ан тотату дістері

Капиллярлардан ан те аз млшерде аатын боландытан , тотату иына сопайды.

Саусапен басып немесе тау салу аралы тотату ажет.

Егер за уаыттар бойы капиллярдан ан аатын болса жалпы азаны лсіреуіне кеп соуы ммкін.

Кк тамырдан ан кету адам міріне те ауыпты , себебі ан тамырына ауа тіп эмбалия аупі туады .

ан баяу аатын боландытан атты ысып тау арылы тотатуа болады.

Барлы ан кетулер ішінде ызыл тамырдан кеткен ан те ауыпты , себебі ан шапшып атты екпінмен аатын боландытан, ансырау нтижесі тез болып лімге кеп соады.

Заымданан тамырдан жоары жерден саусапен басып ысып тратын таыш салады. Ірі тамырлар заымдану кезінде ан тотату шін жгут салынады.

Жгут салынысымен салынан уаытын ааза жазып, ыс айларында 1-1.5 саат, ал жазда 2 сааттан кейін алынып тасталып немесе ткандер ліп алмас шін босатып отыру ажет.

Іш уысына ан кету , кбіне ішке соы тиіп бауыр мен тала заымдананда болады.

йел адамдарда бала жатырдан тыс біткен жадайларда болуы ытимал . Ішке ан кету кезінде заымданушы ішті атты ауыранына шаым жасайды. Ішке суы басады, су жне таам ішкізуге болмайды.

Адам 1.5 л ан жоалтан жадайда з міріне ауіп тнеді. Жарааттанушы лсіреп, тамыр соысы баяулап, сырты жамылы тері абаттары бозарып, суы тер аады.

Азадаы тіршілікке маызды мшелерге ауа жетпей , жалпы зат алмасуы мен ми ызметі бзылады.

Алашы кмек крсету аан анды тотатуа баытталады, содан кейін ас- орыту жолдары заымданбаан жадайда ысты шай беріледі. Зардап шегушіні шаласынан жатызып , басын тмен тсіріп жне ол- аяы ктерікі жадайда болуы тиіс.

Мндай жатызу нтижесінде бас миына анны келуі бзылмайды.

Одан кейін жарааттанушыны дереу емдеу орнына жеткізеді.

III. Буынны созылуы. Сйектер сынуы.

Жарааттанулар мен атар буынны созылуы жне шыып кетіуі те жиі кездесетін заымдану трі.

Сіір созылуы срініп лау немесе атты соылу нтижесінде болады. Заымдану кезінде міндетті трде ауыранды сезімді жою шін, алашы дрігерлік кмек крсетіледі.

Ол шін аяты созылмалы дкемен буып байлап , емханаа жеткізу ажет.Буын шыып кету, сіір созылуы мен салыстыранда ауыр заымдану трі , биіктен лау соылу жне оыс озалулар кезінде болады.

Сйек орналасу ойыынан шыып бір - біріне тиеді.

сіресе иы буыны жиі шыып кетеді, мнда заымданушы ауыранды сезімге шаым жасап заымданан иыын озай алмай алады. Буыннан сйек тайып кетуінде міндетті трде дрігерге аралу ажет .

Сйектерді анатомиялы бір ттастыыны бзылуы, клау соылу жне ауыр заттармен соы беру нтижесінде болады.

Сйек сынуы жабы жне ашы деп екіге блінеді. Жабы заымдану дегеніміз андайда болмасын сырттан сер еткен кшті нтижесінде , тері абаттарыны анатомиялы бірттастыы саталып, біра сйектерді сынуы исауы жне ауырады сезімні болуы тн.

Ашы сынытарда тері абаттары жыртылып, сйек сынытары сырта шыып трады.

Мнда жараатты тау сияты кмек крсетіп , одан кейін дереу емханаа жеткізіледі.

Иммобилді тасымалдау.

Сйек сыныуы жне заымданулары мен жарааттарда, заымданан дене блігіне ыайлы жадай жасап емдеу орнына жеткізу ушін алашы медициналы кмек негізі болып шин салу табылады. Заымданушыа ыайлы жадай жасау ауыранды сезімді азайтып, шок, олапсты алдын алып жне инфекция тсу ауіпін азайтады. Алашы дрігерлік кмек крсету негізінде дрыс иммобилизация жасау заымны тез жазылып кетуіне жадай жасайды.

Иммобилдеу ралы ретінде жіішке зын таяшалар немесе арнайы шиналар салынып, заымданан ая- олды озалмайтындай етіп сыртынан дкемен таып тастайды.

Шина денеге батып кетпес шін , алдымен жа етіп бір абат мата тсейді.

Басты тау кезінде айналдырылып иектен байланып, содан кейін зембіл ттасына дкені бір шы озалмайтындай етіп байлананады.

Егер заымданушы ессіз болып, тілімен тншыып алмас шін , басын бір жа бйірге брып байлайды. Мойын заымдану кезінде басты таадай етіп байлайды.

 

4. Жндіктерді шауы:

Жндіктерді шауы кезінде азаа ртрлі бактерия тіп инфекциялы процесс туады. Егер адамды ара шаан жадайда бірінші кезекте "у" жіберу аппаратын алып тастап , содан кейін саусапен басып жарадан уы шыарылады. Шаан жерге иод тнбасы немесе нашатр спиртіні тнбасы араластырылан ерітіндімен сртіледі. Маса шаып алан жадайда шаан жерді нашатр сипртімен немесе сабынды сумен сртеді Шаан жер ісіп кетен жадайда компрес басылады. Егер ара тілді шаып алатын болса лім жадайына кеп соуы ммкін .

Жылан шауы.

Улы жыландар ішінде арапайым "гадуканы" шааны те ауіпті . Шаан жерден ан шыып тратын екі нкте крінеді, бл жыланны тістеріні іздері. Гадуканы алдыы екі тістері стінде "у"толы апшы болады. Шау кезінде « у» жара зегіне тгіледі. Шаан жерден "у" рі арай лимфа бойымен баса мшелерге тарайды . Жылан шаан жерден жоары ол орамлы немесе белбеумен тартылып , уды ана бірден тіп кетпеуіне бгет жасап, жара айналасы саусапен басылып , шама келгенше уланан анды кп млшерде сырта аызып, содан кейін жараны марганцопка ышылы ертіндісімен жуады да таып тастайды. Зардап шегушіге кп млшерде сйыты ішкізіп дереу емханаа жеткізеді. Хайуандарды шабуыл жасап тістеп алуы жадайында сіресе жабайы мысы жне тлкі сияты адар шабуылынан кейін " тыру " ауіпі туады. Мндай жадайда жараны "гадюка" шаан кездегідей деп жне дереу емханаа жеткізу ажет. Жараа тскен бтен зат біріншіден инфекция тсіреді , екіншіден ине , шыны жне темір сынытары заттар осымша ауыранды сезімді кшейтеді. Алашы кмек крсетуде бтен зат алынып тасталып содан кейін 3 % водород перекисі йылады. Шгір жне т.б. саусапен стап алып тастауа иынды соатын заттарды жарадан пенцитпен алады. Егер жараа кірген зат лен млшерде болып жне тамырлара мірге маызды жерге кірсе, алашы кмек крсетуде тисілмей кейін емханада маман алып тастайды. Егер кзге м иыршыы сияты са заттар тсіп кетен болса таза орамал шетімен сртіліп алынады. Кейбір жадайларда кзге тскен са затты таза су тамызып алып тастауа болады. Егер бала мрнына монша тасы, тйме т.б. заттар айбайсызда кіргізіп алатын болса кесірікке тіп ауа жолдарын жауып алу ауіпі туады. Мндай жадайда зардап шегушіні сау танау тесігі саусапен жабылып, одан сібіруі арылы бтен затты сырта шыуына жадай жасалынады. Мндай тсілдерден кейін зат сырта шыпаан жадайда, баланы аузымен дем алуын срап дереу емханаа жеткізіледі. Тыныс алу жолдарында ткен бтен заттар зардап шегушіні тншыуына кеп соады .Тамаа балы сйектері, тиын жне брша дні трып алан жадайда кесірікке тіп кету ауіпі туады. Ал кейбір жадайларда те са бтен заттар бронхылара туі бден ммкін. Мндай жадайда тітіркенуден кейін азаны ораныс реакциясы жтелу байалады. Жтелу кезінде бтен зат сырта шыатын жадай болатын болса дыбыс блшы еті тітіркеніп , ірі заттар трып алан жадайда кесірік толы жабылып алады . Алашы кмек крсету кезінде зардап шегуші оыс жтеледі, егер онда шыпайтын болса орындыа шалайтып отырызып тамаына кірген затты алып тастайды. Егер мндай дістерден кмек болмаса дереу емханаа жеткізу ажет.

Ас орыту мшелеріне бтен затар тааммен туі ммкін. Ірі жне ткір заттар асазан мен тамырларды заымдап клемі кішкентай заттар ас орыту жолына ешбір асынусыз туі ммкін. Ірі затар шекте трып алып бітейді, мндай жадайда ас орыту жолдарын ашу шін заымданушыа піскен картоп капуста жне жмса нан жегізіледі. Бтен зат жтыланнан кейін зардап шегуші ас азаны ауыранына шаым жасайтын болса дереу емханаа жеткізіледі. Тншыу ауа кпеге жетпеген жадайда болады. Мнда дыбыс уысы, кесірік бтен заттармен жабылып алады. Оттегі азаа жетпеген жадайда тншыу басталады. Тншыу заымданушыны кеудесі заттар астында басылып алу жадайында клік апаттары негізінде тікелей кпелер заымдануында болады. Тншыуды таы бір себебі жрек лсіз болып анды толы айдай алмаан жадайда болады. Кп жадайларда тншыу ауыр науастар нтижесінде бас миы ызметі бзыланда жне тыныс алу жолдары блек заттармен жабылып алан жадайларда, алашы кмек крсетуде бірінші кезекте зардап шегушіні жедел тншыуын анытау ажет. Кмек крсету мірге ауіп тндіретін факторлара баытталады.

ору, ауыр жарааттандыратын заымданушыларда жне кп млшерде ан кетіп азаа ауіп тнген жадайда болады.

немі сер ететін заымдаушы фактор адам азасыны ораныс абілетін бзып жалпы ан айналысын тыныс алу жне зат алмасу процестерін бзып, орталы жйке жйесіне салма тсіреді. ору азада тетеін те ауыр реакция ору заымданудан кейін бірден немесе 2 – 4 саат ішінде азаны ораныс абілеті бден бзыланда байалады.

Зардап шегуші ору кезінде есінен танып оршаан орта мен уаыты бадарлай алмайды , тыныс алу мен тамыр соысы жиілеп жне ан ысымы тмен тседі.

Жарааттану нтижесінде ауыр ору жадайына тскен зардап шегушіні бет- лпеті кгеріп, сып жне здігінен зр мен нжіс блінеді. Мндай жадайда кмек крсетілмесе зардап шегушіні луі ауіпі туады.

Алашы кмек крсету заымдану тріне байланысты егер, ан кетіп жатса ан тотату, сынан ая - олды иммобилдеп тау т.б. ммкін болса жансыздандыратын дрі егіп жылы орап, басын тмен салып шаласынан жатызады. Егер зардап шегуші сатын болса су беріледі, тек іш уысы заымдананда сйыты ішкізуге болмайды. Емдеу орнына жеткізу те ыптылыпен жргізіледі. Шокты алдын - алу шін зардап шегушіге тыншты жадайын жасап жылы орап ауыранды сезімді азайтып кп млшерде (асазан жарааттанан жадайда, сйыты ішкізуге болмайды) сйыты ішкізіп жне жедел емдеу орнына жеткізу. Заымдану тек шокпен емес жйкеге салма салумен де те ауіпті. Сезімтал адамдарда ренжу, ынжылу жне заымданулар кезінде естен тану ммкін . ыса мерзімде естен тану миа ан келуіні тежелуінен болады. Мндай талу барысында зардап шегушіні беті кгеріп жне суы тер шыады. Естен тану кезінде шапша кмек крсету ажет, ол шін миа ан жасы жруі шін аятары жоары ктеріледі, таза ауа жіберіліп еркін тыныс алу шін мойыны жне кеудесін ысып тран киімдерден босатады.

Естен тау кезінде заымданушы имылсыз жатып сраа жауап бермейді жне уаытпен оршаан орта былстарына жауап айтара алмайды. за уаыт естен тану ртрлі себептерге байланысты, біра е бастысы сезімталды орталыны жмыс абілетіні бзылуына байланысты. Бас миыны заымдануы тікелей заымдану нтижесінде ан юы, то соу, улану жне миа жанама сереткенде анны толы жетпеуінен, есегіреу шок жадайы тежеп ан айналу орталытарыны заымдануынан болады. Сондай – а за уаыт естен тануда анда оттегі азайып тншыу, зат алмасуыны бзылуы жне ант дибеті сияты науастарда болуы ытимал. Естен тану кезінде басты мірге тнетін ауіп тыныс алуды ртрлі себептерге байланысты тотап алады. Алашы кмек крсету кезінде андай фактор мірге ауіпт тндіретін болса соны жою ажет болады. Тыныс алу жолдары бтен заттардан тазартылып еркін демалуа жадай жасалып заымдану ошаынан алып шыып содан кейін тірілту шаралары жасалынады. Зардап шегушіні тірілту шін шаралар негізгі екі баытта жргізіледі. Тыныс алуды алпына келтіру жне жрек ызметін жандандыру баытында жргізіледі. Жасанды тыныс алдыру дегеніміз жасанды дістермен кпеге ауа жіберу. Бл діс кпеге таза ауа еркін туі шін жасалынады. Е тиімді діс "ауыздан ауыза" дісімен зардап шегушіні кпесіне бір жарм литрге дейін ауа жіберіледі. Зардап шегушіні шаласынан жатызып мойнынан шатап аузы мрны арта шамамен шалайтатындай етіп сол алаанды мадайына ойып кмек крсетуші тере тыныс алып оны зардап шегушіні аузына рлейді. Ауаны кпеге жеткеннін ккірек клетасыны ктерілгенінен білуге болады . Кішкентай балалара жасанды тыныс алдыру бір мезетте аузымен мрнына рлеу мен жасалынады. кпеге ауа жіберу бір алыпты ретпен минутына 16-19 ретке дейін рленеді. Жасанды дем алу"ауызбен мрынада" жасалады. Егер зардап шегушіні ауыз - мрны заымдалып кпеге ауа жіберуі ммкіндігі болмаан жадайда ккірек клеткасын сыып- жазып дем алдырады. Ол шін зардап шегушіні шаласынан жатызып, бірінші олдарын кеудесіне айастрып сосын екі жаа жазады.

 

ДИБИЕТТЕР:

 

1. Бурназян А.И. Руководство по организации медицинского обеспечения при массовых поражениях. М. Медицина, 1971г.

2. Латгун В.Н. Основы безопасности жизнедеятельности. М-Дрофа, 2002г.

3. Сафонова А.Г. Учебное пособие для подготовки медсестер. М. Медицина, 1980г.

4. Садыков К.И., Баймуханов М.Г. Учебное пособие по «основам безопасности жизнедеятельности» Караганда-2008г.

5. Садыков К.И., Баймуханов М.Г. Учебно-методическое пособие по «Военно-медицинской подготовке» Караганда-2008г.