Салымдарды сатандыруды шетелдік тжірибесі.

Салымдарды мемлекеттік орау жйесі салымдарды жаппай алу аупін едуір тмендетеді жне банктерге тімділікті амтамасыз етуге ажетті меншікті аражаттарды блігін ысартуа ммкіндік береді. Салымдарды орау жйесі депозитті сатандыруды негізгі халыаралы стандарттарыны барлыына, атап айтанда, ХВ(халыаралы валюта оры) ж/е аржы тратылыыны форумы сынан стандарттара сйкес келеді. Р-да кепілдік беру жйесі алыптасу сатысында, осыан байланысты бл кезеде сатандыру обьектісіне жеке тлаларды тегемен, АШ долларымен ж/е евромен салынан мерзімдік салымдары кіреді. Халыаралы тжірибе крсеткендей, депозиттерді сатандыруды дрыс жасалмаан жйесі банк секторыны тратылыына жадай туызбайды, айта аржы жйесіні тратылыына ауіп тндіреді. Депозиттерге кепілдік беру леуметтік масаттарды ж/е банк жйесіні тратылыын амтамасыз ету.Мндайда кптеген елдерде соы кездері алапат толын тріздес зіні табиаты бойынша тиімсіз банктік салымдарды жаппай алуды аупіне араанда тым жоары туекелді ж/е спекуляциялы операцияларды нтижесінде туындайтын банкротты мселесі маызды болып отыр. Мысалы 1990 ж.Швеция, Мексика, Чили ж/е Норвегия, сондай-а банктік баылауы ж/е реттеуі тиімсіз кшпелі экономикасы бар баса елдерде болып ткен банктік кризистерді келтіруге болады. Кптеген банктерді тлем абілетсіздігімен оса абат жретін жйелік банк кризистері Болгария, Венгрия, Латвия, Литва, Румыния елдерінде орын алды. Біратар сарапшылар салымдарды сатандыру жйесі туындататын брмалаулар оны олдануды артышылытарынан асып тседі. Салымшыларды орауды ымбат емес ж/е те тиімді жолдары бар болса, салымдарды сатандыру жйесіне араанда соларды олданан жн. з жмысын жаадан бастап отыран Депозиттерді сатандыру оры тжірибесі кп шетелдерді депозиттерді сатандыру орларыны жеке тлаларды сранымды, мерзімді салымдарын жне жеке фирмаларды шотарындаы ашалай аражаттарын сатандыру ммкіндігін з аржы жадайы кшейіп аланнан кейін енгізуіне болады. Нарыты экономикасы жасы дамыан елдерді банк жйесіні бірден-бір блінбес блігі – салымдарды сатандыру оры болып табылады. йткені салымдарды сатандыру жйесі салымшыларды сеніміне жауапты жне оларды салымдарыны жоалмауына, туекелден оралуына кепілдік береді. азастанны жеке тлаларды салымдарын кепілдендіру жйесі шет ел тжірибелеріндегі сатандыру жйелеріні азастан экономикасы жадайына олайлы, тиімді жатарын алып, алыптасуда. Кптеген елдерде салымдарды сатандыру мен кепілдендіруді кптеген жйелері ызмет атарады, оларды тжірибесін біз з еліміздегі осы тектес жйені жетілдіруге пайдалануымыз керек.

Кптеген мемлекеттерде салымшыларды орау, банкте кризисті болдырмау масатында жиналан тжірибелері бар. Бкіл лемде салымшыларды кепілдендіру тжірибесі бар, олар банкте салымшыларды сатандыру трінде жзеге асырылады. Депозиттерді сатандыру бойынша рбір елді тжірибесі р трлі. Салымдарды сатандыру жйесі лемдік банк тжірибесінде 60 жылдан астам уаыт ызмет етіп келеді. Салымдарды сатандыру жйесі азіргі кезде дние жзіні 70-тен астам елдерінде: АШ, Жапония, Германия, Тркия жне т.б. дамыан жне дамушы елдерде. Мселен,

- Канадада – «Канада корпорациясыны депозиттерін сатандыру» йымы, кепіл клемі: 60 мы канада доллары немесе 50 мы АШ доллары 1 салымшыа.

- Францияда – «Франция банк ауымдастыы» йымы, кепіл млшері: 400 мы франк немесе 70,4 мы АШ доллары.

- Жапонияда «депозитті сатандыру корпорациясы (федеративті)», кепіл клемі: 10 млн.иен немесе 68 мы АШ доллары

- Швейцария – «Швейцария банктер ауымдастыы (мемлекеттік емес)», кепіл клемі: 30 мы швейцар франкы немесе 20,4 мы АШ доллары

- лыбритания – «Салымшыларды орын орау федеративі», кепіл клемі: 75% млшердегі салым 20 мы фунт стерлингке дейін немесе 34,2 АШ доллары

- АШ «Депозиттерді сатандыру федеративті корпорация», кепіл клемі: 100 доллар бір салымшыа

- Германия «Неміс банктеріні федеративті ауымдастыы», кепіл клемі: банк капиталыны 1 салымшыа 30% млшерге дейін

Салымдарды сатандыру жйесі е алаш рет 1829 жылы «Аша орларыны сенімділігі туралы» Змен Нью-Йорк штатынд рылан болатын. 1934 жылы АШ-ты салымдарды кепілдендіру оры айта йымдастырылып з жмысын жаадан бастады.

Еуропа елдерінде депозиттер мен салымдарды орау шаралары комплексті трде амтамасыз етілген.