Операциялы жйелерді тадау, ондыру жне ызмет крсету.

Операциялы жйе (Операционная система; operating system) — компьютерді барлы басты рекеттерін (пернелер татасын, экранды, диск- жетектерді пайдалануды), сондай-а атар операциялы жйені басаруымен іске осылатын баса программаларды жмысын басаратын, кбінесе траты сатауыш рылыда тратын, машиналы кодта жазылан программа. Алашы компьютерлерді операциялы жйесі болан жо, себебі басару программалары тек компьютерді наты бір типіне арналып жазылды, біра шалайлы жабдытара стандарттарды пайда болуымен, сан алуан компьютерлер шін осындай жабдыпен рекеттестікті бірыай программаларын жазуа ммкіндік туызды. Операциялы жйені жазуды екі жйесі бар — траты сатауыш рылыа барлы жйені жазу жне атыл дискіден операциялы жйені алан блігіні тек жктеу программаларын ана жазу. Мекемеде пайдаланылатын шаын компьютерлер, деттегідей, MS-DOS немесе е соы OS/2 операциялы жйесін пайдаланады. Ышам машиналарда, дискжетектерді ажеттілігінен аула болу шін, траты сатауыш рылыда жазылан операциялы жйені пайдаланады. Миникомпьютерлерде UNIX немесе те танымал емес жйелер PICK немесе BOS (лыбритания) сияты операциялы жйе пайдаланылады; сондай-а компьютерді наты бір типіне арналып зірленген операциялы жйелер де кездеседі.

ызметтері

діріс басару

Компьютерде орын алатын р рекет, артта тетін ызмет болсын, бадарлама болсын, діріс ретінде теді. Компьютер фон Нейман рылымына негізделген жадайда, процессор бір мезетте тек бір процесті ндей алады. MS-DOS секілді ескі жйелерде бл тосауылды айналып ту шін еш амал жо боландыынан, бларда бір мезгілде тек бір діріс ана те алатын.

Ал осы заманы Операциялы жйелер болса, тіпті жалыз процессорде де бір мезетте бірнеше діріс (бірнеше тапсырманы) орындауды ммкін етеді.

Сервистік программалар

Сервистік программалар — рбір адамны операциялы жйемен жмыс істеуін жеілдететін программалар тобы.олданбалы программалар арылы біздер з есептерді шыарамыз. Мндай программалар "осымшалар" (приложения) деп те аталады. олданбалы программалар сан алуан, олара арапайым программадан бастап крделі есептерді шыара алатътн уатты мамандандырылан жйелерді (мтіндік продессор, графикалы редактор, баспаханалы жйелер т.б.), ылыми

мселелерге арналан жне жалпы кпшілікке ызмет ету кешендерін де жатызуа болады.

Желілік операциялы жйе

Желілік операциялы жйе пайдаланушылара желілі бір компьютерінен басасына файлдар кшіруге, желіні бір компьютерінен басасында орналасан деректерді деуге, ал кейбір жадайларда баса компьютер жадында орналасан программаны осуа ммкіндік береді.

Жйелік зілісті йымдастыру

Мысалы, программаны орындау кезінде нлге блу кездессе, ол оны ммкін емес екені хабарлап, машина жмысын тотатады ; клавиатурадан символ терілсе, ол процессорды осыны алдадаы аымды жмысына зіліс жасайды. BIOS – ты рамында сырты рылыларды жмысын басару драйверлері де бар. BIO.COM (IBMIO.COM) – BIOS жйесіні жмысын ьолытырушы блім. Ол сырты рылылар мен информацияны алмастыруды барлы операцияларын да орындайды. DOS.COM (IBMDOS.COM) – ны жмысы – пайдаланушыны программалары мен трлі информацияны дискіге тиеу не одан оперативті есте сатау рылысына ендіру, дискіде тиулі программаны жою жне т.б.. Ол жад яшытарымен орындалатын жмыстарды да басарады. COMMAND.COM – ны негізгі жмысы – пайдаланушыны программаларымен берілгендерді жада ендіру жне ндеу. COMMAND.COM – ды командалы процессор деп те атайды. Ол ішкі не реззиденттікдеп аталатын трлі командаларды да орындайды (DIR, COPY, REN, DELETE, CD, MD, RD, DATE, TIME, VER т.б..)

Есептеу желілері операциялы жйелер басаруымен жмыс істейді. Негізгі желілік, операциялы жйелерге NovellWare, Windows NT, OS/2, Warp Unix кіреді. Windows 95, 98 операциялы жйелерінде рамдас желілік ралдар бар.