Азастандаы тікелей шетелдік инвестициялар, экономикады оларды рлі мен орны

Экономикалы жйені алыптасу кезеінде инвестициялы саясат басым сипата ие болды. Шетелдік инвестицияларды тартуа бадарлану негізгі баыта айналды, мны зі олайлы инвестициялы ахуал туызуды талап етті. азастанда ел экономикасына аржы ресурстарын тартуды жандандыру шін институтты жне нормативтік-ыты алышарттар жасалды. азастан экономикасы мембюджет пен ірі ксіпорындарды аржылай олдау шін елеулі, ауымды ресурстара мтаж болды. Сырты байланыстарды рістету баыты жне шетелдік инвестицияларды ке ауымды тарту экспорта бадарланан салаларды ктеруге, шикізат ндіруді лайтуа ана емес, сонымен атар бір мезгілде валюта орын толытыруа, тегені ныайтуа, оны айырбастылыын кшейтуге ммкіндік берді. Осылайша импортты тауарлар шін, шетелдік инвесторлар шін ызытырыш ішкі рынокты тартымдылыы артты, экономиканы тратандыру шін жадайлар жасалды. Шетелдік инвесторлар мен бізді мемлекетті мдделерін штастыру оай міндет емес. Негізінен олар нерксіпті барынша тартымды салалары бойынша йлеседі. Масатты шараларды нтижесінде шетелдік крделі аржыны тарту жнінде олайлы ахуал алыптастыру ммкін болды. Шикі мнай жне ілеспе газ ндіру, ара жне тсті металлургия секілді салалара тікелей шетелдік инвестициялар 2009 жылы 2,7 млрд. доллардан астам болды. [2].
Негізгі капитала инвестицияларды суі нтижесінде орлар ескіруіні келесіз рдісін есеру ммкін болды. Жаару коэффициенті мнай-газ ндіруде — 10,9 пайыза, металлургиялы, рудалар ндіруде, металлургияда 6,6 пайыза жетті. Отын саласыны, тсті жне ара металлургияны лесі стем бола тсті. Шетелдік инвесторларды, соны ішінде лемдегі аса ірі компанияларды да тарту мынадай біратар маызды міндеттерді шешіп берді:
1. Ауымды инвестицияларды тарту жніндегі, оларды клемі 1999 жылдан 2009 жыла дейінгі кезенде 25,8 миллиард долларды рады, жан басына шаанда азастан ТМД-да 1-ші орынды алады.
2. лемдік дегейдегі менеджмент ызметі лдырау жадайында болан аса ірі ксіпорындарды ыса мерзімде айта ркендетуге ммкіндік берді.
3. лемдік рынокка шыу жне лемдік шаруашылы байланыса белсенді кірігу амтамасыз етілді. Алдаы он жылда азастан еліміздегі е ірі кмірсутекті кеніштерді игеруге жалпы клемі 30 миллиард доллар инвестиция тартатын болады. [3]. Аталан мерзім аралыында ел экономикасы 3,5 есе седі. Лондонда ткен «азастан – болашаа жол» атты халыаралы конференцияда азастан Президенті осындай млімдеме жасады. азір азастан экономикасына тікелей тартылан шетелдік инвестиция клемі 50 миллиард шамасында болып отыр. Бл Орталы Азия аймаына келіп жатан инвестицияны 80 пайыздан астамы. Алдаы он жылда мнай, газ, баса да табиат байлыы салаларын игеруге таы 30 миллиард доллар жмсалма. Ал ндірісті дамытуа арналан ішкі инвестиция клемі 20 миллиард доллар шамасында болып отыр. азастан з кезегінде мнай, газ жне баса шикізат ресурстарына баламалы экономика саласын барынша дамытуды кздеп отыр. Бл – наты айтанда, біратар крсеткіштерге жетуді кзі ана емес, экономиканы жйелі дамыту шін ндірістік ндылытарды арттыру деген сз. Бізді жаа стратегиялы масатымыз – ндірісті, аграрлы саланы жне экономиканы ылыми-техникалы саласын дамытуа арналады. азір азастан зіні инвестициялы жадайын жасарту жолында жмыс істеуде.

Шетелдік инвестицияларды тартуа бадарлану негізгі баыта айналды, мны зі олайлы инвестициялы ахуал туызуды талап етті”. Біз шін туелсіздікті алашы жылдарындаы рбір адамнан орытынды шыаратын, сол арылы алдаы міндеттерді натылайтын кез келді. Бл трыда елді ішкі мірінде инвестиция салуа олайлы ахуал, яни саяси тратылы алыптастыру ажеттігін, шетелдік инвестициялар салу шін ыты нормативтік базаны болуын, инвесторлара жеілдіктер берілуін, оларды жмыс істеуі шін ммкіндік туызуды атауа болады. Геосаяси трыдан Орталы Азия ірі сілкіністер мен жарылыстара жаын тран ір ретінде сипатталатыны белгілі. Солай болса-даы азастана тартылан шетелдік инвестициялар клемі соы уаытта екі есеге дейін лайан. Мны зі лемдік оамдастыты азастандаы тратылы пен оны инвестициялы леуетін жоары баалайтынын крсетеді. Соы он жылда республика экономикасына 30 млрд. доллардан астам тікелей шетелдік инвестициялар тартылан. азастанны инвестициялы ммкіндіктері мен жаа арналарыны ашылуы халыаралы инвесторларды бізді елмен белсенді ынтыматасуа ынталандырып отыр. Шетелдік инвестицияны тартуды проблемалары мыналар: елімізге осымша инвестициялар тартуда, жаа технологиялар мен сапаны жаа стандарттарына жету жолында азастана лі де кмек, олдау ажет екені аны. Бізде экономикалы белсенді халы саны лі де болса шектеулі екені белгілі. Екінші жаынан, бгінде елде ндірісті су арыны жоары. Мны зі мемлекетке оны р трлі салалары бойынша ксіби шеберлігі жоары кадрлар зірлеуді кн тртібінен тсірмеуді жктейді. Бл ретте шетелді озы тжірибелерінен йренгенні ешандай жаттыы болмаса керек. Елбасы ойы бізге осы аиданы мезейді. Республикамызда ола алынан индустриялы-инновациялы жйе де бірінші кезекте білікті кадрлара деген сранысты туызады.

Бюджеттік жіктеліну

Бюджеттерді растыру мен атару оларды нысанды та-айындауына сйкес болуы шін кірістерді айнар кздерін регламентациялауы жне бюджеттік аражаттарды бюджетте арастырылан шыындар клемі мен баыттарына сйкес жм-салуы тиіс. Кірістерді айнар кздері мен бюджеттік аша блу баыттарын регламенттеу - ол бюджет растыру мен атаруды міндетті шарты. Бл шарт кірістер мен шыындарды топтау ары-лы, яни кірістерді формалар мен трлері бойынша, ал шыындар-ды шаралар мен нысанды таайындары бойынша біріктіру жолы-мен іске асырылады. Мндай кірістер мен шыындарды топтасты-ру бюджеттік жіктеу деп аталады. Бюджеттік жіктеу бюджеттен нысанды аржыландыру, бюджеттік аражаттар пайдалануына аржылы баылау жне бюджеттік тртіпті сатауды амтамасыз етуге мумкіншілік береді.
Бюджеттік жіктеуді негізі болып леуметті-экономикалы, ведомствалы жне ауматы белгілері бойынша кірістерді а-лыптастыру мен жаттарды жмсалатын баыттары жне олар-ды рамы мен рылымын крсететін крсеткіштер топтауы табылады. Бюджетті кірістері мен шыьгадарыны, оны тапшы-
лыын тейтін кайнар кздеріні мндай топтастыруы бюджетті растыру мен атаруда пайдаланады, барлы дегейдегі бюджет-тер крсеткіштеріні салыстырмалыын амтамасыз етеді жне бюджеттік процеске апаратты технологиялар енгізуге ммкіндік береді.
азастан Республикасында бюджеттік процесс бюджеттер-ді барлы дегейлеріне бірдей жне міндетті бірыай бюджет-тік жіктеу негізінде іске асырылады. Бюджеттік кодексте берілген анытамаа сйкес бірыай бюджеттік жіктеу - ол бюджетті кірістері мен шыындарыны функционалды, ведомствалы жне экономикалы сипаттамалар бойынша жне бюджетті жіктеу объ-ектілеріне анытамалы атаулар мен топтастырулы код бекітіл-ген міндеттілік топтастыру. Бірыай бюджеттік жіктеу бюджет тсімдеріні жіктеуі мен бюджет шыындарыны функционалды жне экономикалы жіктеуінен трады.
Бюджет жіктеуін ру принциптері бюджетті кірістері мен шыындарыны экономикалы мазмны, лтты экономиканы рылымы мен басару жйемен длелденеді. Кірістерді айнар кздерін топтастыру мен бюджет шыындарыны масаттарын анытауды негізгі мні е алдымен мндай реттемел^ барлы бюджеттік процесті рекеті мен тиімділігіні жне аржылы баылауды міндетті шарты арылы орытылады. Осыан байла-нысты бюджеттік жіктеу айын жне аны болуа жне де кіріс-терді экономикалы, ведомствалы, ауматы алыптасуы мен бюджеттік жаттарды пайдалану баыттары, оларды рамы мен рылымы жнінде толы тсінік беруге тиісті.
Бюджетті кірістері мен шыындарын детализациялау бюд-жетке кіретін мліметтерді тексеру мен салыстыруын, ведомство-лар мен мекемелер бойынша тсімдер мен шыындарды динами-касы мен рылымын анытауын амтамасыз етеді. Жіктеу бюд-жеттерді жалпы жиынтыын руа, оларды талдауа, бюджетті атаруы мен нысанды пайдалануын жне аржылы тртіпті са-тауды баылауа ммкіншілік береді. Ттас айтанда бюджеттік жіктеу бюджеттерді барлы трлерін ру мен атаруды бірік-кен дістемелік негізі болып табылады.
Басаруды жйесі мен дістеріні дамуына байланысты бюд-жеттік жіктеу де згереді жне жетілдіріледі. Мысалы, азастан Республикасында 2002 жылдан бастап бюджет аымдаы бюджет (аымдаы шыындар) жне даму бюджетіне (крделі шыындар) блінеді. Бюджетті мндай формаларда болуы занамалармен мемлекетке жктелген функцияларды орындауыны наты нын баалауа, елді леуметті-экономикалы дамуына жмсалан инвестиция клемін анытауа жне бюджеттік бадарламалар-ды баылауа ммкіндік береді. Сонымен бірге, осы бюджеттер трлері бойынша аныталан мліметтерді басару жйесінде пайдалану бюджеттік аша аражаттарыны наты озалысын баалауа жне леуметті-экономикалы процестерді іске асыруа уаытымен сер етуге, бюджеттік ресурстарды алыптастыру мен жмсау жнінде длелді орытындылар мен сыныстар жасауа ммкіндік береді.

Билет

Проблемалы несиелер оры» А-ны масаттары, міндеттері, аидалары жне оны азастан Республикасындаы ызметіні ерекшеліктері

.«Проблемалы кредиттер оры» А (бдан рі – «ПК» А) ділет органдарында 2012 жылы 11 атарда тіркелді. «ПК» А-ны жалыз акционері азастан Республикасыны лтты Банкі болып табылады.

«ПК» А ызметіні негізгі масаты укілетті органны нормативтік ыты актілеріні талаптарына сйкес екінші дегейдегі банктерді кредиттік портфельдеріні сапасын жасартуа баытталан шараларды іске асыру болып табылады.

«ПК» А ызметіні негізгі трлері мыналар болып табылады:

– екінші дегейдегі банктерді проблемалы кредиттерін сатып алу;

– екінші дегейдегі банктерден сатып алынан активтерді басару;

– з ызметін аржыландыру шін борышты баалы ааздар эмиссиясы.