Ттынуа салынатын салытар: акциздер
1. Акциз салыыны экономикалы мні, тлеушілері жне акцизделетін товарлар
2. Акциз салыыны ставкалары
3. азастан Республикасында ндірілетін, ткізілетін акцизделетін тауарлара салы салу тртібі
4. Акциз сомасын есептеу жне тлеу тртібі
5. Акцизделетін тауарларды импортына салы салу тртібі
1с.Акциз латынны "ассiido" деген сзі, кесіп алу, кесіп тастау деген маынаны білдіреді, яни ттынуды бір блігін "кесіп алады". Мемлекет акциздерді азыналы кірісті молайту шін, жекелеген тауарлар трлерін пайдалануды шектеу шін жне осы масатты йлестіру шін енгізеді.
Акциз – тауарды баасына енгізілетін жне сатып алушы тлейтін жеке жанама салы болып табылады жне ксіпорынны аржылы нтижесіне еш ыпал етпейді, себебі салыты аыры тлеушісі болып акцизделетін тауарды ттынушысы табылады. Акцизделетін тауарлар тізіміне бірінші ажеттіліктегі німдер болып табылмайтын тауарлар енгізілген (алкогольді німдер, темекі бйымдары, жеіл кліктер жне т.б.), яни акциздер ерекше асиеттеріне арай баасы монополиялы трде жоары жне сранысы траты тауарлара салынады. Сондай-а тауар ндірушілер алан стеме пайданы мемлекеттік бюджетті кірісіне алу шін жоары рентабельді (сн-салтанат) тауарларына салынады.
Акциз тек тауарлара ана емес, сол сияты кейбір ызмет трлеріне салынады, бл жадайда салы тарифке енеді. Акциз азастан Республикасында ндірілген жне оны аумаына импортталан акцизделетін тауарлара салынады. Акцизді баса жанама салытардан ерекшелігі сол, ол жоары табысы бар тлалара салынады.
йтсе де, акцизді тек «байларды салыы» деп атауымыз дрыс емес, себебі темекі німдерін, алкогольдік ішімдіктерді тек ауатты адамдар ана ттынбайды, екіншіден акциз белгілі бір ызметтерге де салынады. Сондай-а, элиталы тауарларды барлыы акцизделетін тауар болып табылмайды.
Бгінде азастанда акцизделетін тауарлар мен ызметті келесі трлері олданылады:
1) спирттi барлы трлерi;
2) алкоголь нiмi;
3) темекi бйымдары;
4) бензин (авиациялы бензиндi оспаанда), дизель отыны;
5) микроавтобустарды, автобустар мен троллейбустарды оспаанда, 10 немесе одан да кп адам тасымалдауа арналан, двигателiнi клемi 3000 текше сантиметрден асатын моторлы клiк ралдары;
двигателiнi клемi 3000 текше сантиметрден асатын, адамдар тасымалдауа арналан жеiл автомобильдер жне зге де моторлы клiк ралдары (арнайы мгедектерге арналан, олмен басарылатын немесе олмен басару адаптерi бар автомобильдерден баса);
двигателiнi клемі 3000 текше сантиметрден асатын, жкке арналан платформасы жне жк блiгiнен атты стационарлы абырамен блінген жргiзушi кабинасы бар жеіл автомобиль шассиiндегi моторлы клік ралдары (арнайы мгедектерге арналан, олмен басарылатын немесе олмен басару адаптері бар автомобильдерден баса);
6) шикi мнай, газ конденсаты.
7) азастан Республикасыны занамасына сйкес дрiлiк зат ретінде тіркелген, рамында спирт бар медициналы масаттаы нім.
Мыналар:
- Р аумаына акцизделетін тауарлар шыаратын;
- акцизделетін тауарларды Р кедендік аумаына импорттайтын;
- Р аумаында бензинді (авиациялы бензинді оспаанда) жне дизель отынын ктерме, блшек саудада ткізуді жзеге асыратын;
- егер Р задарына сйкес брын Р аумаында аталан тауарлар бойынша акциз тленбесе, конкурсты массаны, тркіленген, иесі жо акцизделетін тауарларды, сондай-а мрагерлік ыы бойынша мемлекетке ткен жне Р аумаында мемлекет меншігіне теусіз берілген акцизделетін тауарларды ткізуді жзеге асыратын жеке жне зады тлалар акциз тлеушілер болып табылады.
Акцизделетін тауарларды саны мен клемі жыл ткен сайын ышамдалып келеді.
Акциздер халыа арналан жоары рентабельді німдер мен тауарлара белгіленеді. Акциз алынатын тауарлара, детте, мынадай орта белгілер тн: олара деген сраныс халы табысыны дегейіне тікелей байланысты емес.
Мемлекет бл салытарды сраныс пен сынысты реттеу шін, сол сияты мемлекеттік бюджетті толтыру шін пайдаланады.
2с. Акциз ставкалары заттай нысандаы лшем бірлігіне абсолюттік сомада (трлаулы) белгіленеді.
Спиртті барлы тріне жне шарап материалына акциз ставкалары спиртті жне шарап материалыны бдан рі пайдаланылу масаттарына арай сараланады.
Алкоголь німдерін ндіру шін ткізілетін спиртке жне шарап материалына акциз ставкасы алкоголь німдерін ндіру шін пайдаланбайтын тлалара ткізілетін спиртке жне шарап материалына белгіленетін базалы ставкадан тмен белгіленуі ммкін.
Акциз сомасын есептеу мынадай ставкалар бойынша жргізіледі:
| Рет № | Акцизделетін тауарларды трлері | Акциз ставкалары (лшем бірлігі шін тегемен) |
| 1. | 80 клемдiк пайыз немесе одан жоары спирт концентрациясы бар денатуратталмаан этил спиртi (алкоголь нiмiн, емдiк жне фармацевтикалы препараттарды ндiру шiн сатылатын, белгiленген квоталар шегiнде мемлекеттiк медицина мекемелеріне берiлетiн денатуратталмаан этил спиртiнен баса), этил спиртi жне кез келген концентрациядаы денатуратталан зге де спирттер (iшкi нарыта ттыну шін денатуратталан отынды этил спиртінен (этанол) баса (тссiз емес, боялан) | 600 теге/ литр |
| 2. | Денатуратталан отынды этил спирті (этанол) (тссіз емес, ішкі нарыта ттыну шін боялан) | 1,0 теге/литр |
| 3. | 80 клемдік пайыздан тмен спирт концентрациясы бар денатуратталмаан этил спирті, спирт тнбалары жне зге де спиртті ішімдіктер (алкоголь німін, емдік жне фармацевтикалы препараттарды ндіру шін сатылатын белгіленген квоталар шегінде мемлекеттік медициналы мекемелерге берілетін денатуратталмаан этил спиртінен баса) | 100% спирт 750 теге/ литр |
| 4. | Алкоголь німін ндіру шін сатылатын 80 клемдік пайыз немесе одан жоары спирт концентрациясы бар денатуратталмаан этил спирті | 60 теге/ литр |
| 5. | Алкоголь німін ндіру шін сатылатын 80 клемдік пайыздан тмен спирт концентрациясы бар денатуратталмаан этил спирті, спирт тнбалары жне зге де спиртті ішімдіктер | 100% спирт 75 теге/ литр |
| 5-1. | азастан Республикасыны занамасына сйкес дрiлiк зат ретiнде тіркелген, рамында спирт бар медициналы масаттаы нім | 100 % спирт 500 теге/литр |
| 6. | Алкоголь німі (коньяктан, брендиден, шараптардан, шарап материалынан жне сырадан баса) | 100% спирт 1200 теге/литр 1.01.2016 бастап- 100 % спирт 1600 теге/литр |
| 7. | Коньяк, бренди | 100% спирт 250 теге/ литр |
| Шараптар | 35 теге/ литр | |
| Шарап материалы (этил спирті мен алкоголь німін ндіру шін сатылатыннан баса) | 170 теге/ литр | |
| Этил спирті мен алкоголь німін ндіру шін сатылатын шарап материалы | 0 теге/ литр | |
| Сыра | 26 теге/ литр | |
| рамындаы этил спиртіні клемі 0,5 проценттен аспайтын сыра | 0 теге/ литр | |
| Фильтрлі сигареттер | 3900 теге/ 1000 дана 1.01.2016 бастап- 5000 теге/ 1000 дана | |
| Фильтрсіз сигареттер, папиростар | 3900 теге/ 1000 дана 1.01.2016 бастап- 5000 теге/ 1000 дана | |
| Сигариллалар | 4800 теге/ 1000 дана 1.01.2016 бастап- 6225 теге/ 1000 дана | |
| Сигаралар | 620 теге/ дана 1.01.2016 бастап- 750 теге/ дана | |
| рамында никотині бар фармацевтикалы німді оспаанда, ттыну ыдысына атталан жне соы ттынуа арналан ттіктік, шегетін, шайнайтын, соратын, иіскейтін, хорхорлы жне зге де темекі | 4900 теге/ килограмм 1.01.2016 бастап- 7345 теге/ килограмм | |
| Шикі мнай, газ конденсаты | 0 теге/ тонна | |
| микроавтобустарды, автобустар мен 100 троллейбустарды оспаанда, 10 немесе одан да кп адам тасымалдауа арналан, двигателiнi клемi 3000 текше см-ден асатын моторлы клiк ралдары | 100 теге/текше см. | |
| двигателiнi клемi 3000 текше см-ден асатын, е бастысы адамдар тасымалдауа арналан жеiл автомобильдер жне зге де моторлы клiк ралдары (арнайы мгедектерге арналан, олмен басарылатын немесе олмен басару адаптерi бар автомобильдерден баса) | ||
| двигателiнi клемi 3000 текше см-ден асатын жкке арналан платформасы жне жк блiгiнен атты стационарлы абырамен блiнген жргiзушi кабинасы бар жеiл автомобиль шассиiндегi моторлы клiк ралдары (арнайы мгедектерге арналан, олмен басарылатын немесе олмен басару адаптерi бар автомобильдерден баса) |
3с. азастан Республикасында ндірілетін, ткізілетін акцизделетін тауарлара жне акцизделетін ызмет трлеріне салы салу.
1) акциз тлеушіні зі шыаран жне (немесе) ндірген жне (немесе) ыдыса йан акцизделетін тауарлармен жзеге асыратын мынадай операциялары:
акцизделетін тауарларды ткізуі;
акцизделетін тауарларды алыс-берістік негізде айта деуге беруі;
алыс-берістік, оны ішінде акцизделетін шикізат пен материалдарды, айта деу німдері болып табылатын акцизделетін тауарларды беруі;
жарылы капитала жарнасы;
заттай аы тлеген кезде акцизделетін тауарларды пайдалануы;
ндірушіні акцизделетін тауарларды зіні рылымды блімшелеріне тиеп жнелтуі;
ндірушіні жасап шыаран жне (немесе) ндірген жне (немесе) ыдыса йан тауарларды здеріні ндірістік мтаждарына жне акцизделетін тауарларды зі ндіруі шін пайдалануы;
ндіруші жзеге асыратын акцизделетін тауарларды лицензияда крсетілген ндіріс мекенжайынан ауыстыруы;
2) бензинді (авиациялы бензинді оспаанда) жне дизель отынын ктерме саудада ткізуі;
3) бензинді (авиациялы бензинді оспаанда) жне дизель отынын блшек саудада ткізуі;
4) конкурсты массаны, тркіленген жне (немесе) иесіз, мрагерлік ыы бойынша мемлекетке ткен жне мемлекет меншігіне теусіз берілген акцизделген тауарларды ткізуі;
5) акцизделетін тауарларды блінуі, жоалуы;
6) акцизделетін тауарларды азастан Республикасыны аумаына импорты акциз салынатын объект болып табылады.
Мыналара:
1) егер Салы Кодексінi 288-бабында белгіленген талаптара сай келсе, акцизделетiн тауарларды экспортына;
2) этил спиртi мен алкогол німін ндiрудi жне оны айналымын баылау жнiндегi укiлеттi мемлекеттiк орган белгiлейтiн квоталар шегiндегi:
ндiрушiні аталан нiмдi ндiру ыына арналан азастан Республикасыны лицензиясы болан жадайда емдiк жне фармацевтiк препараттарды дайындау шiн;
тиісті лицензиясы болан кезде мемлекеттiк медицина мекемелерiне босатылатын этил спиртiне;
3) жаа лгідегі есепке алу-баылау немесе акциздік маркалармен айта табалауа жататын, Салы Кодексінi 643-бабыны 2-тармаында аталан акцизделетін тауарлара, егер аталан тауарлар бойынша акциз брын тленсе;
4) 0,1 литрден аспайтын ттыну ыдысына йылан жне азастан Республикасыны занамасына сйкес дрілік зат ретінде тіркелген медициналы масаттаы (бальзамдардан баса) рамында спирт бар німге акциз салынбайды.
Салы базасы.
Трлаулы акциз ставкасы белгіленген акцизделетін тауарлар бойынша салы базасы ндірілген, ткізілген заттай нысандаы акцизделетін тауарлар клемі ретінде белгіленеді.
Алкоголь німін ндірушілер базалы ставкадан тмен акцизбен сатып алан спиртті алкоголь німін ндіруден баса масата пайдаланан кезде осы спирт бойынша акциз сомасы алкоголь німін ндірушісі болып табылмайтын тлалара сатылатын спиртті барлы трлері шін белгіленген акцизді базалы ставкасы бойынша айта есептеліп, бюджетке тленуге тиіс. айта есептеу мен салы тлеуді спиртті алушы жргізеді. Осы ережелер емдік жне фармацевтік дрі–дрмек ндіру жне медициналы ызмет крсету шін алынан спирт масата сай пайдаланылмаан жадайда да олданылады. Осы спирт бойынша емдік жне фармацевтік дрі-дрмек ндірушілер мен спиртті акцизсіз алан мемлекеттік медициналы мекемелер акциз тлеушілер болып табылады.
Акцизделетін тауарларды маркалау азастан аумаында осы тауарды ндірмей ткізілуі жне жасырын трде желінуін болдырмау жне акцизді толы жиналуын амтамасыз ету масатында жасалды. Сондытан маркалау рдісін жауапкершіліктен осы акцизден тауарды деуден жне импорта жктеледі.
4с.Акциз сомасын есептеу – белгіленген акциз ставкасын салы базасына олдану арылы жргізіледі.
Егер згеше кзделмесе, акцизделетін тауарлара акциз есепті салы кезеінен кейінгі айды 20-нан кешіктірілмей бюджетке аударылуа жатады.
Алыс-берістік шикізат пен материалдардан ндірілген акцизделетін тауарлар бойынша акциз німді тапсырыс берушіге немесе тапсырыс беруші крсеткен тлаа берілген кні тленеді.
азастан Республикасыны аумаында ндірілген шикі мнайды, газ конденсатын нерксіптік айта деуге беру кезінде акциз олар берілген кні тленеді.
Шарап материалын жне сыраны оспаанда, алкоголь німдеріне акциз есепке алу-баылау маркаларын алана дейін тленеді.
Акцизге атысты кнтізбелік ай-салы кезеі болып табылады.
рбір салы кезеі аяталан со салы кезедерінен кейінгі айды 15-нен кешіктірмей салы тлеуші зі тіркелген жері бойынша салы органдарына акциз жніндегі декларация табыс етуге міндетті.
Импортталатын тауарлара акциздер Р кеден задарында кеден тлемдерін тлеу шін белгіленген кні тленеді.
5с. Трлаулы акциз ставкалары белгіленген акцизделетін тауарды Р-ны кеден аумаына импорттау кезінде салы базасы импортты акцизделетін тауарды заттай кйіндегі физикалы клемі ретінде белгіленеді.
Жеке тлаларды Р кіметі бекіткен нормалар бойынша импортты акцизделетін мынадай тауара акциз тленбейді.
Кесте. Акцизделетін тауарларды кеден шекарасынан бір адама шаанда Р кіметі бекіткен алып ту нормасы
| Атауы | 1 адама шаандаы алып ту нормасы |
| 1) Сыра 2) Шарап німдері, шампан 3) Темекі німдері 4) Бензин 5) Дизель отыны | 5 л 5 л 1000 дана 100 л 150 л |
Мынадай импортталатын акцизделетін тауарлар:
1) жол бойы баытында жне аралы аялдама пункттерiнде халыаралы тасымалдарды жзеге асыратын клік ралдарын пайдалану шiн ажеттi акцизделетiн тауарлар;
2) Кеден одаыны кеден шекарасы арылы ткiзгенге дейiн блiнуi салдарынан бйымдар жне материалдар ретiнде пайдалануа жарамсыз болып алан акцизделетін тауарлар;
3) шет елдi дипломатиялы жне олара теестiрiлген кілдiктердi ресми пайдалануы шін, сондай-а осы кілдiктердi дипломатиялы жне кiмшiлiк-техникалы персоналы атарындаы адамдарды, олармен бiрге тратын отбасы мшелерiн оса аланда, жеке пайдалануы шiн келiнген акцизделетін тауарлар акциз тлеуден босатылады. Аталан тауарлар азастан Республикасы атысушы болып табылатын халыаралы шарттара сйкес акциз тленуден босатылады;
4) Кеден одаыны кедендік шекарасы арылы ткiзiлетiн, ішкі ттыну шін шыару кедендік рсімін оспаанда, Кеден одаыны кеден занамасында жне Р кеден занамасында белгiленген кеден рсімдер шеберiнде Р аумаында босатылатын акцизделетін тауарлар;
5) азастан Республикасыны занамасына сйкес тiркелген рамында спиртi бар медициналы масаттаы нiм (бальзамдардан баса) акциз тлеуден босатылады.