Инвестицияны аржыландыру кзі ретіндегі меншікті жне тартылан аржылы ресурстар: тарту мселелері жне шешу жолдары

Жобаны аржыландыру жобаны жзеге асыру процесінде аржылы ресурстарды шоырландыру жне тиімді пайдалану процесін білдіреді.

Жобаны аржыландыру кезінде келесі негізгі міндеттер орындалады:

- жобаны рбір атысушысы шін ажетті тиімділік дегейінде жобаны аржылы жзеге асырылуына ол жеткізуге ммкіндік беретін инвестицияларды рылымын ру жне аржыландыру кздерін анытау;

- инвестицияларды блу, ол аржыландыруды жалпы клемін тмендетуге жне жобаа кеш аражатарды салуды артышылытарын пайдалануа ммкіндік береді.

Сонымен атар, аржыландыруды келесі тсілдерін крсетуге болады:

- аша аражаттарын салу, рал-жабдытарды, технологияларды жеткізуді білдіретін акционерлік аржыландыру;

- несиелер (соны ішінде жеілдетілген) нысанында инвестициялы бадарламалар жне тікелей субсидиялау есебінен жзеге асырылатын мемлекеттік кздерден аржыландыру;

- банктерді несиелері, зады жне жеке тлаларды арызды міндеттемелері есебінен ндірілетін арызды аржыландыру;

- рал-жабдытарды, клік ралдарын, баса да жылжымалы жне жылжымайтын млікті пайдалануа берумен байланысты за мерзімді жала беруді білдіретін лизингтік аржыландыру;

- жобаны жзеге асыруа аржылы аражаттарды, материалдарды, рал-жабдытарды, консалтингтік ызметтерді крсетуде орытындыланатын жобаны жзеге асыруда мдделі болашатаы пайдалануышыларды авансты тлемдері есебінен аржыландыру. Осы кезде жобаа аражат салан ттынушылара біратар жеілдіктер беріледі, біра олар жобаны иелері болып табылмайды.

Жалпы жадайда жобаны аржыландыру кздері келесілер болуы ммкін:

1. Инвестицияларды аржыландыруды меншікті кздері. Меншікті аржыландыру кздеріні ішінде маызды рлді салытарды жне баса міндетті тлемдерді тлегеннен кейін ксіпорында алатын пайда атарады. Пайданы ндірістік дамуа, трын йлерді, бала-башаларды жне ндірістік емес масаттаы баса объектілерді салуа, егер ол акционерлік оам болса, дивидендтерді тлеуге, айырымдылы масаттара жне т.б. баыттауа болады.

2. Инвестицияларды аржыландыруды сырты кздері. аржыландыруды сырты кздеріні ішінен маызды рлді банктерді несиелері атарады. Баса кздерге компанияларды облигациялар эмиссиясы, мемлекет бюджетінен жне инвестициялы олдау бюджеттен тыс орлардан берілетін несиелер (отанды инвестициялы, венчурлы, зейнетаы, сатандыру орлары мен компаниялары, даму жне экспортты несиелеу агенттіктері жне т.б.), сонымен атар жабдытаушыларды сатып алушыларды жне мердігерлерді несиелері жатады.

Аша аражаттарын клиентке айналым активтеріні озалысын ру жне йымдастыру, соны ішінде жалаыны тлеумен байланысты масаттара беру ыса мерзімді кезеде инвестициялы жобаларды аржыландыруды бір нсасы болып табылады. Несиені алушылар зады тлалар жне жеке ксіпкерлер болуы ммкін. Резидент еместер несиені егер олар инвесторлар болан жадайда ала алады, ал несие инвестициялы масаттара беріледі. Несие есебінен наты келісім-шарттар тленеді жне аша клиентті арыз шотынан німні (тауар, жмыс, ызмет) жабдытаушысына баытталады. Несие олма-олсыз нысанда беріледі. олма-ол ашада несие жалаыны тлеу шін беріле алады. Несиені пайдалану шін тлем кнделікті алдыа есептелетін пайыздарда бекітіледі. Пайыздар р ай сайын алынып отырады. Несиені пайдалану бойынша пайыздарды клиент зіндік на осады. Несиелік келісім-шарт міндетті трде амтамасыз етілуі ажет. Кепілді сомасы кепіл баалары бойынша несие сомасыны 130%-ын райды. Кепіл баалары банкті з бетімен аныталады жне кбінесе бросты нарыты баалара сйкес келеді. Аса сенімді клиенттер шін несиені сомасынан 100% млшерінде кепілді алуа ммкін болады. Несие бірреттік несие, несиелік желі немес жаартылатын несиелік желі нысанында берілуі ммкін.

аржыландыруды ерекше тсілі факторинг болып табылады. Факторинг банкті клиенттен зіні тлеушілеріне берген тлем талаптарын сатып алатын ммілені білдіреді. Тлем талаптарын сатып алу дисконтпен жзеге асырылады. Талаптар сатып алынатын мерзім 2–3 айдан аспайды. Берілген ралды за мерзімде пайдалану шін факторингті генералды келісім-шартын жасауа болады. Клиентті тлем талаптарын сатып алан кезде банк аша аражаттарын клиентті факторингтік шотынан клиентті есептік шотына аударады (ол ыса мерзімді несиелеуден ыайлы).

Вексельдік несиелеу екі нсада болуы ммкін – тлемді зартумен вексельді сату жне вексельдік заем. Бірінші жадайда банк клиентке вексельді (зіні эмиссиялаан немесе сатып алан) оны тлемін зартумен белгілі мерзімге сатады. Екінші жадайда клиентке белгіленген мерзімде немесе сол мерзімде банкке беру арылы клиентті банкке айтаратын вексель (арыз беру келісім-шарты бойынша) беріледі

ыса мерзімді несиелеуді негізгі трлері:

- айналым аражаттарын толытыруа алынатын несиелер;

- сауда-сатып алу ызметіне алынатын несиелер;

- келісім-шарттарды жзеге асыруа алынатын несиелер.

Несие бойынша пайызды ойылым арыз алушыны аржылы жадайын, несиені амтамасыз етілу тімділігіні дегейі, клиентті банкте ашылан шоттары бойынша айналымдарды клемі мен тратылыын, несиелік тарихы жне баса шарттарды есепке аланда бекітіледі.

Лизинг – lease («млікті уаытша пайдалануа алу жне беру») етістігінен шыатын аылшын сзі. Лизинг бір йымны (пайдаланушы-лизинг алушы) баса йыма (лизингтік компанияа) ажетті рал-жабдыты сатып алу жне оны оан пайдалануа беру тінішімен баран кезде болатын мліктік атынастар деп аталады.

Лизинг – бл аржылы жала беру келісім-шарты (лизинг) бойынша жала беруші (лизинг беруші) келісім-шартта кзделген млікті белгілі бір сатушыдан меншікке сатып алуа жне осы млікті жалгерге (лизинг алушыа) ксіпкерлік масаттар шін уаытша пайдалануа тлемаыа беруге міндеттенуі кезінде уаытша бос немесе тартылан арыз аражаттарын инвестициялауа баытталан инвестициялы ызметті трі.