Таырып Нивелирлер мен рейкалар, оларды тексерісі жне рылысы

Дрістер жоспары

1.Нивелир рылысы, оны тексермелері жне тзетулер

2.Нивелирлерді жіктелуі

3.Рейкалар оларды ру жне тіктемелік жадайы

Нысаналау oci арылы жер бетiнi горизонталь сызыын тcipy ызметiн атаратын дрбiлi аспап нивелир деп аталады.ндiрiсте нивелирдi мынадай трлерi жасалып шыары­лады: Н-05 - оптикалы микрометрлiк жоары длдiктi нивелир, салыстырмалы биiктiктi 1 км-лiк eкi мрте жрiсте 0,5 мм-ден аспайтын орташа квадратты ателiкпен анытауа арналан. Н-3, Н-3К, Н-3Л нивелирлерi – дл, 1 км eкi мрте жрiсте салыстырмалы биiктiктi 3 мм-ден аспайтын орташа квадратты ателiкпен анытауа арналан дл аспаптар. Инженерлiк-геодезиялы зерттеулерде жне III жне IV класты нивелирлеу кезiнде олданылады. Н-10, 2Н-10Л, Н-10К, Н-10КЛ нивелирлерi -техникалы, 1 км-лiк eкi мрте жрiсте салыстырмалы биiктiктi 10 мм-ден аспайтын орташа квадратты ателiктен анытауа арналан техникалы нивелирлер. Олар рылыста, инженерлiк-геодезиялы зерттеулерде жне топографиялы тсiрicтерде биiктiк шама негiздерiмен амтамасыз ету шiн олданылады. азiргi кездегi нивелир аспаптарында дрбiнi осін гори­зонталь жадайа келтiру дегейдi кмегімен тексерiледi немесе авто редукциялы компенсаторларды кмегімен зiнен-зi жасалады. Рейканы е кiшкене блiгiнi санды шамасы рейка блiгiнi баасы деп аталады. Ттас рейканы е лкен зындыы 3 м-ге те. Рейканы тменгi жаына рейканы тез тозудан орайтын болат пластикадан таа аылып ойылады. Рейкалар бір жаты немесе eкi жаты болуы ммкін, eкiн­шiсiнде оны бір жаында ара бліктер, екінші жаында ызыл бліктер болады. Осыан орай рейканы жатары ызыл жне ара болып блінеді. Рейканы ара жаындаы нлге те есептеу, оны таасымен дл келеді, ал ызыл жаындаы тааа сйкес келетін есептеу нлге те болмайды. Жмыс басталмай трып рейкаларды тексеріп алан жн. Ол шін рейканы горизонталь кйінде жатызып, оан тексеру метрін ойып, оны рбір метрімен дециметрін лшейді. Оны дециметрлік бліктеріні кездей со ателіктері ал рейканы барлы зындыындаы ателік 2мм ден аспауы тиіс.

Нивелирлердi оймадан аланнан со оны толы сырты бай­аудан теізеді, жиынтытыын тексередi, дрбiнi, дегейдi,ктеру, элевациялы жне жетекшi винттерiнi тзулiгiне кз жеткiзедi. Далалы жмыстарды бастар алдында аспапты осьтер­ жйелерi мен нивелирдi конструкциялауды негiзгi схемасына енгiзiлген геометриялы сйкестiктi келтiру масатымен тексе­рулер жргiзiледi. Нивелирлер мынадай талаптарды анаат­тандыруы тиic. 1. Нивелирдi дгелек дегейiнi oci нивелирдi вертикаль айналу oсінe параллель болуы тиiс. Тексеру шiн дегейдi кез келген eкi ктеру винттерiнi аралыына ояды да, оларды р жаа брау арылы дегейдi лбiреуiгiн ортасына келтiредi, содан кейiн шiншi винті кмегімен оны нл-пунктке тры­зады. Егер нивелирді жоары блiгiн 180º-а айландыраннан кейiн лбiреуiк дегейдi ортасында алса, онда осы шартты орындаланы болып саналады. Дегейдi лбiреуiгi eкi ктеру винтiнi баытында жылжып кеткен жадайда, оны центрден ауытуыны жартысы дегейдi тзету винттерiмен реттелiнедi, ал одан кейiн лбiреуiктi алан жартысын кетеру винттерiмен нл-пунктке келтiредi. Нивелирдi 90º-а брып, тексерудi шiн­шi ктеру винтiнi баытында айталайды. Дегейдi лбiреуiгi центрiнен ауытыан жадайда, оны ауытуыны жартысын тзету винттерiмен центрге жаындатады да, алан жартысын тиicтi ктеру винтiмен теестiредi. Тексерудi нивелирдi ось тірегiнде айналдыранда нл-пункттен дегейдi лбiреуiгi ауыт­ымайтын боланша бiрнеше рет айталайды. 2. Торды вертикаль жiбi нивелирдi айналу ociнe параллель болуы тиiс. Нивелирдi орнатып, оны айналу осін вертикаль.жадайа дгелек дегей кмегімен келтiредi де, жiптер торы­ны негiзгi горизонталь штрихын нивелирден 15-20 м ашытыта орналасан жасы крiнiп туратын нуктеге нысаналай­ды. Жетекшi винтпен нивелирдil{ дурбiсiн азимут бойынша аы­рын айналдырып, горизонталь штрихтын баыланып отыран нктеден шыып кетпеуiн адаалайды. Егер осы кезде гори­зонталь штрих нктеден 1 мм-ден арты шыып кетсе, онда тор­ды орнатуды тзету керек. Тзету торды дифрагмасын бру арылы оны вертикаль жiбi тiктеуiштiк жiбiмен беттескенше жасалынады. 3. Цилиндрлiк дегейдi oci дрбiнi нысаналау ociнe парал­лель болуы тиiс. Тексеруді ала eкi мрте нивелирлеумен арын­дайды. 50-75 м ашытыта eкi азышаны немесе лкен ше­гeнi арады. Нивелирдi (72-сурет) А нктeciні стінe орнатып,нивелирдi биiктiгiн il рейка мен 1 мм-ге дейiнгi далдiкпен л­шейдi де, В нктeciнe ойылан рейкадан П 1 есептеуiн алады. Содан кейiн нивелир мен рейканы орындарын ауыстырып, i2 жне П2 лшеулерiн алады. Бдан кейiн дегейдi ociмeн дрбi­ні нысаналау осіні параллель шартыны ателiгiнi сатал­мауын (х) мына формуламен есептеп шыарады:

х= (1)

Егер х -ателiгi 4 мм-ден артып кетсе, онда элевациялы винт­пен орта жiптi рейкадаы П2'=П2-х дрыс есептеуге нысаналайды да, дегейдi вертикаль тзету винттерiмен дегей лбipeyiгiні шеттерiнi кескінін дл беттестiредi. Дегейдi орна­ласуын тексеру мен тзетудi x-ті шамасы 4 мм-ден аспайтын боланша кайталай бередi.

 

сынылатын дебиеттер:

1. [1] бет 236-237

2. [1] бет 237-239

3. [1] бет 239-242

4. [2] бет 99-103

СЖ шін баылау тапсырмалар (2-таырып) [1,2,3]

1.Жай сигнал, крделі сигналдара сипаттама.

2.Мемлекетік геодезиялы торды ру шін андай дайынды жмыстарды жасау керек.