Игіліктер нарыындаы макроэкономикалы тепе-тедік

 

Тауарлар мен ызметтер нарыындаы байланысты тсіну шін игіліктер нарыындаы макроэкономикалы тепе-тедікті арастыру ажет. Оны IS исыы арылы крсетуге болады. Ол тауарлар мен ызметтер нарыында пайда болатын пайызды млшерлеме мен табыс клемі арасындаы байланысты крсетеді.

Жоспарланан шыындар – й шаруашылытары, фирма мен мемлекетті тауарлар мен ызметтерге жаратуа жоспарлаан шыындар сомасы. Наты шыындарды жоспарланан шыындардан айырмашылыы – фирмаларды орлара жоспарланбаан инвестицияларды салуа міндеттілігі. Яни, фирмаларды тменгі немесе жоары сату дегейіне байланысты здеріні тауарлы-материалды орлар дегейін ктеруі немесе тмендетуі болып табылады.

Экономика жабы жне таза экспорт нлге те деп алайы, сонда Е жоспарланан шыыстарды, С ттыну, I жоспарланан инвестиция мен G мемлекеттік шыыстарды сомасы деп арастыруа болады:

 

E = C + I + G.

 

C=C(Y-T) бл ттыну олдаы табыса байланысты. Сонымен атар жоспарланан инвестиция дегейі тратандырылан ( = ), мемлекеттік шыыстар клемі мен салытар да траты: , .:

 

.

 

Осы тедеуден жоспарланан шыыстар Е табыс Y функциясы болып табылады.

E = Y.

Жоспарланан шыыстар табыс клеміне байланысты. Себебі табысты жоары болуы ттынуды жоарлануына келеді. сызыты иілуі ттынуа шекті бейімділікті (MPC) крсетеді.

Наты шыыстар = жоспарланан шыыстар,

Y = E.

Осы жадайда экономика тепе-тедікте болады. Осы тедеу макроэкономикалы тепе-тедік шарты. Бл тепе-тедік саталмаан жадайда игіліктерді кем ндіру немесе арты ндіру арасында экономикада инфляция немесе ндірісті лдырауы немесе жмыссызды пайда болуы ммкін.

Арнайы кейнстік теория жадайында инвестициялар І тіркелген шама болып саналады. Мндай жадай орын алуы ммкін, егер Орталы банк пайыз млшерлемесін згеріссіз стап алса. Сондытан, E=C(Y-T)+I+G жоспарланатын шыыстар графигіні клбеуі де MPC те (3.2 Сурет).

E=C+I+G жоспарланатын шыыстар сызыы C=C(Y-T) ттынушылы шыыстар сызыыны (I+G) шамасына жоарыа параллель трде жылжуы арылы шыарылады.

 

Кейнс кресі

 

андай жадайда экономика тепе-тедікке ол жеткізеді? Кптеген фирмалар шін тепе-тедікке ол жеткізуде ор басты орын алады.

 

 

Жоспарланатын шыыстар сызыы

 

Мемлекеттік шыыстар мультипликаторы . Ол G мемлекеттік шыыстар немесе I инвестицияларды бір бірлікке арттырандаы Y_e тепе-тедік табыс дегейіні аншаа лаятынын крсетеді.

 

GEY

Салыты мультипликатор , Т салытардыбір бірлікке арттырандаы Y_e тепе-тедік табыс дегейіні аншаа азаятынын крсетеді.

T (Y-T) C E Y

 

 

IS исыы

 

Пайыз млшерлемесі скенде табысты алай згеретінін анытау шін біз инвестиция функциясы мен «Кейнс кресі» графигін олдана аламыз. Пайыз млшерлемесі згермелі деп алайы.

.Сурет.А.

r₁ r₂ дейін пайыз млшерлемесіні суі жоспарланан инвестицияларды I(r₁) I(r₂) дейін азайтады.

Сурет.В.

Кейнс кресі бейнеленген. I(r₁) I(r₂) дейін жоспарланан инвестицияны азаюы табысты Y₁ Y₂ дейін ысартады.

.Сурет.С.

IS исыы бейнеленген. Ол пайыз млшерлемесі мен табыс арасындаы арым-атынасты анытайды: пайыз млшерлемесі скен сайын табыс дегейі тмендей береді.