Меншікке салынатын салытар: жер салыы

1. Жер салыына жалпы сипаттама жне оны тлеушілері

2. Жер салыы бойынша жеілдіктер

3. Жер салыы бойынша салы ставкалары

4. Жер салыын есептеу тртібі мен тлеу мерзімі

1с.Р-ны Жер кодексіні 9 бабына сйкес азастанда жерді иелену жне жерді пайдалануа аы тленеді; жер шін аы жер учаскесіні сапасына, орналасуына жне сумен амтамасыз етуіне байланысты аныталатын жер салыы нысанында алынады.

Жер салыы – меншікке салынатын салытарды ішіндегі е негізгі, ауымды, маызы жаынан ерекшесі. Жер салыы жер иеленушілер мен жер пайдаланушылар тлейтін тікелей, оны ішінде наты салытарды атарына жатады. Ол жергілікті бюджетті бекітілген салытарыны бірі. Нарыты экономикасы дамыан елдерде жер салыы кбінесе дербес салы ретінде арастырылмайды, тек жер ны (балансты ны) млікке салынатын салыты жалпы сомасына енеді.

Жер салыы азастанда 1992 жылы 1 атарда енгізілді.

Оны масаты – экономикалы дістермен жерді тымды пайдалануды амтамасыз ету жне жерді сатау, нарлылыын арттыру, ауматарды леуметтік-мдени дамуы шін ажетті шараларды жзеге асыру шін бюджетке тсетін табыстарды рау.

Жер салыы жер учаскесіні орналасан жері бойынша тленеді, салы сомасы жергілікті кімет органдарыны зырында алады, яни жер салыыны сомасы толыымен жергілікті бюджетке тсіп, жергілікті кімет органдарыны салыты жинауа мдделілігі арттырылады. Жер салыыны негізгі базалы ставкаларын республика кіметі, ал наты тлем млшерін жергілікті мслихат з билігі шеберінде белгілейді.

Салы салу масатында азастанны барлы жерлері, оларды арналан нысанасы мен тиесілілігіне арай мынадай санаттара блінеді:

1) ауыл шаруашылы масатындаы жерлер;

2) елді мекен жерлері;

3) нерксіп, клік, байланыс, ораныс жне зге ауыл шаруашылыы емес масаттаы жерлер;

4) ерекше оралатын табии ауматар жерлеріне сауытыру, алпына келтіру, тарихи-мдени масаттаы жерлер;

5) орман орыны жерлері;

6) су орыны жерлері;

7) запастаы жерлер.

Жерді мынадай сипаттары:

Ерекше оралатын табии ауматарды жерлері;
Орман орыны жерлері;
Су орыны жерлері;
Запастаы жерлер салы салуа жатпайды.

Жерге салы салу жерді бонитет балына байланысты.

Бонитет балы-топыраты табии нарлылыы мен сапасын баалау, ол жер учаскесіні орналасан жеріне, сумен амтамасыз етілуіне, кірме жолдара олайлыына байланысты.

Жер салыын есептеуге негіз болып:

1) меншік ыын, траты жер пайдалану ыын, теусіз уаытына жер пайдалану ыын куландыратын жаттар;

2) жер ресурстарын басару жніндегі укілетті орган р жылды 1 атарындаы жадай бойынша берген жерлерді мемлекеттік санды жне сапалы есебіні деректері табылады.

Жеке меншік жне траты пайдалануында немесе бастапы теусіз уаытша жер пайдалану ыындаы салы салу обьектілері бар жеке жне зады тлалар жер салыын тлеушілер болып табылады.

Жер салыыны млшері жер иеленушілер мен жер пайдаланушыларды шаруашылы ызметіні нтижелеріне байланысты болмайды.

Жер учаскесі салы салу обьектісі болып табылады.

Жер салыы бойынша салы салу обьектісіне мыналар енбейді:

- Елді мекендерді орта пайдалануындаы жер учаскелері;

- Орта пайдаланудаы мемлекеттік автомобиль жолдары желісі алып жатан жер учаскелері;

- Р кіметіні шешімі бойынша консервацияланан обьектілер орналасан жер учаскелері;

- Жала берілген йлерді ктіп-стау шін сатып алынан жер учаскелері.

Жер салыын анытау шін жер учаскесіні алаы салы базасы болып табылады.

Салыты есептеу келесі формуланы олдану жолымен шыарылады:

Жер салыы=Жер учаскесіні ауданы (S)* Жер ауданыны бір бірлігіні ставкасы (CT)

2с. Жер салыын тлеушілер атарына жатпайтындар:

- бірыай жер салыын тлеушілер;

- мемлекеттік мекемелер;

- укілетті органны ылмысты жазаларды атару саласындаы тзеу мекемелеріні мемлекеттік ксіпорындары;

- трын й оры, соны ішінде оны жанындаы рылыстар мен имараттар алып жатан жер учаскелері, й маындаы жер учаскелері, сол сияты жеке й (осалы) шаруашылыын, бабанды жне саяжай рылысы, о.і. рылыса арналан жерлерді оса, гараж алып жатан жер учаскелері бойынша – лы Отан соысына атысушылар жне солара теестірілген адамдар, лы Отан соысы жылдарында тылдаы жаниярлы ебегі мен мінсіз скери ызметі шін брыны КСР Одаыны ордендерімен жне медальдарымен наградталан адамдар, сондай-а 1941 жылы 22 маусым – 1945 жылы 9 мамыр аралыында кемінде алты ай жмыс істеген (ызмет ткерген) жне лы Отан соысы жылдарында тылдаы жаниярлы ебегі мен мінсіз скери ызметі шін брыны КСР Одаыны ордендерімен жне медальдарымен наградталмаан адамдар, мгедектер, сондай-а бала кезінен мгедекті ата-анасыны біреуі; 18 жаса толана дейін жетім балалар мен ата-анасыны арауынсыз алан балалар;

- трын й оры, соны ішінде оны жанындаы рылыстар мен имараттар алып жатан жер учаскелері, сол сияты й жанындаы жер учаскелері бойынша – “Ардаты ана” атаына ие болан, “Алтын ала” аласымен наградталан кп балалы аналар, жеке тратын зейнеткерлер;

- діни бірлестіктер.

Укілетті органны ылмысты жазаларды атару саласындаы тзеу мекемелеріні мемлекеттік ксіпорындары мен діни бірлестіктер пайдалануа немесе жала берілген жер учаскелері бойынша салы тлеуден босатылмайды.

Мынадай тлеушілер салыты есептеген кезде тиісті ставкалара 0,1 коэффициентін олданады:

1) Балаларды сауытыру мекемелері;

2) Коммерциялы емес йымдар;

3) ызметіні негізгі трі ормандарды ртке арсы рылысы, ртке арсы, орман зиянкестері мен ауруларына арсы крес, табии биологиялы ресурстарды дайы молайту, жне ормандарды экологиялы леуетін арттыру жніндегі жмыстарды орындау болып табылатын мемлекеттік ксіпорындар;

4) Балыты дайы молайту масатындаы мемлекеттік ксіпорындар;

5) леуметтік салада ызметін жзеге асыратын йымдар;

6) ылыми кадрларды мемлекеттік аттестаттау саласындаы функцияларды жзеге асыратын мемлекеттік ксіпорын;

7) психоневрологиялы жне туберкулез мекемелері жанындаы емдеу -ндірістік ксіпорындары;

Осы жер салыын тлеушілер жер учаскесін не оны бір блігін жала, зге де негіздерде пайдалануа беру не коммерциялы масаттарда пайдалану кезінде салыты 0,1 коэфицентті олданбай, жалпы белгіленген тртіппен есептейді.

3с. Ауыл шаруашылы масатындаы жерлерге салынатын салы.

Ауыл шаруашылыы мтаждары шін не осы масата арналан жер ауыл шаруашылы масатындаы жерге жатады.

Ауыл шаруашылы масатындаы жерлерге салынатын жер салыыны базалы ставкалары 1 гектара есептеліп белгіленеді жне топыраты сапасы бойынша сараланады. Жер салыыны базалы ставкасы бойынша сараланады. Жер салыыны базалы ставкасы республикасыны жерге орналастыру органдары анытайтын бонитет балы лшемімен топыраты табии нарлыына негізделеді жне Р екі аймаы бойынша сараланады:

1.Жазы ауматардаы далалы жне уа далалы айматарды кдімгі жне отстік ара топыраты, кгірт ызыл, оыр жне ызыл оыр топыраты, сондай-а тау бктеріндегі кгірт, ызыл оыр, ср топыраты жне тау бктеріндегі ара топыраты жерлеріне бонитет балына бара-бар жер салыыны базалы ставкалары белгіленеді.

Кесте 1. Жазы ауматардаы далалы жне уа далалы айматар жерлеріне салы ставкасы

Бонитет балы	Базалы ставкалары (теге)
1-10 11-20 21-30 31-40 41-50 51-60 61-70 71-80 81-90 91-100 100-ден жоары	0,48 – 2,41 2,89 – 4,82 5,31 – 9,65 14,47 – 24,12 28,95 – 38,60 43,42 – 53,07 57,90 – 82,02 86,85 – 110,97 115,80 – 144,75 149,57 – 193,00 202,65

2. Жартылай шлейт, шлейт жне тау бктеріндегі шлейт ауматардаы бозылт ызыл оыр, оыр, ср оыр, бозылт жне кдімгі ср топыраты, сондай-а таулы-далалы, таулы-шалынды-далалы таулы альпілік жне субальпіліктопыраты таулы айматардаы жерлерге бонитет балына бара-бар жер салыыны базалы ставкалары белгіленеді.

Кесте 2. Жартылай шлейт, шлейт жне тау бктеріндегі шлейт ауматардаы жерлерге салынатын салы ставкасы

Бонитет балы	Базалы ставкалары (теге)
1-10 11-20 21-30 31-40 41-50 51-60 61-70 71-80 81-90 91-100 100-ден жоары	0,48 – 0,96 1,45 – 4,82 5,31 – 9,65 10,13 – 14,47 14,96 – 19,30 19,78 – 24,12 24,61 – 30,07 30,69 – 36,15 36,71 – 42,17 42,18 – 48,25 50,18

Мысалы, жалпы клемі 300 га ауыл шаруашылыы масатындаы жер «Кегір-Агро» К тиесілі. Топыраты орташа бонитет балы – 10 балл. К жері Талап ауылында орналасан. Бл жадайда жер салыыны сомасы 288 тегені (300 га х 0,96 теге\га) райды.

Мндаы, 300 – жер учаскесіні алаы, га;

0,96 – 10 бонитет балы кезінде а\ш масатындаы жерге жер салыыны базалы ставкасы.