне жне пайдалану жадайына байланысты. Жндеу аралы кезе деп жабдыты тізбектей ткізілгенекі жндеу арасындаы уаытты айтады. Жндеуциклі мен жндеу аралы кезе пайдалану шартына, рылымны жетілгендігіне, жабдыты техникалы кту мен жндеу сапасына туелді згереді. Жабдыты жмысы жмыс істеген уаыт бойынша саатпен есептеледі. Егер жабдыты жмысын саатпен лшеу ммкін болмаса, онда машиналы жне кнтізбектік уаыт бойынша жабдыты пайдалану коэффициенті міндетті трде ескеріліп кнтізбектік пайдалану уаытымен есептеледі.

Жндеу мерзімі жне зіндік ны.ндірістік жндеуді (ж) негізгі ол жабдытарда жндеу циклдарыны рамы жне жндеуді жоспарлы графигі болып табылады. Жндеу циклы деп-е аз уаыт аралыында, бйымны нормативтік-техникалы жат талаптарына сай арастырылан жндеуді барлы трлеріні ізбе-із орындалуы, мысалы бры шыыры- жндеу циклыны рылымы К-9Т-К,ротор шін К-71-К, механизмдер шін АСП-К-3Т-К. Аралы жндеу период деп ізбе-із ткерілген жабдытарды жндеуде уаыт аралыы. Жндеу циклы жне жндеу аралы периоды жабдытарды сапалы жндеуге, техникалы ызмет крсету, конструкцияларды жетілуіне жне пайдалану жадайына байланысты.

Жндеуден кейін превенторларды сынау. Жндеу аяталаннан кейін превенторды рауалы жмыс ысымынан 1,5 есе арты ысыммен 5 мин гидравликалы сынайды. Бл кезде плашкалар жне ашпалы апатарды ныыздаушылары арылы сйыты шыуы болмауы керек. Сынау кезінде штокты ныыздауды резеке саиналарыны да герметикалыын тексереді. мбебап превенторларды жндеу саиналы резеіке ныыздаушы элементті жне саиналы плунжерді здігінен ныыздаушы манжеттерін ауыстырудан трады. мбебап превенторлардыкелесі тртіппен блшектейді: апаты болттарын брап алады жне превентор корпусынан апаты брап шыарады, резеке ныыздаушы элементт шыарады, сонан со корпустан саиналы плунжердіалып шыады жне одан здігінен ныыздаушы элементтерді шешіп алады.Жндеу аяталаннан кейін мбебап превенторды рауалы жмыс ысымынан 1,5 есе арты ысыммен 5 мин гидравликалы сынайды. Бл кезде сйыты туі болмауы керек.Айналатын превенторларды жндеу кезінде ныыздаыша, патрон корпусыны здігінен ныыздалатын жне асбографиттік манжеттеріне жне опан мойынтіректеріне ерекше кіл аудару керек. Превенторды блшектеуді тез блінетін ждырышалы осылысты ажырату жолымен корпустан патронды шыарып алудан бастайды. Содан кейін патронды блшектеуге кіріседі.Алдымен ныызда,ыш тбін опанда стап тратын, болтты брап шыарып, ныыздаышты шешіп алады. рі арай ішпектерді шешіп алады, шинно-пневматикалы жаластырышты демонтаждайды, корпусты жартысаиналара бекітетін болттарды шешіп алып, ішпектерді корпусын шешеді. Содан кейін болтарын брап алып жне ныыздаушы буксаны шешіп, патрон корпусынан асбографит манжеттерді шыарады, ал сосын патрон корпусынан опанды шыарып алады жне одан мойынтіректерді демонтаждайды. Жндеу аяталаннан кейін айналатын превентор герметикалыа жне айналу жеілдігіне сынаудан теді. Жнделген превенторлара ойылатын негізгі талаптар.

1. Превенторды бкіл блшектерін сызбалары мен жндеуге техникалы шарттара толы сйкес жасау жне жндеу керек. айта пайдаланылатын блшектерді тозуы жндеу кезінде блшектерді брактауды техникалы шарттарымен белгіленген, шектік лшемдерден аспауы керек.

2. Шпилькалар мен гайкаларды брандаларында ажалу, ылау жне сопадатар болмауы керек. Гайкалар олмен жеіл бралуы жне люфтісі болмауы керек.

3. Ныыздаушы саиналар мен арналарды беттерінде сопада, сызат жне ылау болмауы керек. Саина деформацияланбауы керек.

4. Герметикалыа сер ететін резеке ныыздаыштарда ажалу жне жергілікті заымдану іздері болмауы керек.

5. Плашка винтті зындыы 0,5 м рычагты кмегімен айналдыранда еркін жылжуы керек.

6. Превенторларды максималь рауалы жмысшы ысымнан 1,5 есе арты ысыммен гидравликалы сынау ажет.

7. Превенторды сырлау, ал ныыздаыш беттерді жне йкелісетін бліктерді антикоррозиялы майлармен немесе солидолмен майлау керек.

Жндеуді ЖЕЖ-і.Дрыс пайдалынылан машиналармен механизмдерді толы істен шыты деп есептеуге болмайды,себебі тез тозатын детальдарын з уаытында ауыстыру, реттеу жндеу жмыстарды оны тотаусыз істеуіне ммкіндік береді.Бл шараларды олдану ымбат тйінді мен детальдарын ауыстыру жне жндеуде оданда кп шыындарды болдырмайды.Бры жне мнай ксіпшілік жабдытарды з арамаында жмыс абілеттілігін сатау масатында жоспарлы-ескертулік жндеу (ЖЕЖ) жйесі олданылады.

ЖЕЖ –бл жоспар бойынша ткізілетін жндеу,баылау жне кту жмыстарды йымдастырылан – техникалы шараларды осындысы.Осындай жйелерді жрдемінде машинаны тотау жоспарланады,ажетті блшектерін, материалдарын дайындайды.

Жндеуді жылды -жоспарлы графигі.Технологиялы жабдытарды жоспарлы-ескертулік жндеу жйесі келесі негізгі ерекшеліктерімен сипатталады.1. Жабдытар жоспар бойынша белгілі телген маш/са санымен немесе крсетілген нормадаы календарлы-кнге байланысты жндеуден теді.2. Ізбе-із айталанатын жоспарды жндеуді белгілі саны периодты жндеу циклін айды.3. рбір жоспарлы периодикалы жндеу жабдытарды ажетті дегейде жмыс істеуін амтамасыз етеді. Жоспарлы жргізілген жндеу жмысынан кейін жабдытар келесі жоспарлы жндеу аралытарына дейін тотаусыз жмыс жасауы ажет.4. Аралы периодикалы жоспарлы жндеу кезінде рбір машина техникалы кздеуден тіп майда дефектілерін жндеп, реттеу, тазалау жне механизмдерін майлау жмыстарын жргізеді. Кнделікті жндеу бл клемі аз жоспарлы жндеу, кнделікті кйімдік жмыстардан кейін жабдытарды жадайы тексеріліп, тез тозатын детальдарын ауыстырып отырады, майлау жне кездесетін дефектілерді ауыстырып алпына келтіреді.

Клапан жптарын ысылауа арналан рылы.Штангалы сорапты клапан жуптарын ысылауа арналан рылы негізінен столдан, кронштейннен, каркаса орналасан ысылыыш. Штангалы сорапты клапан жуптарын ысылауа арналан рылы негізінен столдан, кронштейннен, каркаса орналасан ысылыыш плитадан трады. Стол беті тесік дискі трізді оларды тесіктеріне ысыланатын клапан жптарыны барлы трлеріне арналан, мотор редуктордан эксцентрик жетегінен крделі айналыс озалысын алады. Клапан жптарын біркелкі жне сапалы ысылау шін плита штока шарнирлі трде бекітілген. Плитаны реттеу маховик арылы іске асады. Клапан шариктеріне ысылайтын паста жаылады жне олар ершіктерге жайастырылады. Ысылау плитасы шариктермен беттескенше тсіріледі жне белгілеп ояады. Ысылау уаыты 5 минут, егер стол тура жне кері баытта айналан жадайда. Техникалы сипаттамасы:Электрозалтышты уаты, 1,5кВт. Мотор редуктор білігіні айналу жиілігі,15, 5 с¹. Столды айналу жиілігі, 1с¹. рылыны іс німділігі, 36жп/са.Салмаы350, кг.

Компрессор кондыргыларын жндеу.Компрессорлы ондыры- компрессордан, электрозалтыштан немесе жетектен, жетекті зі шкивті жетек білігінен жне рамаа бекітілген шипалы- пневматикалы муфтадан турады. Компрессор ауа жинаыша ауаны саымдап айдайды, ауа жинаыша сатандыру клапаны жне манометр бар. Компрессор станциясын басару автоматты трде болады, оны шін ысымды- реле жне ажыратан клапан арылы жаласан электр пневматикалы шмек. Компрессорды олмен осу шін екі клапанды кран арастырылан. Кранды стаханалара жндейді, капусты резинкаларын жне клапандарды алайы тлкелерін, тменгі апатаы паротит тсемді ауыстырады. Клапан шариктерімен ждырышаны баса арасындаы саылауды, ждырышалы дисканы жинау дисканы жинау соында реттеуді, клапан саталуы 1...2мм болуы ммкін. Кранды жндеп боланнан кейін оны ымтаулыын тексеріп креді. Ауаны алып келетін никельді ауа магистралына 8...9кг/см ысыммен шмек арылы жалайды.

Компрессорларды жндеу жне техникалы ызм крсетудегі негізгі талаптар.Компрессорлы ондыры- компрессордан, электрозалтыштан немесе жетектен, жетекті зі шкивті жетек білігінен жне рамаа бекітілген шипалы- пневматикалы муфтадан турады. Компрессор ауа жинаыша ауаны саымдап айдайды, ауа жинаыша сатандыру клапаны жне манометр бар. Компрессор станциясын басару автоматты трде болады, оны шін ысымды- реле жне ажыратан клапан арылы жаласан электр пневматикалы шмек. Компрессорды олмен осу шін екі клапанды кран арастырылан. Кранды стаханалара жндейді, капусты резинкаларын жне клапандарды алайы тлкелерін, тменгі апатаы паротит тсемді ауыстырады. Клапан шариктерімен ждырышаны баса арасындаы саылауды, ждырышалы дисканы жинау дисканы жинау соында реттеуді, клапан саталуы 1...2мм болуы ммкін. Кранды жндеп боланнан кейін оны ымтаулыын тексеріп креді. Ауаны алып келетін никельді ауа магистралына 8...9кг/см ысыммен шмек арылы жалайды.

Компрессорларды автоматты басару рылыларын жндеу.ысым реттегішті жндеу барысында, оны резинасы мембрепасын рычагты механизмдер контактілерді ауыстырады. Мембрепаны орнына ою; контактыны ажыратаннан кейін болады, мембрепаа май тимеу керек. Реттелгішті жинап боланнан кейін, осып- ажырату осымдарына блек реттеулер жргізіледі. Ажырату ысымы реттеу винтті брау арылы іске асады. Винтті саат тілімен браса ажырату ысымы азаяды, ал саат тіліне кері браса ысым лаяды. ондырыны осу ысымын (0,8- 0,9 мпн) орнатаннан кейін, винт басы пломбаланады.

ойма шаруашылыындірістік жндеу орындарында кбінесе ойманы екі трі болады. Оларды біріншісінде блшектер оймасы, металдар, ртлі бояу матариалдары, ааш материалдары, мнай німдері, атты отындар жне т.б. ндірістік оймалара- жндеуді кту объектісі, детальдарды жинау; комплектілеу оймасы; дайын нім жне алды оймлары;

оймаларды жобалауда - бір, крделі жндеуге ажет ртрлі материалдармен блшектер орыны шыын нормасын, мекемені жылды бадарламасын білу ажет. Крделі жндеуге блшектерді жне материалдарды шыын нормасын абылдау, негізгі нормативтерге байланысты абылданады.

Блшектерді ор- нормасы 30...45 кн, инструменттерге 18...20 кн, осымша жне негізгі материалдар шін 18...24.

ртрлі материалдар мен блшектерді саталу оры тмендегі формуламен (1) аныталады.

(1)

мндаы Gн- материалды нормалы шыыны, 1КЖ, Т

Nг- жылды бадарлама; а- ор нормасы, кн; А- жылды жмыс кн;

ондырыларды жндеуді ндірістік процестерін йымдастыру дістері.Мнайгаз жабдытарыны крделігіне, салмаына жне лшемдеріне байланысты крделі жндеуді ртрлі дістері олданылады. Е кп тараан трі ол жабдыа жеке жндеу жмысын жргізу. Мндай дісті олдануда жнделетін жабдыты фундаменттен ажыратып оларды механикалы- жндеу циклына жібереді. Босаан фундаментке жнтелген жабдыты орналастырады. Бл діс ндірістегі технологиялы тотау уаытын азайтады, жне оан осымша жабдытар талап етілмейді. Егер жндеу цехы жабдытарды тек бір тріне арнайы жндеу жмыстарын жргізсе, онда жндеу мерзімі жне жндеу ны бірден тмендеп, жндеу саны кбейеді. Жндеу уаытыны азаю себебі ол жнделетін машинаны дайын рамаа жне соан сас тйіндерді, детальдарды пайдаланып жинай береді.

Механикалы- жндеу зауыттарда крделі жндеу жмыстарын жргізгенде толы жне жартылай зара алмасу дістерде аымды ашып- жинау жмыстары жне негізгі детальдарын айта алпына келтіру технологиялы процестерін олданады. Жндеу мекемелеріні осымша учаскелері те маызды жне крделі ндірістік жмыстарын атарады. осымша учаскелерге бас механикті блімі (БМБ) аспаптар мен ойма шаруашылытар, ішкі ндірістік кліктер мен лабораториялар жатады. Бас механик блімі жндеу мекемесіндегі барлы жабдытарды жндейді жне олара техникалы ызмет крсетеді, сонымен атар стандарт емес детальдарын жасайды. Бл блімні рамына механикалы елесарлар жне электро жндеу участелері кіреді.

Инструменттер шаруашылыы ажетті инструменттер мен рал жабдытарыны орын сатып алып, жмыс орындарыны тотаусыз жмыс істеуін амтамасыз етеді. Инструменттер шаруашылыы бліміне, инструмент- тарату оймасы жне орталы инструменттер оймасы; Механикалы- елесарлар жне жндеу участкелері жатады.

Мнай ксіпшілік жабд – блшектерін тазарту дістері.Жуу жне тазалау жмыстары. Блшектеу жэне ааулар алдында блшектерді, агрегаттарды (жинау бірліктерін) жуу ажет. Бл операция шін клбеулі еденмен, жылжыту рылымдарымен, кбырлар жйесімен, сзгілермен, тндырыштармен жабдыталан арнаулы алаша арастырылан. Жмыс клемі мен жабды тріне байланысты жуу сораппен берілетін жуыш сйы аынымен олдан, арнаулы жуу камераларында жэне батырылып жуылатын арнаулы ванналарда жргізіледі. Ірі агрегаттарды жндеу кезінде аын екпінімен жуан тиімді. Бл шін крделі рылымдар орналастыруды ажеті жо, су кбыры немесе жоары екпінді жуушы ондырылар жеткілікті. Заттарды трі аз болан жадайда арнайы жндеу мекемелерінде жуу камераларын пайдаланады. Жнделетін жабдытар саны кп болса, кп камералы жуу ондырыларын пайдаланады. Камералар арасында тасу транспортерлермен немесе конвейерлермен іске асырылады. ртрлі сйытар мен еріткіштер пайдаланылады. Кішкене габаритті блшектерді жууды е арапайым трі арнаулы ванналара батыру.

Жуыш сйы ретінде суы жэне ысты (70-90°С) су, суы жэне ысты (70-9СГС) негіздер ерітінділері жэне еріткішттер (бензин, керосин, ацетон) пайдаланылады. Коррозиядан сатау шін негіздер ерітінділеріне 0,2-^0,5% хромпик немесе натрий нитраты осылады. Алюминий жне-~~баббит~~ беттерді негіздер еретіндісімен жууа болмайды. Лактар мен сырларды кетіру шін арнаулы рам (жуыштар) пайдаланылады. Коррозиядан тазалау шІн арнаулы пастылар, сондай-а 1% мырыш осылан 25%-тік тз кышылын немесе 15%-тік ккірт ышылын олданады. Бл операциялардан кейін негіздерді жэне ышылдарды эрекетін бейтараптандыру шін ысты сумен жуып, сыылан ауамен кептіру керек. Жууды жеілдету жэне шапшадату шін эуелі сыылан бу пайдаланады.

ІЖ блшектерін кйіктен механикалы немесе физикалы-химиялы эдістермен тазалайды.

Жуу тартыш желдеткішпен жабдыталан арнайы блмелерде жргізіледі.

Мнай ксіпшілік жабд – кштік рылыларын жндеу.Іштен жану озалтышын жндеу уаыты ол орнатылан машина мен осы озалтышты тріне жне пайдалану шартына байланысты жндеу аралы жмыстары уаытына сйкес орнатылады. Жндеу жмысы аымды жне крделі болып екіге блінеді.Аымды жндеу кезінде озалтыш алынбайды, тек істен шыан блшектері жаа немесе номиналды лшемдегі блшектермен ауыстырылады.Ол келесі жмыстардан трады: поршень саиналары мен шатун мойынтіректері ішпектерін ауыстырудан, клапандарды ысылаудан, жану камерасы, клапандар, поршень тптері кйесін тазалаудан, май жйесін жуудан, жану жйесі элементтерін, зажиганиені сонымен атар барлы реттегіш элементтерді тексеруден. Аымды жндеу жмысы пайдаланушы ксіпорынны жндеу ызметкерлеріні кшімен орындалады. озалтышты крделі жндеу жмыстары ксіптік машинаны маызды бліктерін жндеумен бірлестіріледі. Ол шін озалтышты тгелдей алып оны блшектейді, блшектерді жндеуге жарамды немесе жарамсыздыына байланысты срыптайды, жарамдысын алып жндеуге жібереді. Бл жадайда блшектер атаусыздандырылады. озалтышты жндеу жмыстары кезінде оны блшектері жоары сапалы арнайы материалдардан, жоары длдікпен жасалатындытан аса абай болу ажет, йткені жндеу кезіндегі техникалы шарттардан аздап ауыту озалтышты жмысабілеттілігіне, затратылыына атты сер етеді.

Мнай ксіпшілік жабд – типтік блшектеріні тозуын анытау.Аауларды сырты тексеру жне лшеу арылы анытайды. Сырты тексеру сызаттарды, йкелген жерлерді, лкен жарытарды, кілтек ойытарыны, шлицаларды бзылуын тесіктер центірлерін анытауа болады.

лшеу арылы мойындарды лшемдерін, овалдыын, конустылыын жне исытыын, браландыын біледі. Біліктер мен стерді деформациясы, тозу млшері шегі жндеу жне баылауды технологиялы шарттарына сай орнатылады.

Тзу білікті жне сті исытыы оларды тегіс бетпен домалатан кезде байалады. Бл кезде щупты кмегімен тегіс бет пен иілген жер арасындаы саылауды лшейді. те длдікпен иілу шамасы млшерін индикаторды кмегімен блшекті токарлы жону станогы центріне ысу арылы немесе арнайы призма кмегімен анытайды.

Білікті бралып кетуін кілтек ойыыны, лысканы брышты жылжуына байланысты жне призма кмегімен тексеру плитасында рейсмусты жне брыш лшеуішті кмегімен нытайды. Пайдалану процессі кезіндегі білік мойыны конусталып тозуы жне сопайю немесе сырылып кетуі, соы іздері пайда болуымен атар жреді. Эксцентрикті, иінді біліктер мойындарында конусталу жне сопайю басалармен салыстыранда молыра болады. Білік пен сті сопайюы мен конусталуын микрометр жне индикатор арылы анытайды.

Мнай ксіпшілік жабды- жндеу стаханаларын йымдастыру.Скважиналы штанга сораптарын тиімді пайдалану оларды дрыс пайдалануды йымдастыру жне жоары сапалы жндеулерге байланысты. стаханада жндеу жабдытары мен аспаптарынан баса да 150, 200, 250кН-ды тал блогы, элеваторлар, АПР- 2ВБ, АПР электрозалтышы, ТП- тележкалар, ндірістік вертлюгер т.б. болуы ажет. Барлы стаханалардаы жмыс екі баытта жреді:

1) Сораптарды алдын- ала тексеру жне кнделікті жндеу;

2) Сораптарды крделі жндеу;

ндiрiстегi е iрi осалы шаруашылы – жндеу шаруашылыы. Жндеу шаруашылыыны рамына: жндеу-механикалы жне басада цехтар, немесе жабды жндеу шеберханалары; жндеу-механикалы немесе электра-механикалы учаскiлер кiредi. Жндеу шаруашылыыны блiмiн бас механик басарады. рбiр геологиялы барлау, брылау, ндiру ксiпорында жабдыты пайдаланумен байланысты кп клемде жндеу жмыстарын ткiзедi. Сондытан, жабдыты iстен шыуын алдын-ала болдырмау, оны жндеуге кеткен шыындарды ысартуды, бiрден-бiр амалы жабдыа техникалы ызмет ету немесе техникалы кту

Негізгі жндеу нормативі.Жндеу жмыстарын жоспарлау жне есепке алу шін жндеу нормативтері жасалынады, мнай ксіпшілігі жабдытарыны азіргі аидаларында крсетілгенге сйкес. Негізгі жндеу нормативтеріне жабдыты пайдалану коэфицентіне, жндеу циклы, жндеу аралы период жне техникалы ызмет крсету аралыы, жндеу циклыны рылымы, жндеу тріне арай ебексыйымдылыы, жндеу баасы жне жндеу уаыттары (МЕСТ 18322-78) жатады.

Жабдыты пайдалану коэфициенті (машина уаыты) бл машина уаыты

Тм.в жабдыты жмыс істеу уаытына Траб атынасы;

мндаы Тм.в- машина уаыт

Траб- жабдыты жмыс уаыты. Машина уаыты деп жабдыты тйіндері жне механизмдері озалыста болуы жне тозуа шырау уаыты.

Жабдыты жмыс уаыты машина уаытымен жне жабдыты технологиялы жне йымдастыру себептерінен тотап тру уаыттарыны осындысынан трады. Машина уаытымен жабдыты пайдалану коэфициенті- жндеу аралы циклы жне жндеу затыын, жоспарлы жндеуді календарлы уаытын анытауа болады.

Плунжерді гидрожетекті рылымен ажырату. Плунжерді шыаратын рылы 4- суретте крсетілген, ол каркастан 7, ысыштан 3, негізден 2, екі асыштан 5, гидроцилиндрді бекітетін жне басарыш гидравликалы 6 краннан 1 трады. рылы гидравликалы оректі арнайы гидрожетектен адады. Сорапты ажыратуа олданылатын автоматты кілтті АПР-2ВБ бекітетін фланеці бар. Барлы узелдері мен детальдары рамаа бекітілген. Тазалау процессінде тазаланатын сорапа тие бергенде сумен бірге жуу агенті беріле бастайды, ол шін рылыда арнайы жуыштар арастырылан. ш электр озалтышта «Вперед», «Стоп» жне«Назад» деген кнопкалармен басарылады.

4 сурет. Плунжерді шыаруа арналан ондыры:

1 - ыры; 2- негіз; 3- ысыш; 4- фланці;5 - асыш; 6 - гидроцилиндр;7-каркас; 8 – шыару блогы;

рылыны техникалы сипаттамасы тмендегіше:

Электрозалтышты уаты, кВт . .. . 1.1

оректендіру кернеуі, В . . . . . .. . 220…380

Сорапты мах беріліс жылдамдыы, м/мин. . 4.4

Щетканы айналу жиілігі, с¹ . .. . . 15.5

ондырыны іс німділігі, сорап са . .. . . . . 10

Плунжерді ішкі уысын тазалауа арналан рылы.Плунжерді ішкі уысын тазалайтын рылы екі тумбыдан, гидроцилиндрден, шпиндельден, тракты люнеттен, бры, электр жне гидро жетектерден трады. Шпиндель жетегі электрозалткыштан тісті редуктор арылы шынжырлы беріліс кмегімен айналыса келтірілді. Бры гидроцилиндр штогы арылы ілгерлі кейін озалыса келеді, оан реверсивті золотник сер етеді. Тазаланатын плунжер шпиндель патронында ысылады. рылыны іске осан кезде шпиндельді айналыса жне тескішті ілгерлі кейін озалысына келтіреді. Бры сол жатаы ажыратыша жеткенде рылыны тотатады. Тазалау процессы бір циклда теді. Осы уаыт аралыында бры айналыстаы плунжерді ішкі уысындаы батпаты тазалайды. Батпа суменен сырта шыарылады. Плунжерді ішкі уысын тазалайтын рылы:1- соы ажыратыш; 2 - шпиндель: 3 - бры; 4 - штанга; 5 - озалмалы люнет; 6 - редуктор; 7 - тумба; 8 - электрожетек; 9 - гидрожетек; 10 – гидроцилиндр;

Тазаланатын плунжер шпиндель патронында ысылады. рылыны іске осан кезде шпиндельді айналыса жне тескішті ілгерлі кейін озалысына келтіреді. Бры сол жатаы ажыратыша жеткенде рылыны тотатады. Тазалау процессы бір циклда теді. Осы уаыт аралыында бры айналыстаы плунжерді ішкі уысындаы батпаты тазалайды. Батпа суменен сырта шыарылады.

Техникалы сипаттамасы: Электрозалтышты уаты, 1.1кВт. Тазаланатын плунжер диаметрі, d 28, 32, 38, 43, 55 мм. Шпиндельді айналу жиілігі,1,25 с¹. Брыны берілісі, 4мм/айн. Салмаы,355кг.

Поршенді сораптардын негізгі акауары жне оларды жондеу дістері.Жоары айдау ысым жне айдалатын сйытыы образивті блшектер сорапты гидравликалы бліміні тез тозуына, ал сорапты жетек бліміні тозуы. Ол лкен динамикалы жкті серінен болады.

Кнделікті жндеуде тмендегі жмыстар жргізіледі:

1. Барлы болтпен тартылан жерлерін атыру жне тексеру.

2. Тез тозатын детальдарын ауыстыру. (цилиндр,тлкелерін сораптер мен штоктарды, клапан ершіктерімен серіппелерін)

3. Цилиндрлер, клапандар апаындаы ныыздаан манжеттерді, штоктардаы ныыздаыштарды, цилиндрлі тлкелердегі жне штоктарды ныыздаыштарын ауыстыру.

4. Крейцкопф тыыздаышы жне баыттаыштарын реттеу жадайларын тексеру.

5. Жетек шкивін тексеру жне ремень селпуін реттеу.

6. Ауа сзгіштерін жуу жне балондарды ауыстыру.

7. Барлы подшипниктерді майлау, кемінде аптасына 1 рет. Картердегі май дегейі тексеріледі, аз болса яды, май ауыстыру ш айда 1 рет, ыны брылап боаннан кейін. Сорап шін орташа жндеу циклы 24 айды райды, жндеу аралы период-8 ай жмыстан кейін жасалады.

Поршеньді сорапты крделі жндеу жмыстарыЖоары айдау ысым жне айдалатын сйытыы образивті блшектер сорапты гидравликалы бліміні тез тозуына, ал сорапты жетек бліміні тозуы. Ол лкен динамикалы жкті серінен болады.

Кнделікті жндеуде тмендегі жмыстар жргізіледі:

1. Барлы болтпен тартылан жерлерін атыру жне тексеру.

4. Крейцкопф тыыздаышы жне баыттаыштарын реттеу жадайларын тексеру.

5. Жетек шкивін тексеру жне ремень селпуін реттеу.

6. Ауа сзгіштерін жуу жне балондарды ауыстыру.

Превенторларды негізгі ааулары жне оларды жндеу дістері.Превенторды тез тозатын блшектеріне ныыздаушы элементтері мен плашкалары жатады.Превенторларды аымдаы жндеу кезінде келесі профилактикалы жне жндеу жмыстарын орындайды: ныыздаушы элементеріні кйін тексереді жне ажет болса ауыстырады; бекіту блшектеріні кйін тексереді жне ажет болса оларды атайтады; превенторды басару жйесіні кйін тексереді; превенторларды ашып жне жауып кріп, оларды жмыс істеуін тексереді, йкелісетін блшектерді майлайды. Крделі жндеу кезінде превенторларды толы блшектейді, бкіл блшектерін ааулайды, блшектерін (оны ішінде гидрожетектіпоршеньдері мен цилиндрлері де бар) айта алпына келтіреді немесе ауыстырады, корпусы мен басару жйесін жндейді, сынайды жне сырлайды. Аымдаы жндеуді превентор орнатылан жерде, ал крделіні – жндеу-механикалы шеберханаларында жргізеді. Блшектеу алдында превенторды кірден тазартады жне жуады. Плашкалы превенторды блшектеу алдында корпустан май жне бу ткізгіштерді ажыратады. Сонан кейін болтарды брап ышарып, ашпалы апаты топса сін айналдыра брады,винті кмегімен плашканы сындырады, плашканы штокты лыпты осылысынан шыарып алады жне топса сін алып тастап, ашпалы апаты превентор корпусынан ажыратады. Сонан кейін осындай тртіппен гидроцилиндрімен бірге екінші апаты шешіп алады. Содан кейін гидроцилиндрлерді блшектеуге кіріседі: гайкасын брап алып жне ашаны винтке бекітетін саусаты шыарып алып, винттен ашаны шешіп алады; атайтушы шпилькаларды брап шыарып, гидроцилиндрді апаан шешіп алады; винтті гайкадан брап шыарады; цилиндрден поршеньді шыарып алады.

Сорап плунжерінен штокты ашып алатын рылы андай блшектерден трады.рылы 8-суретте крсетілген, ол рамадан 1, шпинделден 5, люнеттен 4, екі кысыштан 3,6, стелаждан 7, тірек 2 жне басару жйесінен 8 трады.Рама пісіріліп жасалан конструкция, осыан шпиндель, шпиндель жетегі, люнет т.б. ораналасан. Шпиндель атты екі подшипниктен трады, ап фланетцы, ш лашалы патрона бекітіледі. апа айналыс роликті шынжыр арылы редуктордан беріледі. апты ортасында шпицалы ілініс, муфтасы бар. Люнет - плунжерге аралы тірек ретінде ызмет етеді, оны бес ауыспалы тсемі бар (плунжер тріне арай). Бір ысыш стелажда орналастырылан, ол екі траверстен трады да баана бойымен озалады, ал екінші ысыш озалмалы тірекке орналыстырылады. Плунжер ысыш 3, арылы шпиндель абына енгізіледі жне патрона ысады. Шток ысыша бекітіледі. «Пуск» басышын осанда плунжермен бірге шпиндель айналыса келеді, шток бралып шыарылады. Плунжерден клапан тйінін брап шыару шін ысыш 6 олданылады. Плунжер патрона, ал клапан корпусы ысыша бекітіледі. «Пуск-2» басышын осанда клапан тйіні плунжерден бралып алынады. Плунжерлі сорап штогын брап шыаратын рылы:1-рама; 2-тіреу; 3,6-ысыштар; 4-люнет; 5-шпиндель; 7- стеллаж; 8-басару рылысы; 9- шпиндель жетегі;

рылыны техникалы сипаттамасы:

Электрозалтышты уаты,1,5кВт. озалтыш білігіні айналу жиілігі, 15,5с¹. Шпиндельді айналу жиілігі,0,77 с¹. Плунжер диаметрі, d 28, 32, 38, 43, 55мм. Салмаы,525 кг.

Сораптара крделі жндеу жмыстары.нылы штангалы сораптарды жндеу шеберханасы ныны жерасты жндеу цехына арайды жне ол сораптарды жндеу, механикалы блімні баса да жабдытар мен рылыларын жндеу, жне пісіру блімінен трады.

Жндеуге жарамды сораптар оны сырттай арайтын жне жндейтін арнайы шеберханаа жеткізіледі. Барлы шеберханалардаы жмыстар екіге блінеді:

1.Сораптарды алдын ала тексеру жне аымды жндеу;

2.Сораптарды крделі жндеу. Сорапты тексеру кезінде плунжерді шыарады, клапанды тйінді блшектеп, кзбен баылап тексереді, тексерісті кмегімен сорапты алпына келтіру жмыстары аныталады.

Аымды жндеу ажет болан жадайда тозан тйіндерді (плунжерді, клапанны, штокты) ауыстырады жне ныыздыа тексеріп, майлайды. Егер сорап крделі жндеуді ажет етсе (сыылып алан плунжерді босату, цилиндрді блшектеп жинау) оны сорапты блшектеу орнына тапсырады.

Сораптарды блшектеу жне жинау реті. Жоары айдау ысым жне айдалатын сйытыы образивті блшектер сорапты гидравликалы бліміні тез тозуына, ал сорапты жетек бліміні тозуы. Ол лкен динамикалы жкті серінен болады.

Кнделікті жндеуде тмендегі жмыстар жргізіледі:

1. Барлы болтпен тартылан жерлерін атыру жне тексеру.

4. Крейцкопф тыыздаышы жне баыттаыштарын реттеу жадайларын тексеру.

5. Жетек шкивін тексеру жне ремень селпуін реттеу.

6. Ауа сзгіштерін жуу жне балондарды ауыстыру.

Сораптарды жинау рылысыны ызметі.рылы ол рамадан, гидроцилиндрден, кареткадан, башмакты гидропатроннан трады. Рамаа бааналар болтпен бекітіледі. АПР ВБ гидропатроны баанаа атырылан, оан штангалы ы насосы бекітіледі. Гидропатрон цилиндрден жне поршеннен трады, олар цилиндр осіне 120º тан ш лаша арылы байланысып орналасан.

13- сурет. ымалы штангалы сораптарды жинауа арналан рылы:

1-рама; 2,5-бааналар; 3-каретка; 4-гидропатрон; 6-жетекші; 7-АПР-2ВБ;

8-гидроцилиндр; 9-басару пульті;

Тербелмелі станок редукторларын жндеу жмыстары.Бранда ттасына тсетін кш 0,3кН аз, съемникті осьтік кші 20кН, салмаы 8 кг. Съемникті жмыс істеу принципі тмендегіше:

1. Кривошиптен саусаты шыару- Трайверске бранданы атырады, рылы ойы астына гайканы атырады. Сухар ашылады жне ол ойы абыраа тіреледі, ал бранда шеті сауса шетіне тіреледі. Бранданы айналдыру арылы сына трізді сухарды атырады жне саусаты итере отырып шыарады.

2. Сауса шетіндегі тлкені шыару шін, трайверсті брама басына ктереді, штректері кривошип корпусына тіреледі, алынатын тлкені тесігіне ткізу шін алдымен саинаны брандадан ажыратып алады. Одан кейін кривошипті екінші жаынан брандаа саинаны бекітеді, ол алынатын тлкеге тіреліп бранда айналысымен жоары шыарылады.

3. Шкивті шыару шін бранда трайверске атырылады жне бір шетімен электрозалтышты білігіне тіреледі. Тірек брандадан екі жаа созылан жне ілмек арылы шкивті екі шетіне ілінеді. Бранданы айналдыранда тірек электрозалтышты білігінен шкивті суырып алады.

4. Кривошипті шыару шін алдын-ала керілген кривошипті аытады, одан кейін кривошипке симпик бекітіледі, бл кезде тірек редуктор білігіні шетімен жанасады. Бранданы айналдыранда тірек білекті итереді осы кезде кривошип алынады.

3-сурет. Тербелмелі-станок кривошипіні гайкасын ашатын кілт: 1, 6- винт; 2- тсем; 3 - храповик; 4 – кілт корпусы; 5 - апа; 7 - фиксатор.

Тербелмелі-станок трайверс тораптарын жндегенде- тозан детальдарын- тлке, шатунны жоары баяндаы саусаты, сыраны жне оны осін, подшипниктерін з алпына келтіреді немесе ауыстырады. Трайверсті жарылан жерлерін днекерлейді. Тозан детальдарды айта алпына келтіру шін оларды ыздырылан бетіне присадкалы материалдарды жаады. Кеінен таралан трлері газды жне электрдугалы балыту, флюс абатты электрдугалы балытулар жатады.

Тербелмелі-станок детальдарын балыту операцияларыны технологиялы процестері тмендегіше: деталь беттерін дайындау- окалиннен жне шіріктен тазалау.2. тозан беттерді балыту. 3. балытылан детал беттерін механикалы деу.

Тербелмелі станоктара техник ызмет крсету аралытарыТербелмелі-станоктарды авариясыз жне тотаусыз жмыс істеуін амтамасыз ету шін олара з уаытында жндеу немесе тозан детальдарын ауыстырып тру ажет. Тербелмелі-станоктара жндеу жне техникалы ызмет крсету- те иын ебексиымдылыты процесс. Тербелмелі-станоктара жндеу жмыстарын жргізгенде ебек жадайларын жеілдету масатында ртрлі рылылар мен аспаптар олданылады. Тербелмелі-станоктарды майлау шін Азинмаш-48 агрегаты олданылады. Тербелмелі- станоктара периодикалы баылап отыру (Б)- кнделікті ткізіледі; техникалы ызмет (Т) крсету- 720 са, кнделікті жндеу (КЖ) – 44000 са. кейін жргізіледі. Кнделікті жндеулерді ы жмыстарын тотатаннан кейін жндеу бригадалары жасайды. Пайдалану кезінде істен шыан детальдарын жне узелдерін (атырылан детальдарды, сына трізді белбеулерді, аспалы анаттармен плашкалар, кривошиптерді саусатарын) ауыстырады, подшипниктерді, шарнирлі бекітпелерді жне жріс винттерін майлайды.

Тербелмелі станоктарды жндеу ерекшеліктері. Тербелмелі-станок трайверс тораптарын жндегенде- тозан детальдарын- тлке, шатунны жоары баяндаы саусаты, сыраны жне оны осін, подшипниктерін з алпына келтіреді немесе ауыстырады. Трайверсті жарылан жерлерін днекерлейді. Тозан детальдарды айта алпына келтіру шін оларды ыздырылан бетіне присадкалы материалдарды жаады. Кеінен таралан трлері газды жне электрдугалы балыту, флюс абатты электрдугалы балытулар жатады.

Тербелмелі-станок детальдарын балыту операцияларыны технологиялы процестері тмендегіше: 1деталь беттерін дайындау- окалиннен жне шіріктен тазалау.2 тозан беттерді балыту. 3. балытылан детал беттерін механикалы деу.

Тербелмелі станокты крделі жндеу.Крделі жндеу кезінде станокты толы блшектен олара жндеу жмыстары жргізіледі. Істен шыан детальдары мен узелдерін жндеп айта алпына келтіреді немесе ауыстырады; редукторды толы блшектеп оан жндеу жмыстары жргізіледі. Тербелмелі-станок крделі жндеуден ткеннен кейін зіні бастапы жатты алпына келтіріледі. Ксіпшілік жадайда Тербелмелі-станоктара жндеу жне техникалы ызмет крсету шін арнайы агрегаттар- Азинмаш-48; АНР-1- кеінен олданылады.

Тозан деталдарды алай алпына келтіріледі.йкеліс денелерді жанасушы беттеріні зара орыналасуы кезінде пайда болатын кедергі. Кинематикалы белгілеріне байланысты йкеліс сыранау йкелісі жне тербелу йкелісі болып блінеді. йкелістер йкелісетін беттерді жадайына арай : ра йкеліс, сйыты йкеліс жне шекаралы йкеліс болып блінеді. ра йкеліс енгізілген майлау материалдары жо кездегі екі атты денені йкелісі. Сйыты йкеліс клемдік асиеттері байалатын сйы абатымен блінген екі денені арасында пайда болатын салыстырмалы озалыстарына кедергі былыс. Шекаралы йкеліс йкелісетін беттерде клемдік асиеттернен баса асиеттері байалатын сйы абаты бар кездегі екі атты денені йкелісі.

йкелу процесіне механикалы, физикалы, химиялы, жылулы жне электрлік факторлар сер етеді. Оларды ртрлі осылымдары ажалуды ртрлі трлеріне келіп соады. ажалу йкеліс кезінде материалды йкелесетін беттерінінен блінулер жне (немесе) оны алды майысуы трінде білінітен денені лшеміні біртіндеп згеру процесі. Тозу материалды блінуі немесе алды майысуы трінде білінетін ажалуды нтижесі.

Тлкені ішкі бетін тазалау рылыны жмысы.рылы 6-суретте крсетілген, ол каркастан 1, гидроцилиндрден 3, шпинделден 5, тартып алыш 7 жне щеткадан 6 трады. Каркас ол пісіріліп жиналан рама, осыан барлы блшектері бекітіледі. Каркасты жоары плиткасында шпиндель орналастырылады, штока щетка отырызылан. Гидроцилиндр штогы тартып алышпен 7 жаланан, саасында сезімтал тлке бекітілген. Шпиндель 5 электрозалтыштан сыналы айыс арылы айналыса келеді. ысышты ілгері- кейін озалуы золотникті гидроцилиндр 3 кмегімен іске асады, ол рылыны апатты жадайда тотату шін «Стоп» басышы арастырылан.Тазаланан тлкені тартып алышпен ысады, кейін « Пуск» басышын басады. Осы кезде щетка жетегіні электрозалтышы да осылады, жне тартып алыш тлкемен бірге іргелі-кейін озалыс жасайды. Тартып алыш сол шеттегі ажыратыша жеткенде ажыратылады да, оны баытын згертеді. О жа шетке жеткенде о жатаы ажыратыша жетіп золотникті жне рылыны толы тотатады. Тазалау процессі тек бір циклда теді.Тлкені ішкі бетін тазалауа арналан рылы:I-бака ю; II-ысым беру; III- цилиндрге; 1-каркас; 2- электрозалтыш; 3-гидроцилиндр; 4- сыналы айыс беріліс; 5- шпиндель; 6- щетка; 7- тартып алыш; 8- реверсивті золотник;

Тазаланан тлкені тартып алышпен ысады, кейін « Пуск» басышын басады. Осы кезде щетка жетегіні электрозалтышы да осылады, жне тартып алыш тлкемен бірге іргелі-кейін озалыс жасайды. Тартып алыш сол шеттегі ажыратыша жеткенде ажыратылады да, оны баытын згертеді. О жа шетке жеткенде о жатаы ажыратыша жетіп золотникті жне рылыны толы тотатады. Тазалау процессі тек бір циклда теді.

рылыны техникалы сипаттамасы.Электрозалтышты уаты, 0,6 15,3кВт. Электрозалтышты айналу жиілігі,4с¹.Жйедегі сйы ысымы, 28, 32, 38МПа.Тазаланатын тлке диаметрі, 43-55мм .Салмаы,180 кг

ыларды компрессорлы пайдаланудаы жабдытарды жндеу ерекшеліктері. Газомотокомпрессорларды пайдалану режимінде крсетілгендей жоспарлы- ескертулік жндеу жмыстарын келесідей уаыттарда ткізіледі:

1. Техникалы байау- 250...350 са жмыстан кейін.2. Тексеру – 1500...2000 са жмыстан кейін.3. Кнделікті майда жндеулер – 4000 са кейін4. Крделі жндеу – 30 000...40 000 са жмыстан кейін.

Техникалы байау кезінде келесідей жмыстар жргізіледі: 1) Люктарын ашу жне йкеліс беттеріні ызуын анытау; 2) атырылан жне айналыстаы детальдарын жне иінді-шатунды механизмдерді тйіндерін тексеру: а) Рамалы жне мотыльды подшипниктер; б) арама-арсы салматы; в) крейцкопф саусатарын; г) поршенді цилиндрлерге орналастыруда; д) тіркелмелі шатун саусатарын; е) маховикті; 3) Май сорабыны жетек атысыны тартылуын тексеру; 4) Фундаментті жне фундамент болттарыны гайкаларын; 5) рыш рычаг пен газшыару клалапаныны алпаы арасындаы салауларды тексеру; 6) Свеча жне магнетоларды тексеру, электродтарын тазалау жне арасындаы салауларды реттеу; 7) Ірі жне майда сзгілерді жуып тазалау, кері клапандарды сорапты рлеу цилиндрлерін тазалау; 8) Газмотокомпрессорды жне бырлардаы майды, суды ауын жне ауа мен газды шыып кетуін тотату;

Тексеру кезінде техникалы байауда жасалатын жмыстарды брі жне осымша мына жмыстар орындалады:

1) Иінді білікті мойындарын тексеру. 2) Иінді-шатунды механизмдерді, крейцкопф саусатарымен подшипник арасындаы салауларды тексеру. 3) озалтышты екі-ш цилиндрін жне компрессорларды 1-2 цилиндрін ашып кру керек. 4) Газенгізуші клапандарды ысылау. 5) Компрессор цилиндрлеріні клапандарын тазалау жне тексеру. 6) Оталдыру жйесін толы тексеру.

Физикалы тозу.Пайдалану жне жндеулерден рбір жабдыта физикалы жне моральды тозу пайда болады, сондытан оларды одан рі пайдалану жне экономикалы трыдан да тиімсіз. Машинаны физикалы тозып, оны ртрлі элементтеріні ирау нтижесінде болады, сондытан машина з таланттарын анааттандырарлы орындай алмайды.

Моральды тозуы дл сол істеп тран техниканы ныны азабы, оан техниканы (прогресс) жетістіктігі серін тигізеді.Моральды тозуды екі трі бар1. Машина з нын жоалтуы, себебі осындай конструкциядаы жаа машинаны баасы анарлым арзан2. Жмыс істеп тран техниканы ажет болмай алуы, себебі конструкциясы жетілдірілген машинаны ндірісте шыарылуынан.