Сот баллистикасыны тсінігі мен масаты
Мазмны.
КІРІСПЕ........................................................................................1
КРИМИНАЛИСТИКАЛЫ (СОТ) БАЛЛИСТИКА.
1.1 Сот баллистикасыны тсінігі мен масаты...........................3
1.2 Сот баллистикасы объектілеріні сипаттамасы......................5
2 БАЛЛИСТИКАЛЫ ІЗДЕРДІ ПАЙДА БОЛУ ТЕТІГІ.
2.1 Сот баллистикасыны объектілерін табу жне арау...........14
2.2 Баллистикалы объекті іздеріні сипаттамасы......................20
ОРЫТЫНДЫ............................................................................22
ПАЙДАЛАНЫЛАН ДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.........................25
КІРІСПЕ
Криминалистикалы ару-жаратану – ылмысты рекетпен байланысы бар атылатын, суы, газды, жне баса ару трлерін, сонымен атар оларды ылмысты рекетте олдану жне жасау материалдары мен ралдары жайындаы криминалистикалы білім саласы.
Краиминалистиеалы ару-жаратану мыналардан трады:
1. атылатын аруды жне оларды олдану іздерін криминалистикалы зерттеу;
2. жарылушы ралдар мен оларды олдану іздерін криминалистикалы зерттеу;
3. суы ару жне оларды олдану іздерін криминалистикалы зерттеу.
Сот баллистикасы – атылатын аруды, рама блшектерді жне ату задылыын зерттейтін, ылмысты ашу, тергеу жне алдын алуда пайдаланатын объектілер мен оларды іздерін жинатап, зерттеу рамы діс-тсілдерін жасартуды жне криминалистикалы ару-жаратану блімі.
Атылатын ару – бл газды кріністі затты термикалы энергиясы салдарынан, адама, жануара немесе баса заттара кздеу дісімен жзеге асатын опен зиян тигізуге арналан рал.
олдану масатына, сонымен бірге негізгі параметрлері мен сипатына арай шке блінеді:
1. азаматты:
2. ызметтік;
3. соыса арналан скери.
Атылатын ару сот баллистикасымен зерттелетін рама белгілер кешеніне ие. Оларды атарына: жану камерасыны стволы мен бытыра уатыны жануы, жабушы жне атушы ралдар жатады.
Ствол каналыны рылуына байланысты тегіс стволды, тегіс кесінді ару болып жіктеледі.
Кескіндер – стволды ішкі бетіндегі жола трлі зынша тере іздер зіні барлы зындыында бір ана жол райды. азіргі талапа сай ару 4 немесе 6 кескінді болады. Олар о жне сол жатара бейімді.
Кескінді атылатын ару калибрі екі бір-біріне арама арсы жатан кесінді сызытарыны аралы ашытыы бойынша аныталады. Келесі калибрлар ке таралан: 5,45; 5,6; 6,35; 7,62; 7,65; 9; 11,43 мм.
Тегіс стволды ару калибрі шартты бірліктермен белгіленеді жне орасын салмаынан ерекшелейтін канал стволыны диаметріне сйкес келетін абатты о санымен аныталады.
Атушы механизм капсюльді, жалындатушы жне бытыра зарядын жандырушыларыны жмыс істеуімен амсыздандырылады. Барлы атылушы механизмдер келесі топтара блінеді:
1. ыздырушы (мылты аузын зарядтаушы тарихи ару);
2. шріппелі (1895 жылы наган жйесіне жататын револьвер);
3. рушы (Норвин жйесіндегі ТТ-Тульский тапаншасы);
4. шріппе-рушы (Макаров тапаншасы, Калашников автоматы);
5. жалындамалы (ППШ, ППС, ППД тапанша пулеметі);
6. электро жалындаушы (Ле Барон жне Дельмас 1866 жылы жне С. Руссель 1834 жылы винтовкалары).
Атуды залалы о, картечь, бытыра немесе оларды жасанды ауыстырушылары арылы жзеге асады.
азіргі замана сай атылатын арумен ату шін бірттас отар, яни атуа жарамды барлы элементтерді осындысы бар оты пайдаланалы.
О – арумен атылатын рал. О негізінен гильзадан ралады. Гильза тры темірлендірілген немесе темірлендірілмеген (ааздан немесе пластикадан жасалынан) болады.
Капсюль – жай жалындатушы рамынан, тстен жне апашадан тратын оты орталы соыстырып жалындатушысы.
Отарды латырушы заряд – бл р трлі бытыралар. Бытыра (бастаушы рал) ттінді жне ттінсіз болады.
Криминалистикалы (сот) баллистика.
Сот баллистикасыны тсінігі мен масаты
Сот баллистикасы криминалистикалы техника бліміне жатады.
Баллистика (гр. сз. «balle» — «латырамын») — ок, жне бытыраны озалысы мен жылдамдыын зерттейтін ылым. Баллистика сырты жне ішкі болып екіге блінеді. Ішкі баллистика ару опанындаы оты озалысы. Сырты баллистика кеістіктегі оты козалысы.
Сот баллистикасыны теориялы жне дістемелік мселелері В.Х. Черваков, С.Д. Кустанович, Ю.М. Кубицков, Б.Н. Ермоленко, А.П. Вакуловский, В.С. Аханов, Ю.Г. Корухов, Б.И. Шевченко, Л.Н. Мороз, Г.А. Мозговых, .А. Исаев жне т.б. алымдарды ебектерінде арастырылан.
Кптеген авторлар сот баллистикасын зерттеу объектісі ретівде арастыруан.
В.Ф. Черваков сот баллистикасын ылмыстыктехниканы клемді блімі ретінде кдрастыра отырып, атыс ару-жаратарын, о-дріні, гильзаларды, оты жне о-дрі жабдытарын материадды рамы жаынан, сондай-ак, р трлі заттар мен киімдерден табылан порохтар мен езге де іздерді, атыс аруларын криминалистика жне сот-медицина тарапынан зерттеу ажеттілігін крсетті.
А.П. Вакуловский сот баллистикасын криминалистикалык, техниканы бір саласына жатызып, ылмысты ашу мен тергеу масатында олданылатын атыс аруларын, о-дрі жабдытары мен оларды іздерін табу, бекіту, алу жне зертгеу діс-тсіл-дерін оытатын ілім деп керсеткен.
Б.И. Шевченко сот баллистикасы аныктамасын сот баллис-тикалы зерттеу аркылы шешілетін мселелермен толытырады. Ол, сот баллистикасын криминалистикалытехниканыбір саласы ретівде карастыра отырып, атыс аруларын, ату кезінде пайда болан былыстарды, ылмыскерлер олданан ару-жаратар мен о-дрілерді ай топа жататындыын анытау жне идентификациялау масатында ату іздерін зертгеу ажет-тілігін, сондай-а атылан жне ок-дрі жабдытары арылы заым келтіруді техникалы жадайын анытау ажеттілігін крсеткен.
за жылдар бойы жинаталан тжірибелік материалдара байланысты сот баллистикасыны теориялы мселелерін зерттеу кджеттілігі туындады. Атап айтанда: оты атылу зандылытары, ылмыс жасау масатында колданылан аружаратар мен оны олдану нтижесінде пайда болан сотты длелдемелер.
Осы зандылытарды тбегейлі танып (зерттеп) білу, атыс каруларын пайдалану арылы заттай длелдемелерді іздеп табу, бекітуалу жне зерттеу мселелерін барынша тиімді шешуге ммкіндік береді.
Сот баллистикасы зіні жеке теориялык негіздеріні калыптасуына байланысты криминалистикалы техниканы бір саласы ретінде арастырылады. Оны мазмнына ату зандылы-тары мен ару-жарактын тигізетін серін зерттеу жне осыларды негізінде атыс каруларыны, о-дрі жабдытарыны ату кезінде пайда болан іздері мен былыстарын табу, бекіту, алу жне зерттеу кезінде одданылатын ылыми-техникалы діс-тсіддер мен рал-жабдытарды ндеп шыару жатады.
Сот баллистикасыны ылыми негізін диалектикалы материализмні жалпы дістемесі мен ылыми-техникалы білім салаларынын, ылыми ережелері райды.
Атап айтанда, олара: атыс арулары мен оны о-дріні крылысын, оты бгетке тигізетін серін; кару опанындаы ату кезіндегі пайда болан былыстарды жне окты опаннан шыаннан кейінгі озалысын зерттейтін скери-техникалык ылым салалары жатады.
Б.И. Ермоленко ез тарапынан сот баллистикасына атысты келесідей: «о жне гильзамен байланыскд тсетін ару-жара блшектеріні зіндік бедері, ару-жарак, блшектері бедерлеріні тратылыы (идентификациялы кезе); о-дрі мен гильзада пайда болан іздерді механизмі; о жне гильзадаы іздерде кару-жара бліктері белгілерін бейнеленуіне р трлі факторларды сер етуі; сот баллистикасы объектілеріндегі іздерді бекіту жнінде ылыми мліметтер; сарапшы орытындысын шыару кезінде объектілерді р трлі асиеттері мен белгілерін баалауды тртіптері туралы» ілімдерді керсетті.
ылыми зерттеуді дістемесін дстрлі зерттеу дістері райды: баылау, лшеу, эксперимент, салыстыру, бейнелеу жне т.б. Сонымен атар, сот баллистикалы зерттеудін арнайы дістемесі — отар мен гильзалардаы іздерді микро- жне макрофотографиялык дістермен бекіту, экспериментальды отар мен гильзаларды алу дісі, шашыраан бытыра бойынша ату араашыктыы экспериментальды трде анытау дістемесі ату ару-жараыны жадайын аныктаудьщ дістемесі жпе т.б. Сот баллистикалык зерттеулер екі трлі процессуальды нысанда жргізіледі:
1) тергеуші (кейбір жадайларда маманны атыстырылуымен) жргізілетін тергеу рекеті ретінде — окиа болаи жер карау, атыс кару-жараын, о-дрі жабдытарын, ату іздерт арау, атыс кару-жараы немесе о-дрі жабдытарымен тергеу экспериментін жргізу;
2) зерттеуді сот баллистикалы сараптама нысанында жргізу.
Тергеу рекеттері мен баллистикалы сараптама шеберіндежргізілетін баллистикалы зерттеулер ылмысты объективтік жне субъективтік жаынан тратын жадайларды анытаа ммкіндік береді. Осы жадайларды екі топа беліп арастыруа болады: идентификациялы; идентификациялы емес.
Идентификациялык мселелерге: оиа болан жердентабылан немесе мйіттен алынан отар сезіктіден алынан ару-жаратан атылан ба? Оиа болан жерден табылан о (гильза) пен ашылмаан кылмыстар бойынша алынан ок, (гильза) бір кару-жаратан атылан ба? Оиа болан жерден жне мйіттен алынан бытыра (картечь) мен сезіктіден алынан бытыра (картечь) бір металдан жасалынан ба немесе бір коспанырай ма? Оиа болан жерден табылан тыын мен сезіктіденалынан тыын бір материалдан жасалынан ба? олдан жасалынан ару-жара сезіктіден алынан рал-жабдытар мен материалдардан жасалынан ба деген сратарды аныктау жатады.
Идентификациялы емес мселелерге (классификациялыі диагностикалык, ситуациялы): ылмысты жасалу уаыты мічі орны, ылмыс жасау кезінде кдндай ату кралы олданылілп, атуды аракашытыы мен баыты, атан адамны жнежбірленуші мен баса да окиаа атысушылардьщ орналасужадайы, кылмыскерді ниеті, окты шу баыты, атыланокты саны мен кезектілігі, каруды жарамдылыы, здігінен атылып кету ммкіндігі туралы мселелерді, сондай-а аруды ок-дрі жабдытарын жасау дісін, андай материалдар колданандыы, арумен атылан-атылмаандыы, калибр жйесіні андай да бір блшегі ауыстырылан ба, жо па, ауыстырылса
андай трімен ауыстырылды, сезікті жейдесіні алтасында металл іздеріні бар-жотыын жне т.б. анытау жатады. Сот баллистикалык зерттеу объектісі болып негізінен ату жнеа атылу ммкіндігімен байланысты заттай длелдемелер табылады. Зерттеу объектілері келесідей топтара блінеді: 1) атыс арулары;
2) о-дрі жабдытары (патрондар), шикі заттары, материалдары, ару-жара пен о-дріні дайындау кезінде олданылан ралдар; 3) ату ралдарын олдану іздері.