Зертханалы жмысты орындауды тртібі
4.3.1 Зертханалы жмысты орындауа оытушыдан нса нмірін алып, жйеде тіркелііз (1.1 суретті араыз):
- MetLab4.exe файлды жмыса осыыз ;
- зіізді аты-жніізді енгізііз;
- зертханалы жмысты берілген нса нмірін енгізііз;
4.3.2 Зертханалы стендті пайда болан терезесінде ыпты тапсырманы оыыз (4.1 суретті араыз).
Берілген температураны лшеу шін лшеу каналын жинауа келесілерді орындаыз:
- бірінші ретті трлендіргішті тадау шін «Первичный преобразователь» бетін ашыыз;
- бастапы тапсырмаа сйкес аспаптарды сынылан тізімінен бірінші ретті трлендіргіш типін – термопараны немесе термокедергіні тадаыз;
- датчик маркасын тадаанда ол автоматты трде зертханалы стенд слбасына орнатылады (терезені сол жаында);
- екінші ретті аспаты тадау шін «Вторичный прибор» бетті ашыыз; бастапы тапсырмаа сйкес екінші ретті аспаптарды сынылан тізімінен (милливольтметрлер, потенциометрллер, кпірлер жне логометрлер) екінші ретті аспапты типін тадаыз;
- екінші ретті аспапты маркасын тадааннан кейін, осы аспап зертханалы стендті лшеу канал слбасына орнатылуы шін «Установить» батырмасын басыыз;
- лшеу каналыны слбасын жинау аяталды (4.1 суретті араыз).
Егер де слба дрыс жиналан болса, «Схема собрана правильно» хабарламаны асында жасыл лампасы жанады; кері жадайда «Схема собрана неправильно» хабарламаны асында ызыл лампа жанады, бл кезде слба дрыс жиналанша 4.3.2 рекеттерді айталау керек;
4.1 Сурет – Виртуалды зертханалы жмысты терезесі
4.3.3 лшеу каналыны слбасы дрыс жиналаннан кейін ана имитациялы тжірибелерді орындауды бастауа болады, ол шін «Имитационный эксперимент» бетін ашу керек.
4.3.4 Имитациялы тжірибе санын 50 деп берііз.
4.3.5 Виртуалды зертханалы стендте «Температура объекта» ттасы кмегімен берілген температураны орнату керек (тапсырманы араыз).
4.3.6 «Начать имитационный эксперимент» батырмасын басыыз.
«Имитационный эксперимент» бетінде имитациялы тжірибелер нтижелері (лшенетін шаманы берілген мнін лшеу нтижесі ретінде лшенетін шаманы кездейсо алынан 50 мні) жне оларды таратылу диаграммасы крінеді (4.2 суретті араыз).
2.3.7 Имитациялы тжірибе нтижелері автоматты трде EXСEL файланы (.xls файл атыны кеейтілуі) жазылу шін «Сохранить выборку» батырмасын басыыз. Имитациялы тжірибелер нтижелерін статистикалы деіз:
- алынан срыптау бойынша баылау нтижелеріні математикалы ктімін, ортаквадраттар ауытуын (ОКА) жне лшеу нтижелерді ОКАын;
- баылау нтижелеріні таратылу диаграммасын крыыз.
4.2 Сурет – Имитациялы тжірибе терезесі
4.3.8 Есептелген мндерді «Имитационный эксперимент» бетіндегі сйкес терезелерге енгізііз. Математикалы ктімні, дисперсияны жне ортаквадраттар ауытуыны алынан мндерін компьютер есептеген мндерімен салыстырыыз (оытушы кмегімен).
4.3.9 лшенетін шаманы таратылу диаграммасын экрандаы диаграммамен салыстырыыз.
4.3.10 Келесі ш имитациялы тжірибе берілген температураны лшеу нтижесінде зартыш сымдарды серлерін зерттеуге ткізіледі. растыран лшеу каналды слбасы згереді.
Енді слбаны крделілейміз: тадалынан бірінші ретті трлендіргіш типімен – термопарамен бірге жмыс жасайтын зартыш сымдарды оны рамына осамыз, ол шін «Средства уменьшения погрешности» (4.3 суретті араыз) бетті ашамыз. ателіктерді азайтатын ш типті – ХК, М, ПП – зартыш сымдар жне температураны компенсациялау (ТК ралы) ралдар крінеді.
Термопараны тадалынан типімен бірге тек ана белгілі типті зартыш сымдар жмыс жасайды [3, §4-9] – ашылан бетте сынылан ш типті біреуі, сонда лшеу ателікті мні е кіші болады. К лшеу ателіктерін зерттеп, зартыш сымдарды ртрлі типтерін кезекті осып отырып К лшеу ателіктерін баалап, зартыш сымны типін анытау керек.
4.3 Сурет– «Средства уменьшения погрешности» беті
Ол шін:
1) Мышкамен атыны асындаы шеберді басып ХК типті сымдарды тадаыз. Зертханалы стендте лшеу каналыны слбасында ХК типті сымдар пайда болады. лшеу каналыны алынан слбасы шін 4.3.3 –4.3.9 рекеттерді айталаыз.
2) Мышкамен атыны асындаы шеберге басып М типті сымдарды тадаыз. Зертханалы стендте лшеу каналыны слбасында М типті сымдар пайда болады. лшеу каналыны алынан слбасы шін 4.3.3 –4.3.9 рекеттерді айталаыз.
3) Мышкамен атыны асындаы шеберге басып ПП типті сымдарды тадаыз. Зертханалы стендте лшеу каналыны слбасында ПП типті сымдар пайда болады. лшеу каналыны алынан слбасы шін 4.3.3 –4.3.9 рекеттерді айталаыз.
4.3.11 лшеу каналыны зартыш сымдарыны ртрлі типтері бар слбаларына 4.3.10-да алынан ортаквадраттар ауытуларын баалаыз. ОКА-ы е кіші болатын слбаны тадаыз.
4.3.12 Келесі имитациялы тжірибе (бесінші) темпаратураны лшеу ателігіне ТК рылысыны серін зерттеу шін орындалады. Ол шін «Средства уменьшения погрешности» бетіне айта кшу керек. лшеу каналды бастапы слбасы згереді. Мышкамен «Устройство КТ» жолдаы «Нет провода» шеберге басып, зартыш сымдарды жойыыз. Cлбаа ТК ралын осамыз, ол шін «Устройство КТ» жола мышкамен басамыз. Зертханалы стендтегі лшеу каналыны бастапы слбасында ТК (кпір) ралыны слбасы пайда болады. лшеу каналыны алынан слбасы шін 4.3.3 – 4.3.9 рекеттерді айталаыз.
4.3.13 Виртуалды зертханалы стендтегі алтыншы имитациялы тжірибе температураны лшеу ателігіне зарту сымдар мен ТК ралыны бірлескен серін зерттеуге ткізіледі. Наты жадай имитацияланады: термопара кмегімен объектіні температурасын лшегенде оан сйкес келетін зартыш сымдар олданып, ТК ралысыны кмегімен термопараны бос штарыны температурасына автоматты трде тзетулер енгізіледі. Ол шін 4.3.11де талылау нтижесінде тадалынан зартыш сымдарды зертханалы стендті слбасына осамыз. лшеу каналыны алынан слбасы шін 4.3.3 –4.3.9 рекеттерді айталаыз.
2.3.14 «Завершение работы» батырмасын басып, зертханалы жмысты аятаыз.
Есеп беру мазмны
Есеп беру келесілерден трады:
- тапсырма;
- температураны лшеу каналыны рылымды слбасы;
- тадалынан лшеу ралдарыны техникалы сипаттамалары;
- ртрлі зартыш сымдар типтері мен ТК рылыысы бар К слбаларымен р имитациялы тжірибесі шін келесілерді келтіру:
а) лшенетін шаманы 50 мнінен тратын алынан срыптау;
б) лшеу нтижелерді математикалы ктімін, дисперсиясын
ортаквадраттар ауытуын есептеулері;
в) лшенетін шаманы таратылу диаграммасыны графигі жне кездейсо ателікті алынан таратылу заы туралы пікір;
г) (1.1) формуласымен лшеу нтижелерін (имитациялы тжірибені) крсету;
- жмыс бойынша орытынды.